Codex Iuris
Canonici, datum Romae, die XXV Ianuarii, anno MCMLXXXIII, apud Vaticanas aedes (Motu
proprio "Magnum Principium" - Can. 838)
1.
Canones huius Codicis unam Ecclesiam
latinam respiciunt.
2.
Codex plerumque non definit ritus,
qui in actionibus liturgicis celebrandis sunt servandi; quare leges liturgicae
hucusque vigentes vim suam retinent, nisi earum aliqua Codicis canonibus sit
contraria.
3.
Codicis canones initas ab Apostolica
Sede cum nationibus aliisve societatibus politicis conventiones non abrogant
neque iis derogant; eadem idcirco perinde ac in praesens vigere pergent,
contrariis huius Codicis praescriptis minime obstantibus.
4.
Iura quaesita, itemque privilegia
quae, ab Apostolica Sede ad haec usque tempora personis sive physicis sive
iuridicis concessa, in usu sunt nec revocata, integra manent, nisi huius
Codicis canonibus expresse revocentur.
5.
§
1. Vigentes in praesens contra horum praescripta canonum consuetudines sive
universales sive particulares, quae ipsis canonibus huius Codicis reprobantur,
prorsus suppressae sunt, nec in posterum reviviscere sinantur; ceterae quoque
suppressae habeantur, nisi expresse Codice aliud caveatur, aut centenariae sint
vel immemorabiles, quae quidem, si de iudicio Ordinarii pro locorum ac
personarum adiunctis submoveri nequeunt, tolerari possunt. §
2. Consuetudines praeter ius hucusque vigentes, sive universales sive particulares,
servantur.
6.
§ 1. Hoc Codice vim obtinente,
abrogantur: 1_ Codex Iuris Canonici anno 1917 promulgatus; 2_ aliae quoque
leges, sive universales sive particulares, praescriptis huius Codicis
contrariae, nisi de particularibus aliud expresse caveatur; 3_ leges poenales
quaelibet, sive universales sive particulares a Sede Apostolica latae, nisi in
ipso hoc Codice recipiantur; 4_ ceterae quoque leges disciplinares universales
materiam respicientes, quae hoc Codice ex integro ordinatur. § 2. Canones
huius Codicis, quatenus ius vetus referunt, aestimandi sunt ratione etiam
canonicae traditionis habita.
7.
Lex instituitur cum promulgatur.
8.
§ 1. Leges ecclesiasticae
universales promulgantur per editionem in Actorum Apostolicae Sedis commentario
officiali, nisi in casibus particularibus alius promulgandi modus fuerit
praescriptus, et vim suam exserunt tantum expletis tribus mensibus a die qui
Actorum numero appositus est, nisi ex natura rei illico ligent aut in ipsa lege
brevior aut longior vacatio specialiter et expresse fuerit statuta. § 2.
Leges particulares promulgantur modo a legislatore determinato et obligare
incipiunt post mensem a die promulgationis, nisi alius terminus in ipsa lege
statuatur.
9.
Leges respiciunt futura, non
praeterita, nisi nominatim in eisde praeteritis caveatur.
10.
Irritantes aut inhabilitantes eae
tantum leges habendae sunt, quibus actum esse nullum aut inhabilem esse
personam expresse statuitur.
11.
Legibus mere ecclesiasticis tenentur
baptizati in Ecclesia catholica vel in eandem recepti, quique sufficienti
rationis usu gaudent et, nisi aliud iure expresse caveatur, septimum aetatis
annum expleverunt.
12. § 1. Legibus universalibus
tenentur ubique terrarum omnes pro quibus latae sunt. § 2. A legibus autem
universalibus, quae in certo territorio non vigent, eximuntur omnes qui in eo
territorio actu versantur. § 3. Legibus conditis pro peculiari territorio
ii subiciuntur proquibus latae sunt, quique ibidem domicilium vel
quasi-domicilium habent et simul actu commorantur, firmo praescripto can. 13.
13. §
1. Leges particulares non praesumuntur personales, sed territoriales nisi aliud
constet. § 2. Peregrini non adstringuntur: 1_ legibus particularibus sui
territorii quamdiu ab eo absunt, nisi aut earum transgressio in proprio
territorio noceat, aut leges sint personales; 2_ neque legibus territorii in
quo versantur, iis exceptis quae ordini publico consulunt, aut actuum sollemnia
determinant, aut res immobiles in territorio sitas respiciunt. § 3. Vagi obligantur legibus
tam universalibus quam particularibus quae vigent in loco in quo versantur.
14. Leges, etiam irritantes et
inhabilitantes, in dubio iuris non urgent; in dubio autem facti Ordinarii ab
eis dispensare possunt, dummodo, si agatur de dispensatione reservata, concedi
soleat ab auctoritate cui reservatur.
15. § 1. Ignorantia vel error circa
leges irritantes vel inhabilitantes earundem effectum non impediunt, nisi aliud
expresse statuatur. § 2. Ignorantia vel error circa legem aut poenam aut
circa factum proprium aut circa factum alienum notorium non praesumitur; circa
factum alienum non notorium praesumitur, donec contrarium probetur.
16. § 1. Leges authentice
interpretatur legislator et is cui potestas authentice interpretandi fuerit ab
eodem commissa. § 2. Interpretatio authentica per modum legis exhibita
eandem vim habet ac lex ipsa et promulgari debet; si verba legis in se certa
declaret tantum, valet retrorsum; si legem coarctet vel extendataut dubiam
explicet, non retrotrahitur. § 3. Interpretatio autem per modum sententiae
iudicialis aut actus administrativi in re peculiari, vim legis non habet et
ligat tantum personas atque afficit res pro quibus data est.
17. Leges ecclesiasticae intellegendae
sunt secundum propriam verborum significationem in textu et contextu
consideratam; quae si dubia et obscura manserit, ad locos parallelos, si qui
sint, ad legis finem ac circumstantias et ad mentem legislatoris est
recurrendum.
18.
Leges quae poenam statuunt aut
liberum iurium exercitum coarctant aut exceptionem a lege continent, strictae
subsunt interpretationi.
19.
Si certa de re desit expressum legis
sive universalis sive particularis praescriptum; aut consuetudo, causa, nisi
sit poenalis, dirimenda est attentis legibus latis in similibus, generalibus
iuris principiis cum aequitate canonica servatis, iurisprudentia et praxi
Curiae Romanae, communi constantique doctorum sententia.
20.
Lex posterior abrogat priorem aut
eidem derogat, si id expresse edicat aut illi sit directe contraria, aut totam
de integro ordinet legis prioris materiam; sed lex universalis minime derogat
iuri particulari aut speciali, nisi aliud in iure expresse caveatur.
21.
In dubio revocatio legis
praeexistentis non praesumitur, sed leges posteriores ad priores trahendae sunt
et his, quantum fieri potest, conciliandae.
22.
Leges civiles ad quas ius Ecclesiae
remittit, in iure canonico iisdem cum effectibus serventur, quatenus iuri
divino non sint contrariae et nisi aliud iure canonico caveatur.
23.
Ea tantum consuetudo a communitate
fidelium introducta vim legis habet, quae a legislatore approbata fuerit, ad
normam canonum qui sequuntur.
24. § 1. Nulla consuetudo vim legis
obtinere potest, quae sit iuri divino contraria. § 2. Nec vim legis
obtinere potest consuetudo contra aut praeter ius canonicum, nisi sit
rationabilis; consuetudo autem quae in iure expresse reprobatur, non est
rationabilis.
25. Nulla consuetudo vim legis obtinet,
nisi a communitate legis saltem recipiendae capaci cum animo iuris inducendi
servata fuerit.
26. Nisi a competendi legislatore
specialiter fuerit probata, consuetudo vigenti iuri canonico contraria aut quae
est praeter legem canonicam, vim legis obtinet tantum, si legitime per annos
triginta continuos et completos servata fuerit; contra legem vero canonicam,
quae clausulam contineat futuras consuetudines prohibentem, sola praevalere
potest consuetudo centenaria aut immemorabilis.
27. Consuetudo est optima legum
interpres.
28. Firmo praescripto can. 5,
consuetudo, sive contra sive praeter legem per contrariam consuetudinem aut
legem revocatur; sed, nisi expressam de iis mentionem faciat, lex non revocat
consuetudines centenarias aut immemorabiles, nec lex universalis consuetudines
particulares.
29. Decreta generalia, quibus a
legislatore competenti pro communitate legis recipiendae capaci communia
feruntur praescripta, proprie sunt leges et reguntur praescriptis canonum de
legibus.
30. Qui potestate exsecutiva tantum
gaudet, decretum generale, de quo in can. 29, ferre non valet, nisi in casibus
particularibus ad normam iuris id ipsi a legislatore competenti expresse fuerit
concessum et servatis condicionibus in actu concessionis statutis.
31.
§
1. Decreta generalia exsecutoria, quibus nempe pressius determinantur modi in
lege applicanda servandi aut legum observantia urgetur, ferre valent, intra
fines suae competentiae, qui potestate gaudent exsecutiva. §
2. Ad decretorum promulgationem et vacationem quod attinet, de quibus in §
1, serventur praescripta can. 8.
32. Decreta generalia exsecutoria eos
obligant qui tenentur legibus, quarum eadem decreta modos applicationis
determinant aut observantiam urgent.
33. § 1. Decreta generalia
exsecutoria, etiamsi edantur in directoriis aliusve nominis documentis, non
derogant legibus, et eorum praescripta quae legibus sint contraria omni vi
carent. § 2. Eadem vim habere desinunt revocatione explicita aut implicita
ab auctoritate competenti facta, necnon cessante lege ad cuius exsecutionem
data sunt; non autem cessant resoluto iure statuentis nisi contrarium expresse
caveatur.
34.
§ 1. Instructiones, quae nempe
legum praescripta declarant atque rationes in iisdem exsequendis servandas
evolunt et determinant, ad usum eorum dantur quorum est curare ut leges
exsecutioni mandentur, eosque in legum exsecutione obligant; eas legitime
edunt, intra fines suae competentiae, qui potestate exsecutiva gaudent. §
2. Instructionum ordinationes legibus non derogant, et si quae cum legum
praescriptis componi nequeant, omni vi carent. § 3. Vim habere desinunt
instructiones non tantum revocatione explicita aut implicita auctoritatis
competentis, quae eas edidit, eiusve superioris, sed etiam cessante lege ad
quam declarandam vel exsecutioni mandandam datae sunt.
35.
Actus administrativus singularis,
sive est decretum aut praeceptum sive est rescriptum, elici potest, intra fines
suae competentiae, abeo qui potestate exsecutiva gaudet, firmo praescripto can.
76, § 1.
36.
§ 1. Actus administrativus
intellegendus est secundum propriam verborum significationem et communem
loquendi usum; in dubio, qui ad lites referuntur aut ad poenas comminandas
infligendasve attinent aut personae iura aliis quaesita laedunt aut adversantur
legi incommodum privatorum, strictae subsunt interpretationi; ceteri omnes,
latae. § 2. Actus administrativus non debet ad alios casus praeter
expressos extendi.
37.
Actus administrativus, qui forum
externum respicit, scripto est consignandus; item, si fit in forma commissoria,
actus huius exsecutionis.
38.
Actus administrativus, etiam si
agatur de rescripto Motu proprio dato, effectu caret quatenus ius quaesitum
laedit aut legi consuetudinive probatae contrarium est, nisi auctoritas
competens expresse clausulam derogatoriam addiderit.
39.
Condiciones in actu administrativo
tunc tantum ad validitatem censentur adiectae, cum per particulas si, nisi,
dummodo exprimuntur.
40.
Exsecutor alicuius actus administrativi
invalide suo munere fungitur, antequam litteras receperit earumque
authenticitatem et integritatem recognoverit, nisi praevia earundem notitia ad
ipsum auctoritate eundem actum edentis transmissa fuerit.
41.
Exsecutor actus administrativi cui committitur
merum exsecutionis ministerium, exsecutionem huius actus denegare non potest,
nisi manifesto appareat eundem actum esse nullum aut alia ex gravi causa
sustineri non posse aut condiciones in ipso actu administrativo appositas non
esse adimpletas; si tamen actus administrativi exsecutio adiunctorum personae
aut loci ratione videatur inopportuna, exsecutor exsecutionem intermittat;
quibus in casibus statim certiorem faciat auctoritatem quae actum edidit.
42.
Exsecutor actus administrativi
procedere debet ad mandati normam; si autem condiciones essentiales in litteris
appositas non impleverit ac substantialem procedendi formam non servaverit,
irrita est exsecutio.
43. Actus administrativi exsecutor
potest alium pro suo prudenti arbitrio sibi substituere, nisi substitutio
prohibita fuerit, aut electa industria personae, aut substituti persona
praefinita; hisce autem in casibus exsecutori licet alteri committere actus
praeparatorios.
44. Actus administrativus exsecutioni
mandari potest etiam ab exsecutoris successore in officio, nisi fuerit electa
industria personae.
45. Exsecutori fas est, si quoquo modo
in actus administrativi exsecutione erraverit, eundem actum iterum exsecutioni
mandare.
46. Actus administrativus non cessat
resoluto iure statuentis, nisi aliud iure expresse caveatur.
47. Revocatio actus administrativi per
alium actum administrativum auctoritatis competentis effectum tantummodo
obtinet a momento, quo legitime notificatur personae pro qua datus est.
48. Decretum singulare intellegitur
actus administrativus a competenti auctoritate exsecutiva editus, quo secundum
iuris normas pro casu particulari datur decisio aut fit provisio, quae natura
sua petitionem ab aliquo factam non supponunt.
49. Praeceptum singulare est decretum
quo personae aut personis determinatis aliquid faciendum aut omittendum directe
et legitime imponitur, praesertim ad legis observantiam urgendam.
50. Antequam decretum singulare ferat,
auctoritas necessarias notitias et probationes exquirat, atque, quantum fieri
potest, eos audiat quorum iura laedi possint.
51.
Decretum scripto feratur expressis,
saltem summarie, si agaturde decisione, motivis.
52.
Decretum singulare vim habet tantum
quoad res de quibus datum est; eas vero ubique obligat, nisi aliud constet.
53. Si decreta inter se sint contraria,
peculiare, in iis quae peculariter exprimuntur, praevalet generali; si aeque
sint pecularia aut generalia, posterius tempore obrogat priori, quatenus ei
contrarium est.
54. § 1. Decretum singulare, cuius
applicatio committitur exsecutori, effectum habet a momento exsecutionis; secus
a momento quo personae auctoritate ipsius decernentis intimatur. § 2.
Decretum singulare, ut urgeri possit, legitimo documento ad normam iuris
intimandum est.
55. Firmo praescripto cann. 37 et 51 cum
gravissima ratio obstet ne scriptus decreti textus tradatur, decretum intimatum
habetur si ei, cui destinatur, coram notario vel duobus testibus legatur, actis
redactis, ab omnibus praesentibus subscribendis.
56. Decretum pro intimato habetur, si is
cui destinatur, rite vocatus ad decretum accipiendum vel audiendum, sine iusta
causa non comparuerit vel subscribere recusaverit.
57.
§ 1. Quoties lex iubeat
decretum ferri vel ab eo, cuius interest, petitio vel recursus ad decretum
obtinendum legitime proponatur, auctoritas competens intra tres menses a
recepta petitione vel recursu provideat, nisi alius terminus lege
praescribatur. § 2. Hoc termino transacto, si decretum nondum datum
fuerit, responsum praesumitur negativum, ad propositionem ulterioris recursus
quod attinet. § 3. Responsum negativum praesumptum non eximit competentem
auctoritatem ab obligatione decretum ferendi, immo et damnum forte illatum, ad
normam can. 128, reparandi.
58. § 1. Decretum singulare vim
habere desinit legitima revocatione ab auctoritate competendi facta necnon
cessante lege ad cuius exsecutionem datum est. § 2. Praeceptum singulare,
legitimo documento non impositum, cessat resoluto iure praecipientis.
59. § 1. Rescriptum intellegitur
actus administrativus a competenti auctoritate exsecutiva in scriptis elicitus,
quo suapte natura, ad petitionem alicuius, conceditur privilegium, dispensatio
aliave gratia. § 2. Quae de rescriptis statuuntur praescripta, etiam de
licentiae concessione necnon de concessionibus gratiarum vivae vocis oraculo
valent, nisi aliud constet.
60. Rescriptum quodlibet impetrari
potest ab omnibus qui expresse non prohibentur.
61. Nisi aliud constet, rescriptum
impetari potest pro alio, etiam praeter eius assensum, et valet ante eiusdem
acceptationem, salvis clausulis contrariis.
62. Rescriptum in quo nullus datur
exsecutor, effectum habet a momento quo datae sunt litterae; cetera, a momento
exsecutionis.
63. § 1. Validitati rescripti
obstat subreptio seu reticentia veri, si in precibus expressa non fuerint quae
secundum legem, stilum et praxim canonicam ad validitatem sunt experimenda,
nisi agatur de rescripto gratiae, quod Motu proprio darum sit. § 2. Item
validitati rescripti obstat obreptio seu exposito falsi, sine una quidem causa
motiva proposita sit vera. § 3. Causa motiva in rescriptis quorum nullus
est exsecutor, vera sit oportet tempore quo rescriptum datum est; in ceteris,
tempore exsecutionis.
64. Salvo iure Paenitentiariae pro foro
interno, gratia a quovis dicasterio Romanae Curiae denegata, valide ab alio
eiusdem Curiae dicasterio aliave competenti auctoritate infra Romanum
Pontificem concedi nequit, sine assensu dicasterii quocum agi coeptum est.
65. § 1. Salvis praescriptis
§§ 2 et 3, nemo gratiam a proprio Ordinario denegatam ab alio
Ordinario petat, nisi facta denegationis mentione; Ordinarius gratiam ne
concedat, nisi habitis a priore Ordinario denegationis rationibus. § 2.
Gratia a Vicario generali vel a Vicario episcopali denegata, ab alio Vicario
eiusdem Episcopi, etiam habitis a Vicario denegante denegationis rationibus, valide
concedi nequit. § 3. Gratia a Vicario generali vel a Vicario episcopali
denegata et postea, nulla facta huius denegationis mentione, ab Episcopo
dioecesano impetrata, invalida est; gratia autem ab Episcopo dioecesano
denegata nequit valide, etiam facta denegationis mentione, ab eius Vicario
generali vel Vicario episcopali, non consentiente Episcopo, impetrari.
66. Rescriptum non fit irritum ob
errorem in nomine personae cui datur vel a qua editur, aut loci in quo ipsa
residet, aut rei dequa agitur, dummodo iudicio Ordinarii nulla sit de ipsa
persona vel de re dubiatio.
67. § 1. Si contingat ut de una
eademque re duo rescripta inter se contraria impetrentur, peculiare, in iis
quae peculiariter exprimuntur, praevalet generali. § 2. Si sint aeque
peculiaria aut generalia, prius tempore praevalet posteriori, nisi in altero
fiat mentio expressa de priore, aut nisi prior impetrator dolo vel notabili
neglegentia sua rescripto usus non fuerit. § 3. In dubio num rescriptum
irritum sit necne, recurratur ad rescribentem.
68. Rescriptum Sedis Apostolicae in quo
nullus datur exsecutor, tunc tantum debet Ordinario impetrantis praesentari,
cum id in iisdem litteris praecipitur, aut de rebus agitur publicis, aut
comprobari condiciones oportet.
69. Rescriptum, cuius praesentationi
nullum est definitum tempus, potest exsecutori exhiberi quovis tempore, modo
absit fraus et dolus.
70. Si in rescripto ipsa concessio
exsecutori committatur, ipsius est pro suo prudenti arbitrio et conscientia
gratiam concedere vel denegare.
71. Nemo uti tenetur rescripto in sui
dumtaxat favorem concesso, nisi aliunde obligatione canonica ad hoc teneatur.
72. Rescripta ab Apostolica Sede
concessa, quae exspiraverint, ab Episcopo dioecesano iusta de causa semel
prorogari possunt, non tamen ultra tres menses.
73. Per legem contrariam nulla rescripta
revocantur, nisi aliud in ipsa lege caveatur.
74. Quamvis gratia oretenus sibi
concessa quis in foro interno uti possit, tenentur illam pro foro externo
probare, quoties id legitime ab eo petatur.
75. Si rescriptum contineat privilegium
vel dispensationem, serventur insuper praescripta canonum qui sequuntur.
76. § 1. Privilegium, seu gratia in
favorem certarum personarum sive physicarum sive iuridicarum per peculiarem
actum facta, concedi potest a legislatore necnon ab auctoritate exsecutiva cui
legislator hanc potestatem concesserit. § 2. Possessio centenaria vel
immemorabilis praesumptionem inducit concessi privilegii.
77. Privilegium interpretandum est ad
normam can. 36, § 1; sed ea semper adhibenda est interpretatio, qua
privilegio aucti aliquam revera gratiam consequantur.
78. § 1. Privilegium praesumitur
perpetuum, nisi contrarium probetur. § 2. Privilegium personale, quod
scilicet personam sequitur, cum ipsa extinguitur. § 3. Privilegium reale
cessat per absolutum rei vel loci interitum; privilegium vero locale, si locus
intra quinquaginta annos restituatur, reviviscit.
79.
Privilegium cessat per revocationem
competentis auctoritatis ad normam can. 47, firmo praescripto can. 81.
80. § 1. Nullum privilegium per
renuntiationem cessat, nisi haec a competendi auctoritate fuerit accepta.
§ 2. Privilegio in sui dumtaxat favorem concesso quaevis persona physica
renuntiare potest. § 3. Privilegio concesso alicui personae iuridicae, aut
ratione dignitatis loci vel rei, singulae personae renuntiare nequeunt; nec
ipsi personae iuridicae integrum est privilegio sibi concesso renuntiare, si
renuntiatio cedat in Ecclesiae praeiudicium.
81. Resoluto iure concedentis,
privilegium non extinguitur, nisi datum fuerit cum clausula ad beneplacitum
nostrum vel alia aequipollenti.
82. Per non usum vel per usum contrarium
privilegium aliis haud onerosum non cessat; quod vero in aliorum gravamen
cedit, amittitur, si accedat legitima praescriptio.
83. § 1. Cessat privilegium elapso
tempore vel expleto numero casuum pro quibus concessum fuit, firmo praescripto
can. 142, § 2. § 2. Cessat quoque, si temporis progressu rerum
adiuncta ita iudicio auctoritatis competentis immutata sint, ut noxium evaserit
aut eius usus illicitus fiat.
84. Qui abutitur potestate sibi ex
privilegio data, privilegio ipso privari meretur; quare, Ordinarius, frustra
monito privilegiario, graviter abutentem privet privilegio quod ipse concessit;
quod si privilegium concessum fuerit ab Apostolica Sede, eandem Ordinarius
certiorem facere tenetur.
85. Dispensatio, seu legis mere
ecclesiasticae in casu particulari relaxatio, concedi potest ab iis qui
potestate gaudent exsecutiva intra limites suae competentiae, necnon ab illis
quibus potestas dispensandi explicite vel implicite competit sive ipso iure
sive vi legitimae delegationis.
86. Dispensationi obnoxiae non sunt
leges quatenus ea definiunt, quae institutorum aut actuum iuridicorum
essentialiter sunt constitutiva.
87. § 1. Episcopus dioecesanus
fideles, quoties id ad eorundem spirituale bonum conferre iudicet, dispensare
valet in legibus disciplinaribus tam universalibus quam particularibus pro suo
territorio vel suis subditis a suprema Ecclesiae auctoritate latis, non tamen
in legibus processualibus aut poenalibus, nec in iis quarum dispensatio
Apostolicae Sedis aliive auctoritati specialiter reservatur. § 2. Si
difficilis sit recursus ad Sanctam Sedem et simul in mora sit periculum gravis
damni, Ordinarius quicumque dispensare valet in iisdem legibus, etiam si
dispensatio reservatur Sanctae Sedi, dummodo agatur de dispensatione quam ipsa
in iisdem adiunctis concedere solet, firmo praescripto can. 291.
88. Ordinarius loci in legibus
dioecesanis atque, quoties id ad fidelium bonum conferre iudicet, in legibus a
Concilio plenario vel provinciali aut ab Episcoporum conferentia latis
dispensare valet.
89. Parochus aliique presbyteri aut
diaconi a lege universali et particulari dispensare non valent, nisi haec
potestas ipsis expresse concessa sit.
90. § 1. A lege ecclesiastica ne
dispensetur sine iusta et rationabili causa, habita ratione adiuctorum casus et
gravitatis legis a qua dispensatur; alias dispensatio illicita est, nisi ab
ipso legislatore eiusve superiore data sit, etiam invalida. § 2.
Dispensatio in dubio de sufficientia causae valide et licite conceditur.
91. Qui gaudet potestate dispensandi eam
exercere valet, etiam extra territorium exsistens, in subditos, licet a
territorio absentes, atque, nisi contrarium expresse statuatur, in peregrinos
quoque in territorio actu degentes, necnon erga seipsum.
92. Strictae subest interpretationi non
solum dispensatio ad normam can. 36, § 1, sed ipsamet potestas dispensandi
ad certum casum concessa.
93. Dispensatio quae tractum habet
successivum cessat iisdem modis quibus privilegium, necnon certa ac totali
cessatione causae motivae.
94. § 1. Statuta, sensu proprio,
sunt ordinationes quae in universitatibus sive personarum sive rerum ad normam
iuris conduntur, et quibus definiuntur earundem finis, constitutio, regimen
atque agendi rationes. § 2. Statutis universitatis personarum obligantur
solae personae quae legitime eiusdem membra sunt; statutis rerum universitatis,
iiqui eiusdem moderamen curant. § 3. Quae statutorum praescripta vi
potestatis legislativae condita et promulgata sunt, reguntur praescriptis
canonum de legibus.
95. § 1. Ordines sunt regulae seu
normae quae servari debent in personarum conventibus, sive ab auctoritate
ecclesiastica indictis sive a christifidelibus libere convocatis, necnon aliis
celebrationibus, et quibus definiuntur quae ad constitutionem, moderamen et
rerum agendarum rationes pertinent. § 2. In conventibus celebrationibusve,
ii regulis ordinis tenentur, qui in iisdem partem habent.
96. Baptismo homo Ecclesiae Christi
incorporatur et in eadem constituitur persona, cum officiis et iuribus quae
christianis, attenta quidem eorum condicione, sunt propria, quatenus in
ecclesiastica sunt communione et nisi obstet lata legitima sanctio.
97. § 1. Persona quae
duodevigesimum aetatis annum explevit, maior est; infra hanc aetatem, minor.
§ 2. Minor, ante plenum septennium, dicitur infans et censetur non sui
compos, expleto autem septennio, usum rationis habere praesumitur.
98.
§ 1. Persona maior plenum habet
suorum iurium exercitium. § 2. Persona minor in exercitio suorum iurium
potestati obnoxia manet parentum vel tutorum, iis exceptis in quibus minores
lege divina aut iure canonico ab eorum potestate exempti sunt; ad
constitutionem tutorum eorumque potestatem quod attinet, serventur praescripta
iuris civilis, nisi iure canonico aliud caveatur, aut Episcopus dioecesanus in
certibus casibus iusta de causa per nominationem alius tutoris providendum
aestimaverit.
99.
Quicumque usu rationis habitu caret,
censetur non sui compos et infantibus assimilatur.
100.
Persona
dicitur: incola, in loco ubi est eius domicilium; advena, in loco ubi
quasi-domicilium habet; peregrinus, si versetur extra domicilium et
quasi-domicilium quod adhuc retinet; vagus, si nullibi domicilium habeat vel
quasi-domicilium.
101.
§
1. Locus originis filii, etiam neophyti, est ille in quo cum filius natus est,
domicilium, aut, eo deficiente, quasi-domicilium habuerunt parentes vel, si
parentes non habuerint idem domicilium vel quasi-domicilium, mater. § 2.
Si agatur de filio vagorum, locus originis est ipsemet nativitatis locus; si de
exposito, est locus in quo inventus est.
102.
§
1. Domicilium acquiritur ea in territorio alicuius paroeciae aut saltem
dioecesis commoratione, quae aut coniuncta sit cum animo ibi perpetuo manendi
si nihil inde avocet, aut ad quinquennium completum sit protracta. § 2.
Quasi-domicilium acquiritur ea commoratione in territorio alicuius paroeciae
aut saltem dioecesis, quae aut coniuncta sit cum animo ibi manendi saltem per
tres menses si nihil inde avocet, aut ad tres menses reapse sit protracta. §
3. Domicilium vel quasi-domicilium in territorio paroeciae dicitur paroeciale;
in territorio dioecesis, etsi non in parochia, dioecesanum.
103.
Sodales
institutorum religiosorum et societatum vitae apostolicae domicilium acquirunt
in loco ubi sita est domus cui adscribuntur; quasi-domicilium in domo ubi, ad
normam can. 102, § 2, commorantur.
104.
Coniuges
commune habeant domicilium vel quasi-domicilium; legitime separationis ratione
vel alia iusta de causa, uterque habere potest proprium domicilium vel
quasi-domicilium.
105.
§
1. Minor necessario retinet domicilium et quasi-domicilium illius, cuius
potestati subicitur. Infantia egressus potest etiam quasi-domicilium proprium
acquirere; atque legitime ad normam iuris civilis emancipatus, etiam proprium
domicilium. § 2. Quicumque alia ratione quam minoritate, in tutelam vel
curatelam legitime traditus est alterius, domicilium et quasi-domicilium habet
tutoris vel curatoris.
106.
Domicilium
et quasi-domicilium amittitur discessione a loco cum animo non revertendi,
salvo praescripto can. 105.
107.
§
1. Tum per domicilium tum per quasi-domicilium suum quisque parochum et
Ordinarium sortitur. § 2. Proprius vagi parochus vel Ordinarius est
parochus vel Ordinarius loci in quo vagus actu commoratur. § 3. Illius
quoque qui non habet nisi domicilium vel quasi-domicilium dioecesanum, parochus
proprius est parochus loci in quo actu commoratur.
108.
§
1. Consanguinitas computatur per lineas et gradus. § 2. In linea recta tot
sunt gradus quot generationes, seu quot personae, stipite dempto. § 3. In
linea obliqua tot sunt gradus quot personae in utraque simul linea, stipite
dempto.
109.
§
1. Affinitur oritur ex matrimonio valido, etsi non consummato, atque viget
inter virum et mulieris consanguineos, itemque mulierem inter et viri
consanguineos. § 2. Ita computantur ut qui sunt consanguinei viri, iidem
in eadem linea et gradu sint affines mulieris, et vice versa.
110.
Filii,
qui ad normam legis civilis adoptati sint, habentur ut filii eius vel eorum qui
eos adoptaverint.
111.
§
1. Ecclesiae latinae per receptum baptismum adscribitur filius parentum, qui ad
eam pertineant vel, si alteruter ad eam non pertineat, ambo concordi voluntate
optaverint ut proles in Ecclesia latina baptizaretur; quodsi concors voluntas
desit, Ecclesiae rituali ad quam pater petinet adscribitur. § 2. Quilibet
baptizandus qui partum decimum aetatis annum expleverit, libere potest eligere
ut in Ecclesia latina vel in alia Ecclesia rituali sui iuris baptizetur; quo in
casu, ipse ad eam Ecclesiam pertinet quam elegerit.
112.
§
1. Post receptum baptismum, alii Ecclesiae ritualis sui iuris adscribuntur: 1_
qui licentiam ab Apostolica Sede obtinuerit; 2_ coniux qui, in matrimonio
ineundo vel eo durante, ad Ecclesiam ritualem sui iuris alterius coniugis se
transire declaraverit; matrimonio autem soluto, libere potest ad latinam
Ecclesiam redire; 3_ filii eorum, de quibus in nn. 1 et 2, ante decimum quartum
aetatis annum completum itemque, in matrimonio mixto, filii partis catholicae
quae ad aliam Ecclesiam ritualem legitime transierit; adepta vero hac aetate,
iidem possunt ad latinam Ecclesiam redire. § 2. Mos, quamvis diuturnus,
sacramenta secundum ritum alicuius Ecclesiae ritualis sui iuris recipiendi, non
secumfert adscriptionem eidem Ecclesiae.
113.
§
1. Catholica Ecclesia et Apostolica Sedes, moralis personae rationem habent ex
ipsa ordinatione divina. § 2. Sunt etiam in Ecclesia, praeter personas
physicas, personae iuridicae, subiecta scilicet in iure canonico obligationum
et iurium quae ipsarum indoli congruunt.
114.
§
1. Personae iuridicae constituuntur aut ex ipso iuris praescripto aut ex
speciali competentis auctoritatis concessione per decretum data, universitates
sive personarum sive rerum in finem missioni Ecclesiae congruentem, qui
singulorum finem transcendit, ordinatae. § 2. Fines, de quibus in §
1, intelleguntur qui ad opera pietatis, apostolatus vel caritatis sive
spiritualis sive temporalis attinent. § 3. Auctoritas Ecclesiae competens
personalitatem iuridicam ne conferat nisi iis personarum aut rerum
universitatibus, quae finem persequuntur reapse utilem atque, omnibus
perpensis, mediis gaudent quae sufficere posse praevidentur ad finem
praestitutum assequendum.
115.
§
1. Personae iuridicae in Ecclesia sunt aut universitates personarum aut
universitates rerum. § 2. Universitas personarum, quae quidem nonnisi ex
tribus saltem personis constitui potest, est collegialis, si eius actionem
determinant membra, in decisionibus ferendis concurrentia, sive aequali iure
sive non, ad normam iuris et statutorum; secus est non collegialis. § 3.
Universitas rerum seu fundatio autonoma constat bonis seu rebus, sive
spiritualibus sive materialibus, eamque, ad normam iuris et statutorum,
moderantur sive una vel plures personae physicae sive collegium.
116.
§
1. Personae iuridicae publicae sunt universitates personarum seu rerum, quae ab
ecclesiastica auctoritate competenti constituuntur ut intra fines sibi
praestitutos nomine Ecclesiae, ad normam praescriptorum iuris, munus proprium
intuitu boni publici ipsis commissum expleant; ceterae personae iuridicae sunt
privatae. § 2. Personae iuridicae publicae hac personalitate donantur sive
ipso iure sive speciali competentis auctoritatis decreto eandem expresse
concedenti; personae iuridicae privatae hac personalitate donantur tantum per
speciale competentis auctoritatis decretum eandem personalitatem expresse
concedens.
117.
Nulla
personarum vel rerum universitas personalitatem iuridicam obtinere intendens,
eandem consequi valet nisi ipsius statuta a competenti auctoritate sint
probata.
118.
Personam
iuridicam publicam repraesentant, eius nomine agentes, ii quibus iure
universali vel particulari aut propriis statutis haec competentia agnoscitur;
personam iuridicam privatam, ii quibus eadem competentia per statuta tribuitur.
119.
Ad
actus collegiales quod attinet, nisi iure vel statutis aliud caveatur: 1_ si
agatur de electionibus, id vim habet iuris, quod, praesente quidem maiore parte
eorum qui convocari debent, placuerit parti absolute maiori eorum qui sunt
praesentes; post duo inefficacia scrutinia, suffragatio fiat super duobus
candidatis qui maiorem suffragiorum partem obtinuerint, vel, si sunt plures,
super duobus aetate senioribus; post tertium scrutinium, si paritas maneat,
ille electus habeatur qui senior sit aetate; 2_ si agatur de aliis negotiis, id
vim habet iuris, quod, praesente quidem maiore parte eorum qui convocari
debent, placuerit parti absolute maiori eorum qui sunt praesentes; quod si post
duo scrutinia suffragia aequalia fuerint, praeses suo voto paritatem dirimere
potest; 3_ quod autem omnes uti singulos tangit, ab omnibus approbari debet.
120.
§
1. Personae iuridica natura sua perpetua est; extinguitur tamen si a competenti
auctoritate legitime supprimantur aut per centum annorum spatium agere
desierit; persona iuridica privata insuper extinguitur, si ipsa consociatio ad
normam statutorum dissolvatur, aut si, de iudicio auctoritatis competentis,
ipsa fundatio ad normam statutorum esse desierit. § 2. Si vel unum ex
personae iuridicae collegialis membris supersit, et personarum universitas
secundum statuta esse non desierit, exercitium omnium iurium universitatis illi
membro competit.
121.
Si
universitates sive personarum sive rerum, quae sunt personae iuridicae
publicae, ita coniungantur ut ex iisdem una constituatur universitas
personalitae iuridica et ipsa pollens, nova haec persona iuridica bona iuraque
patrimonialia prioribus propria obtinet atque onera suscipit, quibus eaedem
gravabantur; ad destinationem autem praesertim bonorum et ad onerum
adimpletionem quod attinet, fundatorum oblatorumque voluntas atque iura
quaesita salva esse debent.
122.
Si
universitas, quae gaudet personalitate iuridica publica, ita dividatur ut aut
illius pars alii personae iuridicae uniatur aut ex parte dismembrata distincta
persona iuridica publica erigatur, auctoritas ecclesiastica, cui divisio
competat, curare debet per se vel per exsecutorem, servatis quidem in primis
tum fundatorum ac oblatorum voluntate tum iuribus quaesitis tum probatis
statutis: 1_ ut communia, quae dividi possunt, bona atque iura patrimonialia
necnon aes alienum aliaque onera dividantur inter personas iuridicas, de quibus
agitur, debita cum proportione ex aequo et bono, ratione habita omnium
adiunctorum et necessitatum utriusque; 2_ ut usus et ususfructus communium
bonorum, quae divisioni obnoxia non sunt, utrique personae iuridicae cedant,
oneraque iisdempropria utrique imponantur, servata item debita proportione ex
aequo et bono definienda.
123.
Extincta
persona iuridica publica, destinatio eiusdem bonorum iuriumque patrimonialium
itemque onerum regitur iure et statutis, quae, si sileant, obveniunt personae
iuridicae immediate superiori, salvis semper fundatorum vel oblatorum voluntate
necnon iuribus quaesitis; extincta persona iuridica privata, eiusdem bonorum et
onerum destinatio statutis regitur.
124.
§
1. Ad validitatem actus iuridici requiritur ut a persona habili sit positus,
atque in eodem adsint quae actum ipsum essentialiter constituunt, necnon
sollemnia et requisita iure ad validitatem actus imposita. § 2. Actus
iuridicus quoad sua elementa externa rite positus praesumitur validus.
125.
§
1. Actus positus ex vi ab extrinseco personae illata, cui ipsa nequaquam
resistere potuit, pro infecto habetur. § 2. Actus positus ex metu gravi,
iniuste incusso, aut ex dolo, valet, nisi aliud iure caveatur; sed potest per
sententiam iudicis rescindi, sive ad instantiam partis laesae eiusve in iure
successorum sive ex officio.
126.
Actus
positus ex ignorantia aut ex errore, qui versetur circa id quod eius
substantiam constituit, aut qui recidit in condicionem sine qua non, irritus
est; secus valet, nisi aliud iure caveatur, sed actus ex ignorantia aut ex
errore initus locum dare potest actioni rescissoriae ad normam iuris.
127.
§
1. Cum iure statuatur ad actus ponendos Superiorem indigere consensu aut
consilio alicuius collegii vel personarum coetus, convocari debet collegium vel
coetus ad normam can. 166, nisi, cum agatur de consilio tantum exquirendo,
aliter iure particulari aut proprio cautum sit; ut autem actus valeant
requiritur ut obtineatur consensus partis absolute maioris eorum qui sunt
praesentes aut omnium exquiratur consilium. § 2. Cum iure statuatur ad
actus ponendos Superiorem indigere consensu aut consilio aliquarum personarum,
uti singularum: 1_ si consensus exigatur, invalidus est actus Superioris consensum
earum personarum non exquirentis aut contra earum vel alicuius votum agentis;
2_ si consilium exigatur, invalidus est actus Superioris easdem personas non
audientis; Superior, licet nulla obligatione teneatur accedendi ad earundem
votum, etsi concors, tamen sine praevalenti ratione, suo iudicio aestimanda, ab
earundem voto, praesertim concordi, ne discedat. § 3. Omnes quorum
consensus aut consilium requiritur, obligatione tenentur sententiam suam
sincere proferendi atque, si negotiorum gravitas id postulate, secretum sedulo
servandi; quae quidem obligatio a Superiore urgeri potest.
128.
Quicunque
illegitime actu iuridico, immo quovis alio actu dolo vel culpa posito, alteri
damnum infert, obligatione tenetur damnum illatum reparandi.
129.
§
1. Potestatis regiminis, quae quidem ex divina institutione est in Ecclesia et
etiam potestas iurisdictionis vocatur, ad normam praescriptorum iuris, habilis
sunt qui ordine sacro sunt insigniti. § 2. In exercitio
eiusdem potestatis, christifideles laici ad normam iuris cooperari possunt.
130.
Potestas
regiminis de se exercetur pro foro externo, quandoque tamen pro solo foro
interno, ita quidem ut effectus quos eius exercitium natum est habere pro foro
externo, in hoc foro non recognoscantur, nisi quatenus id determinatis pro
casibus iure statuatur.
131.
§
1. Potestas regiminis ordinaria ea est, quae ipso iure alicui officio
adnectitur; delegata, quae ipsi personae non mediante officio conceditur.
§ 2. Potestas regiminis ordinaria potest esse sive propria sive vicaria.
§ 3. Ei qui delegatum se asserit, onus probandae delegationis incumbit.
132.
§
1. Facultates habituales reguntur praescriptis de potestate delegata. § 2.
Attamen nisi in eius concessione aliud expresse caveatur aut electa sit
industria personae, facultas habitualis Ordinario concessa non perimitur
resoluto iure Ordinarii cui concessa est, etiamsi ipse eam exsequi coeperit,
sed transit ad quemvis Ordinarium qui ipsi in regimine succedit.
133.
§
1. Delegatus qui sive circa res sive circa personas mandati sui fines excedit,
nihil agit. § 2. Fines sui mandati excercere non intellegitur delegatus
qui aliomodo ac in mandato determinatur, ea peragit ad quae delegatus est, nisi
modus ab ipso delegante ad validitatem fuerit praescriptus.
134.
§
1. Nomine Ordinarii in iure intelleguntur, praeter Romanum Pontificem, Episcopi
dioecesani aliique qui, etsi ad interim tantum, praepositi sunt alicui
Ecclesiae particulari vel communitati eidem aequiparatae ad normam can. 368,
necnon qui in iisdem generali gaudent potestate exsecutiva ordinaria, nempe
Vicarii generales et episcopales; itemque, pro suis sodalibus, Superiores
maiores clericalium institutorum religiosorum iuris pontificii et clericalium
societatum vitae apostolicae iuris pontificii, qui ordinaria saltem potestate
exsecutiva pollent. § 2. Nomine Ordinarii loci intelleguntur omnes qui in
§ 1 recensentur, exceptis Superioribus institutorum religiosorum et
societatum vitae apostolicae. § 3. Quae in canonibus nominatim Episcopo
dioecesano, in ambitu potestatis exsecutivae tribuuntur, intelleguntur
competere dumtaxat Episcopo dioecesano aliisque ipsi in can. 381, § 2
aequiparatis, exclusis Vicario generali et episcopali, nisi de speciali
mandato.
135.
§
1. Potestas regiminis distinguitur in legislativam, exsecutivam et iudicialem.
§ 2. Potestas legislativa exercenda est modo iure praescripto, et ea qua
in Ecclesia gaudet legislator infra auctoritatem supremam, valide delegari
nequit, nisi aliud iure explicite caveatur; a legislatore inferiore lex iuri
superiori contraria valide ferri nequit. § 3. Potestas iudicialis, qua
gaudent iudices aut collegia iudicialia, exercenda est modo iure praescripto,
et delegari nequit, nisi ad actus cuivis decreto aut sententia praeparatorios
perficiendos. § 4. Ad potestatis exsecutivae exercitium quod attinet, serventur
praescripta canonum qui sequuntur.
136.
Potestatem
exsecutivam aliquis, licet extra territorium exsistens, exercere valet in
subditos, etiam a territorio absentes, nisi aliud ex rei natura aut ex iuris
praescripto constet; in peregrinos in territorio actu degentes, si agatur
defavoribus concedendis aut de exsecutioni mandandis sive legibus universalibus
sive legibus particularibus, quibus ipsi ad normam can. 13, § 2, n. 2
tenentur.
137.
§
1. Potestas exsecutiva ordinaria delegari potest tum ad actum tum ad
universitatem casuum, nisi aliud iure expresse caveatur. § 2. Potestas
exsecutiva ab Apostolica Sede delegata subdelegari potest sive ad actum sive ad
universitatem casuum, nisi electa fuerit industria personae aut subdelegatio
fuerit expresse prohibita. § 3. Potestas exsecutiva delegata ab alia
auctoritate potestatem ordinariam habente, si ad universitatem casuum delegata
sit, in singulis tantum casibus subdelegari potest; si vero ad actum aut ad
actus determinatos delegata sit, subdelegari nequit, nisi de expressa
delegantis concessione. § 4. Nulla potestas subdelegata iterum subdelegari
potest, nisi id expresse a delegante concessum fuerit.
138.
Potestas
exsecutiva ordinaria necnon potestas ad universitatem casuum delegata, late
interpretanda est, alia vero quaelibet stricte; cui tamen delegata potestas
est, ea quoque intelleguntur concessa sine quibus eadem potestas exerceri
nequit.
139.
§
1. Nisi aliud iure statuatur, eo quod quis aliquam auctoritatem, etiam
superiorem, competentem adeat, non suspenditur alius auctoritatis competentis
exsecutiva potestas, sive haec ordinaria est sive delegata. § 2. Causae
tamen ad superiorem auctoritatem delatae ne se immisceat inferior, nisi ex
gravi urgetique causa; quo in casu statim superiorem de re moneat.
140.
§
1. Pluribus in solidum ad idem negotium agendum delegatis, qui prius negotium
tractare inchoaverit alios ab eodem agendo excludit, nisi postea impeditus
fuerit aut in negotio peragendo ulterius procedere noluerit. § 2. Pluribus
collegialiter ad negotium agendum delegatis, omnes procedere debent ad normam
can. 119, nisi in mandato aliud cautum sit. § 3. Potestas exsecutiva
pluribus delegata, praesumitur iisdem delegata in solidum.
141.
Pluribus successive delegatis, ille
negotium expediat, cuius mandatum anterius est, nec postea revocatum fuit.
142.
§
1. Potestas delegata extinguitur: expleto mandato; elapso tempore vel exhausto
numero casuum pro quibus concessa fuit; cessante causa finali delegationis;
revocatione delegantis delegato directe intimata necnon renuntiatione delegati
deleganti significata et eo acceptata; non autem resoluto iure delegantis, nisi
id ex appositis clausulis appareat. § 2. Actus tamen ex potestate delegat,
quae exercetur pro solo foro interno, per inadvertentiam positus, elapso
concessionis tempore, validus est.
143.
§
1. Potestas ordinaria extinguitur amisso officio cui adnectitur. § 2. Nisi
aliud iure caveatur, suspenditur potestas ordinaria, si contra privationem vel
amotionem ab officio legitime appellatur vel recursus interponitur.
144.
§
1. In errore communi de facto aut de iure, itemque in dubio positivo et
probabili sive iuris sive facti, supplet Ecclesia, pro foro tam externo quam
interno, potestatem regiminis exsecutivam. § 2. Eadem norma applicatur
facultatibus de quibus in cann. 882, 883, 966, et 1111, § 1.
145.
§
1. Officium ecclesiasticum est quodlibet munus ordinatione sive divina sive
ecclesiastica stabiliter constitutum in finem spiritualem exercendum. § 2.
Obligationes et iura singulis officiis ecclesiasticis propria definiuntur sive ipso
iure quo officium constituitur, sive decreto auctoritatis competentis quo
constituitur simul et confertur.
146.
Officium
ecclesiasticum sine provisione canonica valide obtineri nequit.
147.
Provisio
officii ecclesiastici fit: per liberam collationem ab auctoritate ecclesiastica
competenti; per institutionem ab eadem datam, si praecesserit praesentatio; per
confirmationem vel admissionem ab eadem factam, si praecesserit electio vel
postulatio; tandem per simplecem electionem et electi acceptationem, si electio
non egeat confirmatione.
148.
Auctoritati,
cuius est officia erigere, innovare et supprimere, eorundem provisio quoque
competit, nisi aliud iure statuatur.
149.
§
1. Ut ad officum ecclesiasticum quis promoveatur, debet esse in Ecclesiae
communione necnon idoneus, scilicet iis qualitatibus praeditus, quae iure
universali vel particulari aut lege fundationis ad idem officium requiritur.
§ 2. Provisio officii ecclesiastici facta illi qui caret qualitatibus
requisitis, irrita tantum est, si qualitates iure universali vel particulari
aut lege fundationis ad validitatem provisionis expresse exigantur; secus
valida est, sed rescindi potest per decretum auctoritatis competentis aut per
sententiam tribunalis administrativi. § 3. Provisio officii simoniace facta
ipso iure irrita est.
150.
Officium secumferens plenam animarum
curam, ad quam adimplendam ordinis sacerdotalis exercitium requiritur, ei qui
sacerdotio nondum auctus est valide conferri nequit.
151.
Provisio
officii animarum curam secumferentis, sine gravi causa ne differatur.
152.
Nemini
conferantur duo vel plura officia incompatibilia, videlicet quae una simul ab
eodem adimpleri nequeunt.
153.
§
1. Provisio officii de iure non vacantis est ipso facto irrita, nec subsequenti
vacatione convalescit. § 2. Si tamen agatur de officio quod de iure ad
tempus determinatum confertur, provisio intra sex menses ante expletum hoc
tempus fieri potest, et effectum habet a die officii vacationis. § 3.
Promissio alicuius officii, a quocumque est facta, nullum parit iuridicum effectum.
154.
Officium
de iure vacans, quod forte adhuc ab aliquo illegitime possidetur, conferri
potest, dummodo rite declaratum fuerit eam possessionem non esse legitimam, et
de hac declaratione mentio fiat in litteris collationis.
155.
Qui,
vicem alterius neglegentis vel impediti supplens, officium confert, nullam inde
potestatem acquirit in personam cui collatum est, sed huius condicio iuridica
perinde constituitur, ac si provisio ad ordinariam iuris normam peracta
fuisset.
156.
Cuiuslibet
officii provisio scripto consignetur.
157.
Nisi
aliud explicite iure statuatur. Episcopi dioecesani est libera collatione
providere officiis ecclesiasticis in propria Ecclesia particulari.
158.
§
1. Praesentatio ad officium ecclesiasticum ab eo, cui ius praesentandi
competit, fieri debet auctoritati cuius est ad officium de quo agitur
institutionem dare, et quidem, nisi aliud legitime cautum sit, intra tres
menses ab habita vacationis officii notitia. § 2. Si ius praesentationis
cuidam collegio aut coetui personarum competat, praesentandus designetur
servatis cann. 165 - 179 praescriptis.
159.
Nemo
invitus praesentetur; quare qui praesentandus proponitur, mentem suam rogatus,
nisi intra octiduum utile recuset, praesentari potest.
160.
§
1. Qui iure praesentationis gaudet, unum aut etiam plures, et quidem tum una
simul tum successive, praesentare potest. § 2. Nemo potest seipsum
praesentare; potest autem collegium aut coetus personarum aliquem suum sodalem
praesentare.
161.
§
1. Nisi aliud iure statuatur, potest qui aliquem praesentaverit non idoneum
repertum, altera tantum vice, intra mensem, alium candidatum praesentare.
§ 2. Si praesentatus ante institutionem factam renuntiaverit aut de vita
decesserit, potest qui iure praesentandi pollet, intra mensem ab habita
renuntiationis aut mortis notitia, ius suum rursus exercere.
162.
Qui
intra tempus utile, ad normam can. 158, § 1 et can. 161 praesentationem
non fecerit, itemque qui bis praesentaverit non idoneum repertum, pro eo casu
ius praesentationis amittit, atque auctoritati, cuius est institutionem dare,
competit libere providere officio vacanti, assentiente tamen proprio provisi
Ordinario.
163.
Auctoritas,
cui ad normam iuris competit praesentatum instituere, instituat legitime
praesentatum quem idoneum reppererit et qui acceptaverit; quod si plures
legitime praesentati idonei repertisint, eorundem unum instituere debet.
164.
Nisi
aliud iure provisum fuerit, in electionibus canonicis serventur praescripta
canonum qui sequuntur.
165.
Nisi
aliud iure aut legitimis collegii vel coetus statutis cautum sit, si cui
collegio aut coetui personarum sit ius eligendi ad officium, electio ne
differatur ultra trimestre utile computandum ab habita notitia vacationis
officii; quo termino inutiliter elapso, auctoritas ecclesiastica, cui ius
confirmandae electionis vel ius providendi successive competit, officio vacanti
libere provideat.
166.
§
1. Collegii aut coetus praeses convocet omnes ad collegium aut ad coetum
pertinentes; convocatio autem, quando personalis esse debet, valet, si fiat in
loco domicilii vel quasi-domicilii aut in loco commorationis. § 2. Si quis
ex vocandis neglectus et ideo absens fuerit, electio valet; attamen ad eiusdem
instantiam, probata quidem praeteritione et absentia, electio, etiam si
confirmata fuerit, a competenti auctoritate rescindi debet, dummodo iuridice
constet recursum saltem intra triduum ab habita notitia electionis fuisse
transmissum. § 3. Quod si plures quam tertia pars electorum
neglecti fuerint, electio est ipso iure nulla, nisi omnes neglecti reapse
interfuerint.
167.
§
1. Convocatione legitima facta, suffragium ferendi ius habent praesentes die et
loco in eadem convocatione determinatis, exclusa, nisi aliud statutis legitime
caveatur, facultate ferendi suffragia sive per epistolam sive per procuratorem.
§ 2. Si quis ex electoribus praesens in ea domo sit, in qua fit electio,
sed electioni ob infirmam valetudinem interesse nequeat, suffragium eius
scriptum a scrutatoribus exquiratur.
168.
Etsi
quis plures ob titulos ius habeat ferendi nomine proprio suffragii, non potest
nisi unicum suffragium ferre.
169.
Ut
valida sit electio, nemo ad suffragium admitti potest, qui ad collegium vel
coetum non pertineat.
170.
Electio,
cuius libertas quoquo modo reapse impedita fuerit, ipso iure invalida est.
171.
§
1. Inhabiles sunt ad suffragium ferendum: 1_ incapax actus humani; 2_ carens
voce activa; 3_ poena excommunicationis innodatus sive per sententiam
iudicialem sive per decretum quo poena irrogatur vel declaratur; 4_ qui ab
Ecclesiae communione notorie defecit. § 2. Si quis ex praedictis admittatur,
eius suffragium est nullum, sed electio valet, nisi constet, eo dempto, electum
non rettulisse requisitum suffragiorum numerum.
172.
§
1. Suffragium, ut validum sit, esse debet: 1_ liberum; ideoque invalidum est
suffragium eius, qui metu gravi aut dolo, directe vel indirecte, adactus fuerit
ad eligendam certam personam aut diversas personas disiunctive; 2_ secretum,
certum, absolutum, determinatum. § 2. Condiciones ante electionem
suffragio appositae tamquam non adiectae habeantur.
173.
§
1. Antequam incipiat electio, deputentur e gremio collegii aut coetus duo
saltem scrutatores. § 2. Scrutatores suffragia colligant et coram praeside
electionis inspiciant an schedularum numerus respondeat numero electorum,
suffragia ipsa scrutentur palamque faciant quot quisque rettulerit. § 3.
Si numerus suffragiorum superet numerum eligentium, nihil est actum. § 4.
Omnia electionis acta ab eo qui actuarii munere fungitur accurate describantur,
et saltem ab eodem actuario, praeside ac scrutatoribus subscripta, in collegii
tabulario diligenter asserventur.
174.
§
1. Electio, nisi aliud iure aut statutis caveatur, fieri etiam potest per
compromissum, dummodo nempe electores, unanimi et scripto consensu, in unum vel
plures idoneos sive de gremio sive extraneos ius eligendi pro ea vice transferant,
qui nomine omnium ex recepta facultate eligant. § 2. Si agatur de collegio
aut coetu ex solis clericis constanti, compromissarii in sacris debent esse
constituti; secus electio est invalida. § 3. Compromissarii debent iuris
praescripta de electione servare atque, ad validitatem electionis, condiciones
compromisso appositas, iuri non contrarias, observare; condiciones autem iuri
contrariae pro non appositis habeantur.
175.
Cessat
compromissum et ius suffragium ferendi redit ad compromittentes: 1_ revocatione
a collegio aut coetu facta, re integra; 2_ non impleta aliqua condicione
compromisso apposita; 3_ electione absoluta, si fuerit nulla.
176.
Nisi aliud iure aut statutis
caveatur, is electus habeatur et a collegii aut coetus praeside proclametur, qui
requisitum suffragiorum numerum rettulerit, ad normam can. 119, n. 1.
177.
§ 1. Electio illico intimanda
est electo, qui debet intra octiduum utile a recepta intimatione significare
collegii aut coetus praesidi utrum electionem acceptet necne; secus electio
effectum non habet. § 2. Si electus non acceptaverit, omne ius ex
electione amittit nec subsequenti acceptatione convalescit, sed rursus eligi
potest; collegium autem aut coetus intra mensem a cognita non-acceptatione ad
novam electionem procedere debet.
178.
Electus, acceptata electione, quae
confirmatione non egeat, officium pleno iure statim obtinet; secus non aquirit
nisi ius ad rem.
179.
§
1. Electus, si electio confirmatione indigeat, intra octiduum utilea die
acceptate electionis confirmationem ab auctoritate competenti petere per se vel
per alium debet; secus omni iure privatur, nisi probaverit se a petenda
confirmatione iusto impedimento detentum fuisse. § 2.
Competens auctoritas, si electum repperit idoneum ad normam can. 149, § 1,
et electio ad normam iuris fuerit peracta, confirmationem denegare nequit. § 3. Confirmatio in scriptis
dari debet. § 4. Ante intimatam confirmationem, electo non licet sese
immiscere administrationi officii sive in spiritualibus sive in temporalibus et
actus ab eo forte positi nulli sunt. § 5. Intimata confirmatione, electus
pleno iure officium obtinet, nisi aliud iure caveatur.
180.
§
1. Si electioni illius quem electores aptiorem putent ac praeferant
impedimentum canonicum obstet, super quo dispensatio concedi possit ac soleat,
suis ipsi suffragiis eum possunt, nisi aliud iure caveatur, a competenti
auctoritate postulare. § 2. Compromissarii postulare nequeunt, nisi id in
compromisso fuerit expressum.
181.
§ 1. Ut postulatio vim habeat,
requiruntur saltem duae tertiae partes suffragiorum. § 2. Suffragium pro
postulatione exprimi debet per verbum: postulo, aut aequivalens; formula: eligo
vel postulo, aut aequipollens, valet pro electione, si impedimentum non
exsistat, secus pro postulatione.
182.
§
1. Postulatio a praeside intra octiduum utile mitti debet ad auctoritatem
competentem ad quam pertinet electionem confirmare cuius est dispensationem de
impedimento concedere, aut si hanc potestatem non habeat, eandem ab auctoritate
superiore petere; si non requiritur confirmatio, postulatio mitti debet ad
auctoritatem competentem ut dispensatio concedatur. § 2. Si intra
praescriptum tempus postulatio missa non fuerit, ipso facto nulla est, et
collegium vel coetus pro ea vice privatur iure eligendi aut postulandi nisi
probetur praesidem a mittenda postulatione iusto fuisse detentum impedimento
aut dolo vel neglegentia ab eadem tempore opportuno mittenda abstinuisse.
§ 3. Postulato nullum ius acquiritur ex postulatione; eam admittendi
auctoritas competens obligatione non tenetur. § 4. Factam auctoritati
competenti postulationem electores revocare non possunt, nisi auctoritate
consentiente.
183.
§
1. Non admissa ab auctoritate competenti postulatione, ius eligendi ad
collegium vel coetum redit. § 2. Quod si postulatio admissa fuerit, id
significetur postulato, qui respondere debet ad normam can. 177, § 1.
§ 3. Qui admissam postulationem acceptat, pleno iure statim officium
obtinet.
184.
§
1. Amittitur officium ecclesiasticum lapsu temporis praefiniti, expleta aetate
iure definita, renuntiatione, translatione, amotione necnon privatione. §
2. Resoluto quovis modo iure auctoritatis a qua fuit collatum, officium
ecclesiasticum non amittitur, nisi aliud iure caveatur. § 3. Officii
amissio, quae effectum sortita est, quam primum omnibus nota fiat, quibus
aliquod ius in officii provisionem competit.
185.
Ei,
qui ob impletam aetatem aut renuntiationem acceptatam officium amittit, titulus
emeriti conferri potest.
186.
Lapsu
temporis praefiniti vel adimpleta aetate, amissio officii effectum habet tantum
a momento, quo a competenti auctoritate scripto intimatur.
187.
Quisquis
sui compos potest officio ecclesiastico iusta de causa renuntiare.
188.
Renuntiatio
ex metu gravi, iniuste incusso, dolo vel errore substantiali aut simoniace
facta, ipso iure irrita est.
189.
§
1. Renuntiatio, ut valeat, sive acceptatione eget sive non, auctoritati fieri
debet cui provisio ad officium de quo agitur pertinet, et quidem scripto vel
oretenus coram duobus testibus. § 2. Auctoritas renuntiationem iusta et
proportionata causa non innixam ne acceptet. § 3. Renuntiatio quae
acceptatione indiget, nisi intra tres menses acceptetur, omni vi caret; quae
acceptatione non indiget effectum sortitur communicatione renuntiantis ad
normam iuris facta. § 4. Renuntiatio, quamdiu effectum sortita non fuerit,
a renuntiante revocari potest; effectu secuto revocari nequit, sed qui
renuntiavit, officium alio ex titulo consequi potest.
190.
§
1. Translatio ab eo tantum fieri potest, qui ius habet providendi officio quod
amittitur et simul officio quod comittitur. § 2. Si translatio fiat invito
officii titulari, gravis requiritur causa et, firmo semper iure rationes
contrarias exponendi, servetur modus procedendi iure praescriptus. § 3.
Translatio, ut effectum sortiatur, scripto intimanda est.
191.
§
1. In translatione, prius officium vacat per possessionem alterius officii
canonice habitam, nisi aliud iure cautum aut a competenti auctoritate
praescriptum fuerit. § 2. Remunerationem cum priore officio conexam
translatus percipit, donec alterius possessionem canonice obtinuerit.
192.
Ab
officio quis amovetur sive decreto ab auctoritate competenti legitime edito,
servatis quidem iuribus forte ex contractu quaesitis, sive ipso iure ad normam
can. 194.
193.
§
1. Ab officio quod alicui confertur ad tempus indefinitum, non potest quis
amoveri nisi ob graves causas atque servato procedendi modo iure definito.
§ 2. Idem valet, ut quis ab officio, quod alicui ad tempus determinatum
confertur, ante hoc tempus elapsum amoveri possit, firmo praescripto can. 624,
§ 3. § 3. Ab officio quod, secundum iuris praescripta, alicui
confertur ad prudentem discretionem auctoritatis competentis, potest quis iusta
ex causa, de iudicio eiusdem auctoritatis, amoveri. § 4. Decretum
amotionis, ut effectum sortiatur, scripto intimandum est.
194.
§
1. Ipso iure ab ecclesiastico amovetur: 1_ qui statum clericalem amiserit; 2_
qui a fide catholica aut a communione Ecclesiae publice defecerit; 3_ clericus
qui matrimonium etiam civile tantum attentaverit. § 2. Amotio, de qua in
nn. 2 et 3, urgeri tantum potest, si de eadem auctoritatis competentis
declaratione constet.
195.
Si
quis, non quidem ipso iure, sed per decretum auctoritatis competentis ab
officio amoveatur quo eiusdem subsistentiae providetur, eadem auctoritas curet
ut ipsius subsistentiae per congruum tempus prospiciatur, nisi aliter provisum
sit.
196.
§
1. Privatio ab officio, in poenam scilicet delicti, ad normam iuris tantummodo
fieri potest. § 2. Privatio effectum sortitur secundum praescripta canonum
de iure poenali.
197.
Praescriptionem,
tamquam modum iuris subiectivi acquirendi vel amittendi necnon ab
obligationibus sese liberandi, Ecclesia recipit prout est in legislatione
civili respectivae nationis salvis exceptionibus quae in canonibus huius
Codicis statuuntur.
198.
Nulla
valet praescriptio, nisi bona fide nitatur, non solum initio, sed toto decursu
temporis ad praescriptionem requisiti, salvo praescripto can. 1362.
199.
Praescriptioni
obnoxia non sunt: 1_ iura et obligationes quae sunt legis divinae naturalis aut
positivae; 2_ iura quae obtineri possunt ex solo privilegio apostolico; 3_ iura
et obligationes quae spiritualem christifidelium vitam directe respiciunt; 4_
fines certi et indubii circumscriptionum ecclesiasticarum; 5_ stipes et onera
Missarum; 6_ provisio officii ecclesiastici quod ad normam iuris exercitium
ordinis sacri requirit; 7_ ius visitationis et obligatio oboedientiae, ita ut
christifideles a nulla auctoritate ecclesiastica visitari possint et nulli
auctoritati iam subsint.
200.
Nisi
aliud expresse iure caveatur, tempus supputetur ad normam canonum qui
sequuntur.
201.
§
1. Tempus continuum intellegitur quod nullam patitur interruptionem. § 2.
Tempus utile intellegitur quod ita ius suum exercenti aut per sequenti
competit, ut ignoranti aut agere non valenti non currat.
202.
§
1. In iure, dies intellegitur spatium constans 24 horis continuo supputandis,
et incipit a media nocte, nisi aliud expresse caveatur; hebdomada spatium 7
dierum; mensis spatium 30 et annus spatium 365 dierum, nisi mensis et annus
dicantur sumendi prout sunt in calendario. § 2. Prout sunt in calendario
semper sumendi sunt mensis et annus, si tempus est continuum.
203.
§
1. Dies a quo non computatur in termino, nisi huius initium coincidat cum inito
diei aut aliud expresse in iure caveatur. § 2. Nisi contrarium statuatur,
dies ad quem computatur in termino, qui, si tempus constet uno vel pluribus
mensibus aut annis, una vel pluribus hebdomadis, finitur expleto ultimo die
eiusdem numeri aut, si mensis die eiusdem numeri careat, expleto ultimo die
mensis.
204.
§
1. Christifideles sunt qui, utpote per baptismum Christo incorporati, in
populum Dei sunt constituti, atque hac ratione muneris Christi sacerdotalis,
prophetici et regalis suo modo participes facti, secundum propriam cuiusque
condicionem, ad missionem exercendam vocantur, quam Deus Ecclesiae in mundo
adimplendam concredidit. § 2. Haec Ecclesia, in hoc mundo ut societas
constituta et ordinata, subsistit in Ecclesia catholica, a successore Petri et
Episcopis in eius communione gubernata.
205.
Plene
in communione Ecclesiae catholicae his in terris sunt illi baptizati, qui in
eius compage visibili cum Christo iunguntur, vinculis nempe professionis fidei,
sacramentorum et ecclesiastici regiminis.
206.
§
1. Speciali ratione cum Ecclesia conectuntur catechumeni, qui nempe, Spiritu
Sancto movente, explicita voluntate ut eidem incorporentur expetunt, ideoque
hoc ipso voto, sicut et vita fidei, spei et caritatis quam agunt, coniunguntur
cum Ecclesia, quae eos iam ut suos fovet. § 2. Catechumenorum specialem
curam habet Ecclesia quae, dum eos advitam ducendam evangelicam invitat eosque
ad sacros ritus celebrandos introducit, eisdem varias iam largitur
praerogativas, quae christianorum sunt propriae.
207.
§
1. Ex divina institutione, inter christifideles sunt in Ecclesia ministri
sacri, qui in iure et clerici vocantur; ceteri autem et laici nuncupantur.
§ 2. Ex utraque hac parte habentur christifideles, qui professione
consiliorum evangelicorum per vota aut alia sacra ligamina, ab Ecclesia agnita
et sancita, suo peculiari modo Deo consecrantur et Ecclesiae missioni
salvificae prosunt; quorum status, licet ad hierarchicam Ecclesiae structuram
non spectet, ad eius tamen vitam et sanctitatem pertinet.
208.
Inter
christifideles omnes, ex eorum quidem in Christo regeneratione, vera viget
quoad dignitatem et actionem aequalitas, qua cuncti, secundum propriam cuiusque
condicionem et munus, ad aedificationem Corporis Christi cooperantur.
209.
§
1. Christifideles obligatione adstringuntur, sua quoque ipsorum agendi ratione,
ad communionem semper servandam cum Ecclesia. § 2. Magna cum diligentia
officia adimpleant, quibus tenentur erga Ecclesiam tum universam, tum
particularem ad quam, secundum iuris praescripta, pertinent.
210.
Omnes
christifideles, secundum propriam condicionem, ad sanctam vitam ducendam atque
ad Ecclesiae incrementum eiusque iugem sanctificationem promovendam vires suas
conferre debent.
211.
Omnes christifideles officium habent
et ius allaborandi ut divinum salutis nuntium ad universos homines omnium
temporum ac totius orbis magis magisque perveniat.
212.
§ 1. Quae sacri Pastores,
utpote Christum repraesentantes, tamquam fidei magistri declarant aut tamquam
Ecclesiae rectores statuunt, christifideles, propriae responsabilitatis
conscii, christiana oboedientia prosequi tenentur. § 2. Christifidelibus integrum
est, ut necessitates suas, praesertim spirituales, suaque optata Ecclesiae
Pastoribus patefaciant. § 3. Pro scientia, competentia et praestantia
quibus pollent, ipsis ius est, immo et aliquando officium, ut sententiam suam
de hisquae ad bonum Ecclesiae pertinent sacris Pastoribus manifestent eamque,
salva fidei morumque integritate ac reverentia erga Pastores, attentisque
communi utilitate et personarum dignitate, ceteris christifidelibus notam
faciant.
213.
Ius est christifidelibus ut ex
spiritualibus Ecclesiae bonis, praesertim ex verbo Dei et sacramentis,
adiumenta a sacris Pastoribus accipiant.
214.
Ius est christifidelibus, ut cultum
Deo persolvant iuxta praescripta proprii ritus a legitimis Ecclesiae Pastoribus
approbati, utque propriam vitae spiritualis formam sequantur, doctrinae quidem
Ecclesiae consentaneam.
215.
Integrum est christifidelibus, ut
libere condant atque moderentur consociationes ad fines caritatis vel pietatis,
aut ad vocationem christianam in mundo fovendam, utque conventus habeant ad
eosdem fines in communi persequendos.
216.
Christifideles cuncti, quippe qui
Ecclesiae missionem participent, ius habent ut propriis quoque inceptis,
secundum suum quisque statum et condicionem, apostolicam actionem promoveant
vel sustineant; nullum tamen inceptum nomen catholicum sibi vindicet, nisi
consensus accesserit competentis auctoritatis ecclesiasticae.
217.
Christifideles, quippe qui baptismo
ad vitam doctrinae evangelicae congruentem ducendam vocentur, ius habent ad
educationem christianam, qua ad maturitatem humanae personae prosequendam atque
simul ad mysterium salutis cognoscendum et vivendum rite instruantur.
218.
Qui
disciplinis sacris incumbunt iusta libertate fruuntur inquirendi necnon mentem
suam prudenter in iis aperiendi, inquibus peritia gaudent, servato debito erga
Ecclesiae magisterium obsequio.
219.
Christifideles omnes iure gaudent ut
a quacumque coactione sint immunes in statu vitae eligendo.
220.
Nemini licet bonam famam, qua quis
gaudet, illegitime laedere, nec ius cuiusque personae ad propriam intimitatem
tuendam violare.
221.
§ 1. Christifidelibus competit
ut iura, quibus in Ecclesia gaudent, legitime vindicent atque defendant in foro
competenti ecclesiastico ad normam iuris. § 2. Christifidelibus ius quoque
est ut, si ad iudicium ab auctoritate competenti vocentur, iudicentur servatis
iuris praescriptis, cum aequitate applicandis. § 3. Christifidelibus ius
est, ne poenis canonicis nisi ad normam legis plectantur.
222.
§ 1. Christifideles obligatione
tenentur necessitatibus subveniendi Ecclesiae, ut eidem praesto sint quae ad
cultum divinum, ad opera apostolatus et caritatis atque ad honestam ministrorum
sustentationem necessaria sunt. § 2. Obligatione quoque tenentur iustitiam socialem
promovendi necnon, praecepti Domini memores, ex propriis reditibus pauperibus
subveniendi.
223.
§
1. In iuribus suis exercendis christifideles tum singuli tum in
consociationibus adunati rationem habere debent boni communis Ecclesiae necnon
iurium aliorum atque suorum erga alios officiorum. § 2.
Ecclesiasticae auctoritati competit, intuitu boni communis, exercitium iurium,
quae christifidelibus sunt propria, moderari.
224.
Christifideles laici, praeter eas
obligationes et iura, quae cunctis christifidelibus sunt communia et ea quae in
aliis canonibus statuuntur, obligationibus tenentur et iuribus gaudent quae in
canonibus huius tituli recensentur.
225.
§ 1. Laici, quippe qui uti
omnes christifideles ad apostolatum a Deo per baptismum et confirmationem
deputentur, generali obligatione tenentur et iure gaudent, sive singuli sive in
consociationibus coniuncti, allaborandi ut divinum salutis nuntium ab universis
hominibus ubique terrarum cognoscatur et accipiatur; quae obligatio eo vel
magis urget iis in adiunctis, in quibus nonnisi per ipsos Evangelium audire et
Christum cognoscere homines possunt. § 2. Hoc etiam peculiari
adstringuntur officio, unusquisque quidem secundum propriam condicionem, ut
rerum temporalium ordinem spiritu evangelico imbuant atque perficiant, et ita
specialiter in iisdem rebus gerendis atque in muneribus saecularibus exercendis
Christi testimonium reddant.
226.
§
1. Qui in statu coniugali vivunt, iuxta propriam vocationem, peculiari officio
tenentur per matrimonium et familiam ad aedificationem populi Dei allaborandi.
§ 2. Parentes, cum vitam filiis contulerint, gravissima obligatione
tenentur et iure gaudent eos educandi; ideo parentum christianorum imprimis est
christianam filiorum educationem secundum doctrinam ab Ecclesia traditam
curare.
227.
Ius
est christifidelibus laicis, ut ipsis agnoscatur ea in rebus civitatis terrenae
libertas, quae omnibus civibus competit; eadem tamen libertate utentes, curent
ut suae actiones spiritu evangelico imbuantur, et ad doctrinam attendant ab
Ecclesiae magisterio propositam, caventes tamen ne in quaestionibus opinabilibus
propriam sententiam uti doctrinam Ecclesiae proponant.
228.
§
1. Laici qui idonei reperiantur, sunt habiles ut a sacris Pastoribus ad illa
officia ecclesiastica et munera assumantur, quibus ipsi secundum iuris
praescripta fungi valent. § 2. Laici debita scientia, prudentia et
honestate praestantes, habiles sunt tamquam periti aut consiliarii, etiam in
consiliis ad normam iuris, ad Ecclesiae Pastoribus adiutorium praebendum.
229.
§
1. Laici, ut secundum doctrinam christianam vivere valeant, eandemque et ipsi
enuntiare atque, si opus sit, defendere possint, utque in apostolatu exercendo
partem suam habere queant, obligatione tenentur et iure gaudent acquirendi
eiusdem doctrinae cognitionem, propriae uniuscuiusque capacitati et condicioni
aptatam. § 2. Iure quoque gaudent pleniorem illam in scientiis sacris
acquirendi cognitionem, quae in ecclesiasticis universitatibus facultatibusve
aut in institutis scientiarium religiosarum traduntur, ibidem lectiones
frequentando et gradus academicos consequendo. § 3. Item, servatis
praescriptis quoad idoneitatem requisitam statutis, habiles sunt ad mandatum
docendi scientias sacras a legitima auctoritate ecclesiastica recipiendum.
230.
§
1. Viri laici, qui aetate dotibusque pollent Episcoporum conferentiae decreto
statutis, per ritum liturgicum praescriptum ad ministeria lectoris et acolythi
stabiliter assumi possunt; quae tamen ministeriorum collatio eisdem ius non
confert ad sustentationem remunerationemve ab Ecclesia praestandam. § 2.
Laici ex temporanea deputatione in actionibus liturgicis munus lectoris implere
possunt; item omnes laici muneribus commentatoris, cantoris aliisve ad normam
iuris fungi possunt. § 3. Ubi Ecclesiae necessitas id suadeat,
deficientibus ministris, possunt etiam laici, etsi non sint lectores vel acolythi,
quaedam eorundem officia supplere, videlicet ministerium verbi exercere,
precibus liturgicis praeesse, baptismum conferre atque sacram Communionem
distribuere, iuxta iuris praescriptas.
231.
§
1. Laici, qui permanenter aut ad tempus speciali Ecclesiae servitio addicuntur,
obligatione tenentur ut aptam acquirant formationem ad munus suum debite
implendum requisitam, utque hoc munus conscie impense et diligenter adimpleant.
§ 2. Firmo praescripto can. 230, § 1, ius habent ad honestam remunerationem
suae condicioni aptatam, qua decenter, servatis quoque iuris civilis
praescriptis, necessitatibus propriis ac familiae providere valeant; itemque
iis ius competit ut ipsorum praevidentiae et securitati sociali et assistentiae
sanitariae, quam dicunt, debite prospiciatur.
232.
Ecclesia
officium est atque ius proprium et exclusivum eos instituendi, qui ad
ministeria sacra deputantur.
233.
§
1. Universae communitati christianae officium incumbit fovendarum vocationum,
ut necessitatibus ministerii sacri in tota Ecclesia sufficienter provideatur;
speciatim hoc officio tenentur familiae christianae, educatores atque peculiari
ratione sacerdotes, praesertim parochi. Episcopi dioecesani, quorum maxime est
de vocationibus provehendis curam habere, populum sibi commissum de momento
ministerii sacri deque ministrorum in Ecclesia necessitate edoceant, atque
incepta ad vocationes fovendas, operibus praesertim ad hoc institutis,
suscitent ac sustentent. § 2. Solliciti sint insuper sacerdotes,
praesertim vero Episcopi dioecesani, ut qui maturioris aetatis viri ad
ministeria sacra sese vocatos aestiment, prudenter verbo opereque adiuventur ac
debite praeparentur.
234.
§
1. Serventur, ubi exsistunt, atque foveantur seminaria minora aliave instituta
id genus, in quibus nempe, vocationum fovendarum gratia, provideatur ut
peculiaris formatia religiosa una expedire iudicaverit Episcopus dioecesanus,
seminarii minoris similisve instituti erectioni prospiciat. § 2. Nisi
certis in casibus adiuncta suadeant, iuvenes quibus animus est ad sacerdotium
ascendere, ea ornentur humanistica et scientifica formatione, qua iuvenes in
sua quisque regione ad studia superiora peragenda praeparantur.
235.
§
1. Iuvenes, qui ad sacerdotium accedere intendunt, ad formationem spiritualem
convenientem et ad officia propria instituantur in seminario maiore per totum
formationis tempus, aut, si adiuncta de iudicio Episcopi dioecesani id
postulent, per quattuor saltem annos. § 2. Qui extra seminarium legitime
morantur, ab Episcopo dioecesano commendentur pio et idoneo sacerdoti, qui
invigilet ut ad vitam spiritualem et ad disciplinam sedulo efformentur.
236.
Aspirantes
ad diaconatum permanentem secundum Episcoporum conferentiae praescripta ad
vitam spiritualem alendam informentur atque ad officia eidem ordini propria
rite adimplenda instruantur: 1_ iuvenes per tres saltem annos in aliqua domo
peculiari degentes nisi graves ob rationes Episcopus dioecesanus aliter
statuerit; 2_ maturioris aetatis viri, sive caelibes sive coniugati, ratione ad
tres annos protracta et ab eadem Episcoporum conferentia definita.
237.
§
1. In singulis dioecesibus sit seminarium maius, ubi id fieri possit atque
expediat; secus concredantur alumni, qui ad sacra ministeria sese praeparent,
alieno seminario aut erigatur seminarium interdioecesanum. § 2. Seminarium
interdioecesanum ne erigatur nisi prius approbatio Apostolicae Sedis, tum
ipsius seminarii erectionis tum eiusdem statutorum, obtenta fuerit, et quidem
ab Episcoporum conferentia, si agatur de seminario pro universo eius
territorio, secus ab Episcopis quorum interest.
238.
§
1. Seminaria legitime erecta ipso iure personalitate iuridica in Ecclesia
gaudent. § 2. In omnibus negotiis pertractandis personam
seminarii gerit eius rector, nisi de certis negotiis auctoritas competens aliud
statuerit.
239.
§
1. In quolibet seminario habeantur rector, qui ei praesit, et si casus ferat
vice-rector, oeconomus, atque si alumni in ipso seminario studiis se dedant,
etiam magistri, qui varias disciplinas tradant apta ratione inter se
compositas. § 2. In quolibet seminario unus saltem adsit spiritus
director, relicta libertate alumnis adeundi alios sacerdotes, qui ad hoc munus
ab Episcopo deputati sint. § 3. Seminarii statutis provideantur rationes,
quibus curam rectoris, in disciplina praesertim servanda, participent ceteri
moderatores, magistri, immo et ipsi alumni.
240.
§
1. Praeter confessarios ordinarios, alii regulariter ad seminarium accedant
confessarii, atque, salva quidem seminarii disciplina, integrum semper sit
alumnis quemlibet confessarium sive in seminario sive extra illud adire. §
2. In decisionibus ferendis de alumnis ad ordines admittendis aut e seminario
dimittendis, numquam directoris spiritus et confessariorum votum exquiri
potest.
241.
§
1. Ad seminarium maius ab Episcopo dioecesano admittantur tantummodo ii qui,
attentis eorum dotibus humanis et moralibus, spiritualibus et intellectualibus,
eorum valetudine physica et psychica necnon recta voluntate, habiles
aestimantur qui ministeriis sacris perpetuo sese dedicent. § 2. Antequam
recipiantur, documenta exhibere debent de susceptis baptismo et confirmatione
aliaque quae secundum praescripta institutionis sacerdotalis Rationis
requiruntur. § 3. Si agatur de iis admittendis, qui ex alieno seminario
vel instituto religioso dimissi fuerint, requiritur insuper testimonium
respectivi superioris praesertim de causa eorum dimissionis vel discessus.
242.
§
1. In singulis nationibus habeatur institutionis sacerdotalis Ratio, ab
Episcoporum conferentia attentis quidem normis a suprema Ecclesiae auctoritate
latis, statuenda et a Sancta Sede approbanda novis quoque adiunctis, approbante
item Sancta Sede, accommodanda, qua institutionis in seminario tradendae
definiantur summa principia atque normae generales necessitatibus pastoralibus
uniuscuiusque regionis vel provinciale, aptatae. § 2. Normae Rationis, de
qua in § 1, serventur in omnibus seminariis, tum dioecesanis tum
interdioecesanis.
243.
Habeat
insuper unumquodque seminarium ordinationem propriam, ab Episcopo dioecesano
aut, si de seminario interdioecesano agatur, ab Episcopis quorum interest,
probatam, qua normae institutionis sacerdotalis Rationis adiunctis
particularibus accommodentur, ac pressius determinentur praesertim disciplinae
capita quae ad alumnorum cotidianam vitam et totius seminarii ordinem spectant.
244.
Alumnorum
in seminario formatio spiritualis et institutio doctrinalis harmonice
componantur, atque ad id ordinentur, ut iidem iuxta uniuscuiusque indolem una
cum debita maturitate humana spiritum Evangelii et arctam cum Christo
necessitudinem acquirant.
245.
§
1. Per formationem spiritualem alumni idonei fiant ad ministerium pastorale
fructuose exercendum et ad spiritum missionalem efformentur, discentes
ministerium expletum semper in fide viva et in caritate ad propriam
sanctificationem conferre; itemque illas excolere discant virtutes quae in
hominum consortione pluris fiunt, ita quidem ut ad aptam conciliationem inter
bona humana et supernaturalia pervenire valeant. § 2. Ita formentur alumni
ut, amore Ecclesiae Christi imbuti, Pontifici Romano Petri successore humili et
filiali caritate devinciantur, proprio Episcopo tamquam fidi cooperatores
adhaereant et sociam cum fratribus operam praestent; per vitam in seminario
communem atque per amicitiae coniunctionisque necessitudinem cum aliis excultam
praeparentur ad fraternam unionem cum dioecesano presbyterio, cuius in
Ecclesiae servitio erunt consortes.
246.
§
1. Celebratio Eucharistica centrum sit totius vitae seminarii, ita ut cotidie
alumni, ipsam Christi caritatem participantes, animi robur pro apostolico labore
et pro vita sua spirituali praesertim ex hoc ditissimo fonte hauriant. §
2. Efformentur ad celebrationem liturgiae horarum, qua Dei ministri, nomine
Ecclesiae pro toto populo sibi commisso, immo pro universo mundo, Deum
deprecantur. § 3. Foveantur cultus Beatae Mariae Virginis etiam per
mariale rosarium, oratio mentalis aliaque pietatis exercitia, quibus alumni
spiritum orationis acquirant atque vocationis suae robur consequantur. §
4. Ad sacramentum paenitentiae frequenter accedere assuescant alumni, et
commendatur ut unusquisque habeat moderatorem suae vitae spiritualis libere
quidem electum, cui confidenter conscientiam aperire possit. § 5. Singulis
annis alumni exercitiis spiritualibus vacent.
247.
§
1. Ad servandum statum caelibatus congrua educatione praeparentur, eumque ut
peculiare Dei donum in honore habere discant. § 2. De officiis et oneribus
quae ministris sacris Ecclesiae propria sunt, alumni debite reddantur
certiores, nulla vitae sacerdotalis difficultate reticita.
248.
Institutio
doctrinalis tradenda eo spectat, ut alumni, una cum cultura generali
necessitatibus loci ac temporis consentanea, amplam atque solidam acquirant in
disciplinis sacris doctrinam, ita ut, propria fide ibi fundata et inde nutrita,
Evangelii doctrinam hominibus sui temporis apte, ratione eorundem ingenio
accommodata, nuntiare valeant.
249.
Institutionis
sacerdotalis Ratione provideatur ut alumni non tantum accurate linguam patriam
edoceantur, sed etiam linguam latinam bene calleant necnon congruam habeant
cognitionem alienarum linguarum, quarum scientia ad eorum formationem aut ad
ministerium pastorale exercendum necessaria vel utilis videatur.
250.
Quae
in ipso seminario philosophica et theologica studia ordinantur, aut successive
aut coniuncte peragi possunt, iuxta institutionis sacerdotalis Rationem; eadem
completum saltem sexennium complectantur, ita quidem ut tempus philosophicis
disciplinis dedicandum integrum biennium, studiis vero theologicis integrum
quadriennium adaequet.
251.
Philosophica
institutio, quae innixa sit oportet patrimonio philosophico perenniter valido,
et rationem etiam habeat philosophicae investigationis progredientis aetatis,
ita tradatur, ut alumnorum formationem humanam perficiat, mentis aciem
provehat, eosque ad studia theologica peragenda aptiores reddat.
252.
§
1. Institutio theologica, in lumine fidei, sub Magisterii ductu, ita
impertiatur, ut alumni integram doctrinam catholicam, divina Revelatione
innixam, cognoscant, propriae vitae spiritualis reddant alimentum eamque, in
ministerio exercendo rite annuntiare ac tueri valeant. § 2. In sacra
Scriptus peculiari diligentia erudiantur alumni, ita ut totius sacrae
Scripturae conspectum acquirant. § 3. Lectiones habeantur theologiae
dogmaticae, verbo Dei scripto una sacra Traditione semper innixae, quarum ope
alumni mysteria salutis, s. Thoma praesertim magistro, intimius penetrare
addiscant, itemque lectiones theologiae moralis et pastoralis, iuris canonici,
liturgiae, historiae ecclesiasticae, necnon aliarum disciplinarum, auxiliarium
atque specialium, ad normam praescriptorum institutionis sacerdotalis Rationis.
253.
§
1. Ad magistri munus in disciplinis philosophicis, theologicis et iuridicis, ab
Episcopo aut ab Episcopis, quorum interest, iitantum nominentur qui, virtutibus
praestantes, laurea doctorali aut licentia potiti sunt in universitate
studiorum aut facultate a Sancta Sede recognita. § 2. Curetur ut distincti
totidem nominentur magistri qui doceant sacram Scripturam, theologiam
dogmaticam, theologiam moralem, liturgiam, philosophiam, ius canonicum,
historiam ecclesiasticam, aliasque, quae propria methodo tradendae sunt,
disciplinas. § 3. Magister qui a munere suo graviter deficiat, ab
auctoritate, de qua in § 1, amoveatur.
254.
§
1. Magistri in disciplinis tradendis de intima universae doctrinae fidei
unitate et harmonia iugiter solliciti sint, ut unam scientiam alumni se discere
experiantur; quo aptius id obtineatur, adsit in seminario qui integram
studiorum ordinationem moderetur. § 2. Ita alumni edoceantur, ut et ipsi
habiles fiant ad quaestiones aptis investigationibus propriis et scientifica
methodo examinandas habeantur igitur exercitationes, in quibus, sub moderamine
magistrorum, alumni proprio labore studia quaedam persolvere discant.
255.
Licet
universa alumnorum in seminario formatio pastoralem finem persequatur,
institutio stricte pastoralis in eodem ordinetur, qua alumni principia et artes
addiscant quae, attentis quoque loci ac temporis necessitatibus, ad ministerium
Dei populum docendi, sanctificandi et regendi exercendum pertineant.
256.
§
1. Diligenter instruantur alumni in iis quae peculiari ratione ad sacrum
ministerium spectant, praesertim in arte catechetica et homiletica exercenda,
in cultu divino peculiarique modo in sacramentis celebrandis, in commercio cum
hominibus, etiam non catholicis vel non credentibus, habendo, in paroecia
administranda atque in ceteris muneribus adimplendis. § 2. Edoceantur
alumni de universae Ecclesiae necessitatibus, ita ut sollicitudinem habeant de
vocationibus promovendis, de quaestionibus missionalibus, oecumenicis necnon de
aliis, socialibus quoque, urgentoribus.
257.
§
1. Alumnorum institutioni ita provideatur, ut non tantum Ecclesiae particularis
in cuius servitio incardinentur, sed universae quoque Ecclesiae sollicitudinem
habeant, atque paratos se exhibeant Ecclesiis particularibus, quarum gravis
urgeat necessitas, sese devovere. § 2. Curet Episcopus dioecesanus ut
clerici, a propria Ecclesia particulari ad Ecclesiam particularem alterius
regionis transmigrare intendentes, apte praeparentur ad ibidem sacrum
ministerium exercendum, ut scilicet et linguam regionis addiscant, et eiusdem
institutorum, condicionum socialium, usuum et consuetudinem intellegentiam
habeant.
258.
Ut
apostolatus exercendi artem in opere ipso etiam addiscant, alumni, studiorum
curriculo decurrente, praeserti, vero feriarum tempore, praxi pastorali
initientur per opportunas, sub moderamine semper sacerdotalis periti,
exercitationes, alumnorum aetati et locorum condicioni aptatas, de iudicio
Ordinarii determinandas.
259.
§
1. Episcopo dioecesano aut, si de seminario interdioecesano agatur, Episcopis
quorum interest, competit quae ad seminarii superius regimen et
administrationem spectant, decernere. § 2. Episcopus dioecesanus aut, si
de seminario interdioecesano agatur, Episcopi quorum interest, frequenter
seminarium ipsi visitent, in formationem suorum alumnorum necnon in
institutionem, quae in eodem tradatur, philosophicam et theologicam invigilent,
et de alumnorum vocatione, indole, pietate ac profectu cognitionem sibi
comparent, maxime intuitu sacrarum ordinationum conferendarum.
260.
Rectori,
cuius est cotidianum moderamen curare seminarii, ad normam quidem institutionis
sacerdotalis Rationis ac seminarii ordinationis, omnes in propriis muneribus
adimplendis obtemperare debent.
261.
§
1. Seminarii rector itemque, sub eiusdem auctoritate, moderatores et magistri
pro parte sua curent ut alumni normas Ratione institutionis sacerdotalis necnon
seminarii ordinatione praescriptas adamussim servent. § 2. Sedulo
provideant seminarii rector atque studiorum moderatur ut magistri suo munere
rite fungantur, secundum praescripta Rationis institutionis sacerdotalis ac
seminarii ordinationis.
262.
Exemptum
a regimine paroeciali seminarium esto: et pro omnibusqui in seminario sunt,
parochi officium, excepta materia matrimoniali et firmo praescripto can. 985,
obeat seminarii rector eiusve delegatus.
263.
Episcopus
dioecesanus vel, si de seminario interdioecesano agatur, Episcopi quorum
interest, pro parte ab eis communi consilio determinata, curare debent ut
provideatur seminarii constitutioni et conservationi, alumnorum sustentationi
necnon magistrorum remunerationi aliisque seminarii necessitatibus.
264.
§
1. Ut seminarii necessitatibus provideatur, praeter stipem de qua in can. 1266,
potest Episcopus in dioecesi tributum imponere. § 2. Tributo pro seminario
obnoxiae sunt cunctae personae iuridicae ecclesiasticae etiam privatae, quae
sedem in dioecesi habeant, nisi solis eleemosynis sustententur aut in eis
collegium discentium vel docentium ad commune Ecclesiae bonum promovendum actu
habeantur; huiusmodi tributum debet esse generale, reditibus eorum qui eidem
obnoxii sunt proportionatum, atque iuxta necessitates seminarii determinatum.
265.
Quemlibet
clericum oportet esse incardinatum aut alicui Ecclesiae particulari vel praelaturae
personali, aut alicui instituto vitae consecratae vel societati hac facultate
praeditis, ita ut clerici acephali seu vagi minime admittantur.
266.
§
1. Per receptum diaconatum aliquis fit clericus et incardinatur Ecclesiae
particulari vel praelaturae personali pro cuius servitio promotus est. §
2. Sodalis in instituto religioso a votis perpetuis professus aut societati
clericali vitae apostolicae definitive incorporatus, per receptum diaconatum
incardinatur tamquam clericus eidem instituto aut societati, nisi ad societates
quod attinet aliter ferant constitutiones. § 3. Sodalis instituti
saecularis per receptum diaconatum incardinatur Ecclesiae particulari pro cuius
servitio promotus est, nisi vi concessionis Sedis Apostolicae ipsi instituto incardinetur.
267.
§
1. Ut clericus iam incardinatus alii Ecclesiae particulari valide incardinetur,
ab Episcopo dioecesano obtinere debet litteras ab eodem subscriptas
excardinationis; et pariter ab Episcopo dioecesano Ecclesiae particularis cui
se incardinari desiderat, litteras ab eodem subscriptas incardinationis. §
2. Excardinatio ita concessa effectum non sortitur nisi incardinatione obtenta
in alia Ecclesia particulari.
268.
§
1. Clericus qui a propria Ecclesia particulari in aliam legitime
transmigraverit, huic Ecclesiae particulari, transacto quinquennio, ipso iure
incardinatur, si talem voluntatem in scriptis manifestaverit tum Episcopo
dioecesano Ecclesiae hospitis tum Episcopo dioecesano proprio, neque horum
alteruter ipsi contrariam scripto mentem intra quattuor menses a receptis
litteris significaverit. § 2. Per admissionem perpetuam aut definitivam in
institutum vitae consecratae aut in societatem vitae apostolicae, clericus qui,
ad normam can. 266, § 2, eidem instituto aut societati incardinatur, a
propria Ecclesia particulari excardinatur.
269.
Ad
incardinationem clerici Episcopus dioecesanus ne deveniat nisi: 1_ necessitas
aut utilitas suae Ecclesiae particularis id exigat, et salvis praescriptis
honestam sustentationem clericorum respicientibus; 2_ ex legitimo documento
sibi constiterit de concessa excardinatione, et habuerit praeterea ab Episcopo
dioecesano excardinanti, sub secreto si opus sit, de clerici vita, moribus ac
studiis opportuna testimonia; 3_ clericus eidem Episcopo dioecesano scripto
declaraverit se novae Ecclesiae particularis servitio velle addici ad normam
iuris.
270.
Excardinatio
licite concedi potest iustis tantum de causis, quales sunt Ecclesiae utilitas
aut bonum ipsius clerici; denegari autem non potest nisi exstantibus gravibus
causis; licet tamen clerico, qui se gravatum censuerit et Episcopum receptorem
invenerit, contra decisionem recurrere.
271.
§
1. Extra casum verae necessitatis Ecclesiae particularis propriae, Episcopus
dioecesanus ne deneget licentiam transmigrandi clericis, quos paratos scit
atque aptos aestimet qui regiones petant gravi cleri inopia laborantes, ibidem
sacrum ministerium peracturi; prospiciat vero ut per conventionem scriptam cum
Episcopo dioecesano loci, quem petunt, iura et officia eorundem clericorum
stabiliantur. § 2. Episcopus dioecesanus licentiam ad aliam Ecclesiam
particularem transmigrandi concedere potest suis clericis ad tempus
praefinitum, etiam pluries renovandum, ita tamen ut iidem clerici propriae
Ecclesiae particulari incardinati maneant, atque in eandem redeuntes omnibus
gaudeant iuribus, quae haberent si in ea sacro ministerio addicti fuissent.
§ 3. Clericus qui legitime in aliam Ecclesiam particularem transierit
propriae Ecclesiae manens incardinatus, a proprio Episcopo dioecesano iusta de
causa revocari potest, dummodo serventur conventiones cum altero Episcopo
initae atque naturalis aequitas; pariter, iisdem condicionibus servatis,
Episcopus dioecesanus alterius Ecclesiae particularis iusta de causa poterit
eidem clerico licentiam ulterioris commorationis in suo territorio denegare.
272.
Excardinationem
et incardinationem, itemque licentiam ad aliam Ecclesiam particularem
transmigrandi concedere nequit Administrator dioecesanus, nisi post annum a
vacatione sedis episcopalis, et cum consensu collegii consultorum.
273.
Clerici
speciali obligatione tenentur Summo Pontifici et suo quisque Ordinario
reverentiam et oboedientiam exhibendi.
274.
§
1. Soli clerici obtinere possunt officia ad quorum exercitium requiritur
potestas ordinis aut potestas regiminis ecclesiastici. § 2. Clerici, nisi
legitimo impedimento excusentur, munus, quod ipsis a suo Ordinario commissum
fuerit, suscipere ac fideliter adimplere tenentur.
275.
§
1. Clerici, quippe qui omnes ad unum conspirent opus, ad aedificationem nempe
Corporis Christi, vinculo fraternitatis et orationis inter se uniti sint, et
cooperationem inter se prosequantur, iuxta iuris particularis praescripta.
§ 2. Clerici missionem agnoscant et promoveant, quam pro sua quisque parte
laici in Ecclesia et in mundo exercent.
276.
§
1. In vita sua ducenda ad sanctitatem persequendam peculiari ratione tenentur
clerici, quippe qui, Deo in ordinis receptione novo titulo consecrati,
dispensatores sint mysteriorum Dei in servitium Eius populi. § 2. Ut hanc
perfectionem persequi valeant: 1_ imprimis ministerii pastoralis officia
fideliter et indefesse adimpleant; 2_ duplici mensa sacrae Scripturae et
Eucharistiae vitam suam spiritualem nutriant; enixe igitur sacerdotes
invitantur ut cotidie Sacrificium eucharisticum offerant, diaconi vero ut
eiusdem oblationem cotidie participent; 3_ obligatione tenentur sacerdotes
necnon diaconi ad presbyteratum aspirantes cotidie liturgiam horarum
persolvendi secundum proprius et probatos liturgicos libros; diaconi autem
permanentes eandem persolvant pro parte ab Episcoporum conferentia definita; 4_
pariter tenentur ad vacandum recessibus spiritualibus, iuxta iuris particularis
praescripta; 5_ sollicitantur ut orationi mentali regulariter incumbant,
frequenter ad paenitentiae sacramentum accedant, Deiparam Virginem peculiari
veneratione colant, aliisque mediis sanctificationis utantur communibus et
particularibus.
277.
§
1. Clerici obligatione tenentur servandi perfectam perpetuamque propter Regnum
coelorum continentiam, ideoque ad coelibatum adstringuntur, quod est peculiare
Dei donum, quo quidem sacri ministri indiviso corde Christo facilius adhaerere
possunt atque Dei hominumque servitio liberius sese dedicare valent. § 2.
Debita cum prudentia clerici se gerant cum personis, quarum frequentatio ipsorum
obligationem ad continentiam servandam in discrimen vocare aut in fidelium
scandalum vertere possit. § 3. Competit Episcopo dioecesano ut hac de re
normas statuat magis determinatas utque de huius obligationis observantia in
casibus particularibus iudicium ferat.
278.
§
1. Ius est clericis saecularibus sese consociandi cum aliis ad fines statui
clericali congruentes prosequendos. § 2. Magni habeant clerici saeculares
praesertim illas consociationes quae, statutis a competenti auctoritate
recognitis, per aptam et convenienter approbatam vitae ordinationem et
fraternum iuvamen, sanctitatem suam in ministerii exercitio fovent, quaeque
clericorum inter se et cum proprio Episcopo unioni favent. § 3. Clerici
abstineant a constituendis aut participandis consociationibus, quarum finis aut
actio cum obligationibus statui clericali propriis componi nequeunt vel
diligentem muneris ipsis ab auctoritate ecclesiastica competenti commissi
adimpletionem praepedire possunt.
279.
§
1. Clerici studia sacra, recepto etiam sacerdotio, prosequantur, et solidam
illam doctrinam, in sacra Scriptura fundatam, a maioribus traditam et
communiter ab Ecclesia receptam sectentur, uti documentis praesertim
Conciliorum ac Romanorum Pontificum determinatur, devitantes profanas vocum
novitates et falsi nominis scientiam § 2. Sacerdotes,
iuxta iuris praescripta, praelectiones pastorales post ordinationem
sacerdotalem instituendas frequentent atque, statutis eodem iure temporibus,
aliis quoque intersint praelectionibus, conventibus theologicis aut conferentiis,
quibus ipsis praebeatur occasio pleniorem scientiarum sacrarum et methodorum
pastoralium cognitionem acquirendi. § 3. Aliarum quoque scientiarum, earum
praesertim quae cum sacris conectuntur, cognitionem prosequantur, quatenus
praecipue administerium pastorale exercendum confert.
280.
Clericis
valde commendatur quaedam vitae communis consuetudo; quae quidem, ubi viget,
quantum fieri potest, servanda est.
281.
§
1. Clerici, cum ministerio ecclesiastico se dedicant, remunerationem merentur
quae suae condicioni congruat, ratione habite tum ipsius muneris naturae, tum
locorum temporumque condicionum, quaque ipsi possint necessitatibus vitae suae
necnon aequae retributioni eorum, quorum servitio, egent, providere. § 2.
Item providendum est ut gaudeant illa sociali assistentia, qua eorum
necessitatibus, si infirmate, invaliditate vel senectute laborent, apte
prospiciatur. § 3. Diaconi uxorati, qui plene ministerio ecclesiastico
sese devovent, remunerationem merentur qua sui suaeque familiae sustentationi
providere valeant; qui vero ratione professionis civilis, quam exercent aut
exercuerunt, remunerationem obtineant, ex perceptis inde reditibus sibi suaeque
familiae necessitatibus consulant.
282.
§
1. Clerici vitae simplicitatem colant et ab omnibus quae vanitatem sapiunt se
abstineant. § 2. Bona, quae occasione exercitii ecclesiastici officii
ipsis obveniunt, quaeque supersunt, provisa ex eis honesta sustentatione et
omnium officiorum proprii status adimpletione, ad bonum Ecclesiae operaque
caritatis impendere velint.
283.
§
1. Clerici, licet officium residentiale non habeant, a sua tamen dioecesi per
notabile tempus iure particulari determinandum, sine licentia saltem praesumpta
Ordinarii proprii, ne discedant. § 2. Ipsis autem competit ut debito et
sufficienti quotannis gaudeant feriarum tempore, iure universali vel
particulari determinato.
284.
Clerici
decentem habitum ecclesiasticum, iuxta normas ab Episcoporum conferentia editas
atque legitimas locorum consuetudines, deferant.
285.
§ 1. Clerici ab iis omnibus,
quae statum suum dedecent, prorsus abstineant, iuxta iuris particularis
praescripta. § 2.
Ea quae, licet non indecora, a clericali tamen statu aliena sunt, clerici
vitent. § 3. Officia publica, quae participationem in exercitio civilis
potestatis secumferunt, clerici asssumere vetantur. § 4. Sine licentia sui
Ordinarii, ne ineant gestiones bonorum ad laicos pertinentium aut officia
saecularia, quae secum feruntonus redendarum rationum; a fideiubendo, etiam de
bonis propriis, inconsulto proprio Ordinario, prohibentur; item a subscribendis
syngraphis, quibus nempe obligatio solvendae pecuniae, nulla definita causa,
subscipitur, abstineant.
286.
Prohibentur
clerici per se vel per alios, sive in propriam sive in aliorum utilitatem,
negotiationem aut mercaturam exercere, nisi de licentia legitimae auctoritatis
ecclesiasticae.
287.
§ 1. Clerici pacem et
concordiam iustitia innixam inter homines servandam quam maxime semper foveant.
§ 2. In factionibus politicis atque in regendis consociationibus
syndicalibus activam partem ne habeant, nisi iudicio competentis auctoritatis
ecclesiasticae, Ecclesiae iura tuenda aut bonum commune promovendum id
requirant.
288.
Diaconi
permanentes praescriptis cann. 284, 285, §§ 3 et 4, 286, 287, §
2 non tenentur, nisi ius particulare aliud statuat.
289.
§
1. Cum servitium militare statui clericali minus congruat, clerici itemque
candidati ad sacros ordines militiam ne capessant voluntarii, nisi de sui
Ordinarii licentia. § 2. Clerici utantur exemptionibus, quas ab
exercendis muneribus et publicis civilibus officiis a statu clericali alienis,
in eorum favorem leges et conventiones vel consuetudines concedunt nisi in
casibus particularibus aliter Ordinarius proprius decreverit.
290.
Sacra ordinatio, semel valide
recepta, numquam irrita fit. Clericus tamen statum clericalem amittit: 1_
sententia iudicali aut decreto administrativo, quo invaliditas sacrae
ordinationis declaratur; 2_ poena dimissionis legitime irrogata; 3_ rescripto
Apostolicae Sedis; quod vero rescriptum diaconis ob graves tantum causas, presbyteris
ob gravissimas causas ac Apostolica Sede conceditur.
291.
Praeter casus de quibus in can. 290,
n. 1, amissio status clericalis non secumfert dispensationem ab obligatione
caelibatus, quae ab uno tantum Romano Pontifice conceditur.
292.
Clericus qui statum clericalem ad
normam iuris amittit, cum eo amittit iura statui clericali propria, nec ullis
iam adstringitur obligationibus status clericalis, firmo praescripto can. 291;
potestatem ordinis exercere prohibetur, salvo praescripto can. 976; eo ipso privatur
omnibus officiis, numeribus muneribus e potestate qualibet delegata.
293.
Clericus qui statum clericalem
amisit, nequit denuo inter clericos adscribi, nisi per Apostolicae Sedis
rescriptum.
294.
Ad aptam presbyterorum
distributionem promovendam aut ad peculiaria opera pastoralia vel missionalia
pro variis regionibus aut diversis coetibus socialibus perficienda, praelaturae
personales quae presbyteris et diaconis cleri saecularis constent, ab
Apostolica Sede, auditis quarum interest Episcoporum conferentiis, erigi
possunt.
295.
§
1. Praelatura personalis regitur statutis ab Apostolica Sede conditis eique
praeficitur Praelatus ut Ordinarius proprius, ciu ius est nationale vel
internationale seminarium erigere necnon alumnos incardinare, eosque titulo
servitii praelaturae ad ordines promovere. § 2. Praelatus prospicere debet
sive spirituali institutioni illorum, quos titulo praedicto promoverit, sive
eorundem decorae sustentationi.
296.
Conventionibus
cum praelatura initis, laici operibus apostolicis praelaturae personalis sese
dedicare possunt; modus vero huius organicae cooperationis atque praecipua
officia et iura cum illa coniuncta in statutis apte determinentur.
297.
Statuta
pariter definiant rationes praelaturae personalis cum Ordinariis locorum, in
quorum Ecclesiis particularibus ipsa praelatura sua opera pastoralia vel
missionalia, praevio consensu Episcopi dioecesani, exercet vel exercere
desiderat.
298.
§
1. In Ecclesia habentur consociationes distinctae ab institutis vitae
consecratae et societatibus vitae apostolicae, in quibus christifideles, sive
clerici sive laici sive clerici et laici simul, communi opera contendunt ad
perfectiorem vitam fovendam, aut ad alia apostolatus opera, scilicet ad
evangelizationis incepta, ad pietatis vel caritatis opera exercenda et ad
ordinem temporalem christiano spiritu animandum. § 2. Christifideles sua
nomina dent iis praesertim consociationibus, quae a competenti auctoritate
ecclesiastica aut erectae aut laudatae vel commendatae sint.
299.
§
1. Integrum est christifidelibus, privata inter se conventione inita,
consociationes constituere ad fines de quibus in can. 298, § 1
persequendos, firmo praescripto can. 301, § 1. § 2. Huiusmodi
consociationes, etiamsi ab auctoritate ecclesiastica laudentur vel commendentur,
consociationes privatae vocantur. § 3. Nulla christifidelium consociatio
privata in Ecclesia agnoscitur, nisi eius statuta ab auctoritate competenti
recognoscantur.
300.
Nulla
consociatio nomen catholicae sibi assumat, nisi de consensu competentis
auctoritatis ecclesiasticae, ad normam can. 312.
301.
§
1. Unius auctoritatis ecclesiasticae competentis est erigere christifidelium
consociationes, quae sibi proponant doctrinam christianam nomine Ecclesiae
tradere aut cultum publicum promovere, vel quae alios intendant fines, quorum
prosecutio natura sua eidem auctoritati ecclesiasticae reservatur. § 2.
Auctoritas ecclesiastica competens, si id expedire iudicaverit, christifidelium
consociationes quoque erigere potest ad alios fines spirituales directe vel
indirecte prosequendos, quorum consecutioni per privatorum incepta non satis
provisum sit. § 3. Christifidelium consociationes quae a competenti
auctoritate ecclesiastica eriguntur, consociationes publicae vocantur.
302.
Christifidelium
consociationes clericales eae dicuntur, quae sub moderamine sunt clericorum,
exercitium ordinis sacri assumunt atque uti tales a competenti auctoritate
agnoscuntur.
303.
Consociationes,
quarum sodales, in saeculo spiritum alicuius instituti religiosi participantes,
sub altiore eiusdem instituti moderamine, vitam apostolicam ducunt et ad
perfectionem christianam contendunt, tertii ordines dicuntur aliove congruenti
nomine vocantur.
304.
§
1. Omnes christifidelium consociationes, sive publicae sive privatae, quocumque
titulo seu nomine vocantur, sua habeant statuta, quibus definiantur
consociationis finis seu obiectum sociale, sedes, regimen et condiciones ad
partem in iisdem habendam requisitae, quibusque determinentur agendi rationes,
attentis quidem temporis et loci necessitate vel utilitate. §
2. Titulum seu nomen sibi eligant, temporis et loci usibus accommodatum, maxime
ab ipso fine, quem intendunt, selectum.
305.
§ 1. Omnes christifidelium
consociationes subsunt vigilantiae auctoritatis ecclesiasticae competentis,
cuius est curare ut in iisdem integritas fidei ac morum servetur, et invigilare
ne in disciplinam ecclesiasticam abusus irrepant, cui itaque officium et ius
competunt ad normam iuris et statutorum easdem invisendi; subsunt etiam eiusdem
auctoritatis regimini secundum praescripta canonum, qui sequuntur. § 2.
Vigilantiae Sanctae Sedis subsunt consociationes cuiuslibet generis;
vigilantiae Ordinarii loci subsunt consociationes dioecesanae necnon aliae
consociationes, quatenus in dioecesi operam exercent.
306.
Ut quis consociationis iuribus atque
privilegiis, indulgentiis aliisque gratiis spiritualibus eidem consociationi
concessis fruatur, necesse est et sufficit ut secundum iuris praescripta et
propria consociationis statuta, in eandem valide receptus sit et ab eandem non
sit legitime dimissus.
307.
§ 1. Membrorum receptio fiat ad
normam iuris ac statutorum uniuscuiusque consociationis. § 2. Eadem
persona adscribi potest pluribus consociationibus. § 3. Sodales
institutorum religiosorum possunt consociationibus, ad normam iuris proprii, de
consensu sui Superioris nomen dare.
308.
Nemo
legitime adscriptus a consociatione dimittatur, nisi iusta de causa ad normam
iuris et statutorum.
309.
Consociationibus
legitime constitutis ius est, ad normam iuris et statutorum, edendi peculiares
normas ipsam consociationem respicientes, celebrandi comitia, designandi
moderatores, officiales, ministros atque bonorum administratores.
310.
Consociatio
privata quae uti persona iuridica non fuerit constituta, qua talis subiectum
esse non potest obligationum et iurium; christifideles tamen in ea consociati
coniunctim obligationes contrahere atque uti condomini et compossessores iura
et bona acquirere et possidere possunt; quae iura et obligationes per
mandatarium seu procuratorem exercere valent.
311.
Sodales
institutorum vitae consecrate qui consociationibus suo instituto aliquo modo
unitis praesunt aut assistunt, curent ut eadem consociationes operibus
apostolatus in dioecesi exsistentibus adiutorium praebeant, cooperantes
praesertim, sub directione Ordinarii loci, cum consociationibus quae ad
apostolatum in dioecesi exercendum ordinantur.
312.
§
1. Ad erigendas consociationes publicas auctoritas competens est: 1_ pro
consociationibus universalibus atque internationalibus Sancta Sedes; 2_ pro
consociationibus nationalibus, quae scilicet ex ipsa erectione destinantur ad
actionem in tota natione exercendam, Episcoporum conferentia in suo territorio;
3_ pro consociationibus dioecesanis, Episcopus dioecesanus in suo territorio,
non vero Administrator dioecesanus, iis tamen consociationibus exceptis quarum
erigendarum ius ex apostolico privilegio aliis reservatum est. § 2. Ad
validam erectionem consociationis aut sectionis consociationis in dioecesi,
etiamsi id vi privilegii apostolici fiat, requiritur consensus Episcopi
dioecesani scripto datus; consensus tamen ab Episcopo dioecesano praestitus pro
erectione domus instituti religiosi valet etiam ad erigendam in eadem domo vel
ecclesia ei adnexa consociationem quae illius instituti sit propria.
313.
Consociatio
publica itemque consociationum publicarum confoederatio ipso decreto quo ab
auctoritate ecclesiastica ad normam can. 312 competenti erigitur, persona
iuridica constituitur et missionem recipit, quatenus requiritur, ad fines quos
ipsa sibi nomine Ecclesiae persequendos proponit.
314.
Cuiuslibet
consociationis publicae statuta, eorumque recognitio vel mutatio, approbatione
indigent auctoritatis ecclesiasticae cui competit consociationis erectio ad
normam can. 312, § 1.
315.
Consociationes
publicae incepta propriae indoli congrua sua sponte suscipere valent, eaedemque
reguntur ad normam statutorum, sub altiore tamen directione auctoritatis
ecclesiasticae, de qua in can. 312, § 1.
316.
§
1. Qui publice fidem catholicam abiecerit vel a communione ecclesiastica
defecerit vel excommunicatione irrogata aut declarata irretitus sit, valide in
consociationes publicas recipi nequit. § 2. Qui legitime adscripti in
casum inciderint de quo in § 1, praemissa monitione, a consociatione
dimittantur, servatis eius statutis et salvo iure recursus ad auctoritatem
ecclesiasticam, de qua in can. 312, § 1.
317.
§
1. Nisi aliud in statutis praevideatur, auctoritatis ecclesiasticae, de qua in
can. 312, § 1, est consociationis publicae moderatorem ab ipsa
consociatione publica electum confirmare aut praesentatum instituere aut iure
proprio nominare; cappellanum vero seu assistentem ecclesiasticum, auditis ubi
id expediat consociationis officialibus maioribus, nominat auctoritas
ecclesiastica. § 2. Norma in § 1 statuta valet etiam pro
consociationibus a sodalibus institutorum religiosorum vi apostolici privilegii
extra proprias ecclesias vel domos erectis; in consociationibus vero a
sodalibus institutorum religiosorum in propria ecclesia vel domo erectis,
nominatio aut confirmatio moderatoris et cappellani pertinet ad Superiorem instituti,
ad normam statutorum. § 3. In consociationibus quae non sunt clericales,
laici exercere valent munus moderatoris; cappellanus seu assistens
ecclesiasticus ad illud munus ne assumatur, nisi aliud in statutis caveatur.
§ 4. In publicis christifidelium consociationibus quae directe ad
apostolatum exercendum ordinantur, moderatores ne ii sint, qui in factionibus
politicis officium directionis adimplent.
318.
§
1. In specialibus adiunctis, ubi graves rationes id requirant, potest
ecclesiastica auctoritas, de qua in can. 312, § 1, designare commissarium,
qui eius nomine consociationem ad tempus moderetur. § 2. Moderatorem
consociationis publicae iusta de causa removere potest qui eum nominavit aut
confirmavit, auditis tamen tum ipso moderatore tum consociationis officialibus
maioribus ad normam statutorum; cappellanum vero removere potest, ad normam
cann. 192-195, qui eum nominavit.
319.
§
1. Consociatio publica legitime erecta, nisi aliud cautum sit, bonaquae
possidet ad normam statutorum administrat sub superiore directione auctoritatis
ecclesiasticae de qua in can. 312, § 1, cui quotannis administrationis
rationem reddere debet. § 2. Oblationum quoque et
eleemosynarum, quas collegerit, eidem auctoritati fidelem erogationis rationem
reddere debet.
320.
§
1. Consociationes a Sancta Sede erectae nonnisi ab eadem supprimi possunt.
§ 2. Ob graves causas ab Episcoporum conferentia supprimi possunt
consociationes ab eadem erectae; ab Episcopo dioecesano consociationes a se
erectae, et etiam consociationes ex apostolico indulto a sodalibus institutorum
religiosorum de consensu Episcopi dioecesani erectae. § 3. Consociatio
publica ac auctoritate competenti ne supprimatur, nisi auditis eius moderatore
aliisque officialibus maioribus.
321.
Consociationes
privata christifideles secundum statutorum praescripta dirigunt et moderantur.
322.
§
1. Consociatio christifidelium privata personalitatem iuridicam acquirere
potest per decretum formale auctoritatis ecclesiasticae competentis, de qua
can. 312. § 2. Nulla christifidelium consociatio privata personalitatem
iuridicam acquirere potest, nisi eius statuta ab auctoritate ecclesiastica, de
qua in can. 312, § 1, sint probata; statutorum vero probatio
consociationis naturam privatam non immutat.
323.
§ 1. Licet christifidelium
consociationes privatae autonomia gaudeant ad normam can. 321, subsunt
vigilantiae auctoritatis ecclesiasticae ad normam can. 305, itemque eiusdem
auctoritatis regimini. § 2. Ad auctoritatem ecclesiasticam etiam spectat,
servata quidem autonomia consociationibus privatis propria, invigilare et
curare ut virium dispersio vitetur, earumque apostolatus exercitium ad bonum
commune ordinetur.
324.
§ 1. Christifidelium
consociatio privata libere sibi moderatorem et officiales designat, ad normam
statutorum. § 2. Christifidelium consociatio privata consiliarium
spiritualem, si quemdam exoptet, libere sibi eligere potest inter sacerdotes
ministerium legitime in dioecesi exercentes; qui tamen indiget confirmatione
Ordinarii loci.
325.
§ 1. Christifidelium
consociatio privata ea bona quae possidet libere administrat, iuxta statutorum
praescripta, salvo iure auctoritatis ecclesiasticae competentis vigilandi ut
bona fines associationis adhibeantur. § 2. Eadem subest loci Ordinarii
auctoritati ad normam can. 1301 quod attinet ad administrationem erogationemque
bonorum, quae ipsi ad pias causas donata aut relicta sint.
326.
§
1. Extinguitur christifidelium consociatio privata ad normam statutorum;
supprimi etiam potest a competenti auctoritate, si eius actio in grave damnum
cedit doctrinae vel disciplinae ecclesiasticae, aut scandalo est fidelium.
§ 2. Destinatio bonorum consociationis extinctae ad normam statutorum
determinanda est, salvis iuribus quaesitis atque oblatorum voluntate.
327.
Christifideles
laici magni faciant consociationes ad spirituales fines, de quibus in can. 298,
constitutas, eas speciatim quae rerum temporalium ordinem spiritu christiano
animare sibi proponunt atque hoc modo intimam inter fidem et vitam magnopere
fovent unionem.
328.
Qui
praesunt consociationibus laicorum, iis etiam quae vi privilegii apostolici
erectae sunt, curent ut suae cum aliis christifidelium consociationibus, ubi id
expediat, cooperentur, utque variis operibus christianis, praesertim in eodem
territorio exsistentibus, libenter auxilio sint.
329.
Moderatores
consociationum laicorum curent, ut sodales consociationis ad apostolatum laicis
proprium exercendum debite efformentur.
330.
Sicut,
statuente Domino, sanctus Petrus et ceteri Apostoli unum Collegium constituunt,
pari ratione Romanus Pontifex, successor Petri, et Episcopi successores
Apostolorum, inter se coniunguntur.
331.
Ecclesiae
Romanae Episcopus, in quo permanet munus a Domino singulariter Petro, primo
Apostolorum, concessum et successoribus eius transmittendum, Collegii
Episcoporum est caput, Vicarius Christi atque universae Ecclesiae his in terris
Pastor; qui ideo vi muneris sui suprema, plena, immediata et universali in
Ecclesia gaudet ordinaria potestate, quam semper libere exercere valet.
332.
§
1. Plenam et supremam in Ecclesia potestatem Romanus Pontifex obtinet legitima
electione ab ipso acceptata una cum episcopali consecratione. Quare, eandem
potestatem obtinet a momento acceptationis electus ad summum pontificatum, qui
episcopali charactere insignitus est. Quod si charactere episcopali electus careat,
statim ordinetur Episcopus. § 2. Si contingat ut Romanus Pontifex muneri
suo renuntiet, ad validitatem requiritur ut renuntiatio libere fiat et rite
manifestetur, non vero ut a quopiam acceptetur.
333.
§
1. Romanus Pontifex, vi sui muneris, non modo in universam Ecclesiam potestate
gaudet, sed et super omnes Ecclesias particulares earumque coetus ordinariae
potestatis obtinet principatum, quoquidem insimul roboratur atque vindicatur
potestas propria, ordinaria et immediata, qua in Ecclesias particulares suae
curae commissas Episcopi pollent. § 2. Romanus Pontifex, in munere supremi
Ecclesia Pastoris explendo, communione cum ceteris Episcopis immo et universa
Ecclesia semper est coniunctus; ipsi ius tamen est, iuxta Ecclesiae
necessitates, determinare modum, sive personalem sive collegialem, huius
muneris exercendi. § 3. Contra sententiam vel decretum Romani Pontificis
non datur appellatio neque recursus.
334.
In
eius munere exercendo, Romano Pontifici praesto sunt Episcopi, qui eidem
cooperatricem operam navare valent variis rationibus, inter quas est synodus
Episcoporum. Auxilio praetera ei sunt Patres Cardinales, necnon aliae personae
itemque varia secundum temporum necessitates instituta; quae personae omnes et
instituta, nomine et auctoritate ipsius, munus sibi commissum explent in bonum
omnium Ecclesiarum, iuxta normas iure definitas.
335.
Sede
romana vacante aut prorsus impedita, nihil innovetur in Ecclesiae universae
regimine: serventur autem leges speciales pro iisdem adiunctis latae.
336.
Collegium
Episcoporum, cuius caput est Summus Pontifex cuiusque membra sunt Episcopi vi
sacramentalis consecrationis et hierarchica communione cum Collegii capite et
membris, et in quo corpus apostolicum continuo perseverat, una cum capite suo,
et numquam sine hoc capite, subiectum quoque supremae et plenae potestatis in
universam Ecclesiam exsistit.
337.
§
1. Potestatem in universam Ecclesiam Collegium Episcoporum sollemni modo
exercet in Concilio Oecumenico. § 2. Eandem potestatem exercet per unitam
Episcoporum in mundo dispersorum actionem, quae uti talis a Romano Pontifice
sit indicta aut libere recepta, ita ut verus actus collegialis efficiatur.
§ 3. Romani Pontificis est secundum necessitates Ecclesiae seligere et
promovere modos, quibus Episcoporum Collegium munus suum quoad universam
Ecclesiam collegialiter exerceat.
338.
§
1. Unius Romani Pontificis est Concilium Oecumenicum convocare, eidem per se
vel per se vel per alios praesidere, item Concilium transferre, suspendere vel
dissolvere, eiusque decreta approbare. § 2. Eiusdem Romani Pontificis est
res in Concilio tractandas determinare atque ordinem in Concilio servandam
constituere; propositis a Romano Pontifice quaestionibus Patres Concilii alias
addere possunt, ab eodem Romano Pontifice probandas.
339.
§
1. Ius est et officium omnibus et solis Episcopis qui membra sint Collegii
Episcoporum, ut Concilio Oecumenico cum suffragio deliberativo intersint.
§ 2. Ad Concilium Oecumenicum insuper alii aliqui, qui episcopali
dignitate non sint insigniti, vocari possunt a suprema Ecclesiae auctoritate,
cuius est eorum partes in Concilio determinare.
340.
Si
contingat Apostolicam Sedem durante Concilii celebratione vacare, ipso iure hoc
intermittitur, donec novus Summus Pontifex illud continuari iusserit aut
dissolverit.
341.
§
1. Concilii Oecumenici decreta vim obligandi non habent nisi una cum Concilii
Patribus a Romano Pontifice approbata, ab eodem fuerint confirmata et eius
iussu promulgata. § 2. Eadem confirmatione et promulgatione, vim obligandi
ut habeant, egent decreta quae ferat Collegium Episcoporum, cum actionem
proprie collegialem ponit iuxta alium a Romano Pontifice inductum vel libere
receptum modum.
342.
Synodus
Episcoporum coetus est Episcoporum qui, ex diversis orbis regionibus selecti,
statutis temporibus una conveniuntut arctam coniuntionem inter Romanum
Pontificem et Episcopos foveant, utque eidem Romano Pontifici ad incolumitatem
incrementumque fidei et morum, ad disciplinam ecclesiasticam servandam et
firmandam consiliis adiutricem operam praestent, necnon quaestiones ad actionem
Ecclesiae in mundo spectantes perpendant.
343.
Synodi
Episcoporum est de quaestionibus pertractandis disceptare atque expromere
optata, non vero easdem dirimere de iisque ferre decreta, nisi certis in
casibus potestate deliberativa eandem instruxerit Romanus Pontifex, cuius est
in hoc casu decisiones synodi ratas habere.
344.
Synodus
Episcoporum directe subest auctoritati Romani Pontificis, cuius quidem est: 1_
synodum convocare, quotiescumque id ipsi opportunum videatur, locumque
designare ubi coetus habendi sint; 2_ sodalium, qui ad normam iuris peculiaris
eligendi sunt, electionem ratam habere aliosque sodales designare et nominare;
3_ argumenta quaestionum pertractandarum statuere opportuno tempore ad normam
iuris peculiaris ante synodi celebrationem; 4_ rerum agendarum ordinem
definire; 5_ synodo per se aut per alios praeesse; 6_ synodum ipsam concludere,
transferre, suspendere et dissolvere.
345.
Synodus
Episcoporum congregari potest aut in coetum generalem, in quo scilicet res
tractantur ad bonum Ecclesiae universae directe spectantes, qui quidem coetus
est sive ordinarius sive extraordinarius, aut etiam in coetum specialem, in quo
nempe aguntur negotia quae directe ad determinatam determinatasve regiones
attinent.
346.
§
1. Synodus Episcoporum quae in coetum generalem ordinarium congregatur, constat
sodalibus quorum plerique sunt Episcopi, electi pro singulis coetibus ab
Episcoporum conferentiis secundum rationem iure peculiari synodi determinatam;
alii vi eiusdem iuris deputantur; alii a Romano Pontifice directe nominantur;
quibus accedunt aliqui sodales institutorum religiosorum clericalium, qui ad
normam eiusdem iuris peculiaris eliguntur. § 2. Synodus Episcoporum in
coetum generalem extraordinarium congregata ad negotia tractanda quae expeditam
requirant definitionem, constat sodalibus quorum plerique, Episcopi, a iure
peculiari synodi deputantur ratione officii quod adimplent, alii vero a Romano
Pontifice directe nominantur; quibus accedunt aliqui sodales institutorum
religiosorum clericalium ad normam eiusdem iuris electi. § 3. Synodus
Episcoporum, quae in coetum specialem congregatur, constat sodalibus delectis
praecipue ex iis regionibus pro quibus convocata est, ad normam iuris
peculiaris, quo synodus regitur.
347.
§
1. Cum synodi Episcoporum coetus a Romano Pontifice concluditur, explicit munus
in eadem Episcopis aliisque sodalibus commissum. § 2. Sede Apostolica post
convocatam synodum aut inter eius celebrationem vacante, ipso iure suspenditur
synodi coetus, itemque munus sodalibus in eodem commissum, donec novus Pontifex
coetum aut dissolvendum aut continuandum decreverit.
348.
§
1. Synodi Episcoporum habetur secretaria generalis permanens, cui praeest
Secretarius generalis, a Romano Pontifice nominatus, cuique praesto est
consilium secretariae, constans Episcopis, quorum alii, ad normam iuris
peculiaris, ab ipsa synodo Episcoporum eliguntur, alii a Romano Pontifice
nominantur, quorum vero omnium munus explicit, ineunte novo coetu generali.
§ 2. Pro quolibet synodi Episcoporum coetu praetera unus aut plures
secretarii speciales constituuntur qui a Romano Pontifice nominantur, atque in
officio ipsis commisso permanent solum usque ad expletum synodi coetum.
349.
S.
R. E. Cardinales peculiare Collegium constituunt, cui competit ut electioni
Romani Pontificis provideat ad normam iuris peculiaris; Cardinales item Romano
Pontifici adsunt sive collegialiter agendo, cum ad quaestiones maioris momenti
tractandas in unum convocantur, sive ut singuli, scilicet variis officiis,
quibus funguntur, eidem Romano Pontifici praestando in cura praesertim
cotidiana universae Ecclesiae.
350.
§
1. Cardinalium Collegium in tres ordines distribuitur: episcopalem, ad quem
pertinent Cardinales quibus a Romano Pontifice titulus assignatur Ecclesiae
suburbicariae, necnon Patriarchae orientales qui in Cardinalium Collegium
relati sunt; presbyteralem et diaconalem. § 2. Cardinalibus ordinis
presbyteralis ac diaconalis suus cuique titulus aut diaconia in Urbe assignatur
a Romano Pontifice. § 3. Patriarchae orientales in Cardinalium Collegium
assumpti in titulum habent suam patriarchalem sedem. § 4. Cardinalis
Decanus in titulum habet dioecesim Ostiensem, unacum alia Ecclesia quam in
titulum iam habeat. § 5. Per optionem in Consistorio factam et a Summo
Pontifice approbatam, possunt, servata prioritate ordinis et promotionis,
Cardinales ex ordine presbyterali transire ad alium titulum et Cardinales ex
ordine diaconali ad aliam diaconiam et, si per integrum decennium in ordine
diaconali permanserint, etiam ad ordinem presbyteralem. § 6. Cardinalis ex
ordine diaconali transiens per optionem ad ordinem presbyteralem, locum obtinet
ante omnes illos Cardinales presbyteros, qui post ipsum ad Cardinalatum
assumpti sunt.
351.
§
1. Qui Cardinales promoveantur, libere a Romano Pontifice seliguntur viri,
saltem in ordine presbyteratus constituti, doctrina, moribus, pietate necnon
rerum agendarum prudentia egregie praestantes; qui nondum sunt Episcopi,
consecrationem episcopalem recipere debent. § 2. Cardinales creantur
Romani Pontificis decreto, quod quidem coram Cardinalium Collegio publicatur;
inde a publicatione facta officiis tenentur atque iuribus gaudent lege
definitis. § 3. Promotus ad cardinalitiam dignitatem, cuius
creationem Romanus Pontifex annuntiaverit, nomen autem in pectore sibi
reservans, nullis interim tenetur Cardinalium officiis nullisque eorum gaudet
iuribus; postquam autem a Romano Pontifice eius nomen publicatum fuerit, iisdem
tenetur officiis fruiturque iuribus, sed iure praecedentiae gaudet a die
reservationis in pectore.
352.
§ 1. Cardinalium Collegio
praeest Decanus, eiusque impediti vices sustinet Subdecanus; Decanus, vel
Subdecanus, nulla in ceteros Cardinales gaudet potestate regiminis, sed ut
primus inter pares habetur. § 2. Officio Decani vacante, Cardinales titulo Ecclesiae suburbicariae
decorati, iique soli, praesidente Subdecano si adsit, aut antiquiore ex ipsis,
e coetus sui gremio unum eligant qui Decanum Collegii agat; eius nomen ad
Romanum Pontificem deferant, cui competit electum probare. § 3. Eadem
ratione de qua in § 2, praesidente ipso Decano, eligitur Subdecanus;
Subdecani quoque electionem probare Romano Pontifici competit. § 4.
Decanus et Subdecanus, si in Urbe domicilium non habeant, illud ibidem
acquirant.
353.
§
1. Cardinales collegiali actione supremo Ecclesiae Pastori praecipue auxilio
sunt in Consistoriis, in quibus iussu Romani Pontificis eoque praesidente
congregantur; Consistoria habentur ordinaria aut extraordinaria. §
2. In Consistorium ordinarium, convocantur omnes Cardinales, saltem in Urbe
versantes, ad consultationem de quibusdam negotiis gravibus, communis tamen
contigentibus, aut ad actus quosdam maxime sollemnes peragendos. § 3. In
Consistorium extraordinarium, quod celebratur cum peculiares Ecclesiae
necessitates vel graviora negotia tractanda id suadeant, convocantur omnes
Cardinales. § 4. Solum Consistorium ordinarium, in quo aliquae
sollemnitates celebrantur, potest esse publicum, cum scilicet praeter
Cardinales admittuntur Praelati, legati societatum civilium aliive ad illud
invitati.
354.
Patres Cardinales dicasteriis
aliisve institutis permanentibus Romanae Curiae et Civitatis Vaticanae
praepositi, qui septuagesimum quintum aetatis annum expleverint, rogantur ut
renuntiationem ab officio exhibeant Romano Pontifici qui, omnibus perpensis,
providebit.
355.
§
1. Cardinali Decano competit electum Romanum Pontificem in Episcopum ordinare,
si electus ordinatione indigeat; impedito Decano, idem ius competit Subdecano,
eoque impedito, antiquiori Cardinali ex ordine episcopali. § 2. Cardinalis
Proto-diaconus nomen novi electi Summi Pontificis populo annuntiant; item
pallia Metropolitis imponit eorumve procuratoribus tradit, vice Romani
Pontificis.
356.
Cardinales
obligatione tenentur cum Romano Pontifice sedulo cooperandi; Cardinales itaque
quovis officio in Curia fungentes, qui non sint Episcopi dioecesani,
obligatione tenentur residendi in Urbe; Cardinales qui alicuius dioecesis curam
habent ut Episcopi dioecesani, Urbem petant quoties a Romano Pontifice
convocentur.
357.
§
1. Cardinales, quibus Ecclesia suburbicaria aut ecclesia in Urbe in titulum est
assignata, postquam in eiusdem venerunt possessionem, earundem dioecesium et
ecclesiarum bonum consilio et patrocinio promoveant, nulla tamen in easdem
potestate regiminis pollentes, ac nulla ratione sese in iis interponentes, quae
ad earum bonorum administrationem, ad disciplinam aut ecclesiarum servitium
spectant. § 2. Cardinales extra Urbem et extra propriam dioecesim
degentes, in iis quae ad sui personam pertinent exempti sunt a potestate
regiminis Episcopi dioecesis in qua commorantur.
358.
Cardinali,
cui a Romano Pontifice hoc munus committitur ut in aliqua sollemni celebratione
vel personarum coetu eius personam sustineat, uti Legatus a latere, scilicet
tamquam eius alter ego, sicuti et illi cui adimplendum concreditur tamquam
ipsius misso speciali certum munus pastorale, ea tantum competunt quae ab ipso
Romano Pontifice eidem demandantur.
359.
Sede
Apostolica vacante, Cardinalium Collegium ea tantum in Ecclesia gaudet
potestate, quae in peculiari lege eidem tribuitur.
360.
Curia
Romana, qua negotia Ecclesiae universae Summus Pontifex expedire solet et qua
nomine et auctoritate ipsius munus explet in bonum et in servitium Ecclesiarum,
constat Secretaria Status seu Papali, Consilio pro publicis Ecclesiae negotiis,
Congregationibus, Tribunalibus, aliisque Institutis, quorum omnium constitutio
et competentia lege peculiari definiuntur.
361.
Nomine
Sedis Apostolicae vel Sanctae Sedis in hoc Codice veniunt non solum Romanus
Pontifex, sed etiam, nisi ex rei natura vel sermonis contextu aliud appareat,
Secretaria Status, Consilium pro publicis Ecclesiae negotiis, aliaque Romanae
Curiae Instituta.
362.
Romano Pontifici ius est nativum et
independens Legatos suos nominandi ac mittendi sive ad Ecclesias particulares
in variis nationibus vel regionibus, sive simul ad Civitates et ad publicas
Auctoritates, itemque eos transferendi et revocandi, servatis quidem normis
iuris internationalis, quod attinet ad missionem et revocationem Legatorum apud
Res Publicas constitutorum.
363.
§ 1. Legatis Romani Pontificis
officium committitur ipsius Romani Pontificis stabili modo gerendi personam
apud Ecclesias particulares aut etiam apud Civitates et publicas Auctoritates,
ad quas missi sunt. §
2. Personam gerunt Apostolicae Sedis ii quoque, qui in pontificam Missionem ut
Delegati aut Observatores deputantur apud Consilia internationalia aut apud
Conferentias et Conventus.
364.
Praecipuum
munus Legati pontifici est ut firmiora et efficaciora in dies reddantur
unitatis vincula, quae inter Apostolicam Sedem et Ecclesias particulares
intercedunt. Ad pontificium ergo Legatum pertinet pro sua dicione: 1_ ad
Apostolicam Sedem notitias mittere de condicionibus in quibus versantur
Ecclesiae particulares, deque omnibus quae ipsam vitam Ecclesiae et bonum
animarum attingant; 2_ Episcopis actione et consilio adesse, integro quidem
manente eorundem legitimae potestatis exercitio; 3_ crebras fovere relationes
cum Episcoporum conferentia, eidem omnimodam operam praebendo; 4_ ad
nominationem Episcoporum quod attinet, nomina candidatorum Apostolicae Sedi
transmittere vel proponere necnon processum informativum de promovendis
instruere, secundum normas ab Apostolica Sede datas; 5_ anniti ut promoveantur
res quae ad progressum et consociatam populorum operam spectant; 6_ operam conferre
cum Episcopis, ut opportuna foveantur commercia inter Ecclesiam catholicam et
alias Ecclesias vel communitates ecclesiales, immo et religiones non
christianas; 7_ ea quae pertinent ad Ecclesiae et Apostolicae Sedis missionem,
consociata cum Episcopis actione, apud moderatores Civitatis tueri; 8_ exercere
praeterea facultates et cetera explere mandata quae ipsi ab Apostolica Sede
committantur.
365.
§
1. Legati pontificii, qui simul legationem apud Civitates iuxta iuris
internationalis normas exercet, munus quoque peculiare est: 1_ promovere et
fovere necessitudines inter Apostolicam Sedem et Auctoritates Rei Publicae; 2_
quaestiones pertractare quae ad relationes inter Ecclesiam et Civitatem
pertinent; et peculiari modo agere de concordatis aliisque huiusmodi
conventionibus conficiendis et ad effectum deducendis. § 2. In negotiis,
de quibus in § 1, expediendis, prout adiuncta suadeant, Legatus
pontificius sententiam et consilium Episcoporum dicionis ecclesiasticae
exquirere ne omittat, eosque de negotiorum cursu certiores faciat.
366.
Attenta
peculiari Legati muneris indole: 1_ sedes Legationis pontificae a potestate
regiminis Ordinarii loci exempta est, nisi agatur de matrimoniis celebrandis;
2_ Legato pontificio fas est, praemonitis, quantum fieri potest, locorum
Ordinariis, in omnibus ecclesiis suae legationis liturgicas celebrationes,
etiam in pontificalibus, peragere.
367.
Pontificii
Legati munus non exspirat vacante Sede Apostolica, nisi aliud in litteris
pontificiis statuatur; cessat autem expleto mandato, revocatione eidem
intimata, renuntiatione a Romano Pontifice acceptata.
368.
Ecclesiae
particulares, in quibus una et unica Ecclesia catholica exsistit, sunt imprimis
dioeceses, quibus nisi aliud constet, assimilantur praelatura territorialis et
abbatia territorialis, vicariatus apostolicus et praefectura apostolica necnon
administratio apostolica stabiliter erecta.
369.
Dioecesis
est populi Dei portio, quae Episcopo cum cooperatione presbyterii pascenda
concreditur, ita ut, pastori suo adhaerens ab eoque per Evangelium et
Eucharistiam in Spiritu Sancto congregata, Ecclesiam particularem constituat,
in qua vere inest et operatur una sancta catholica et apostolica Christi
Ecclesia.
370.
Praelatura
territorialis aut abbatia territorialis est certa populi Dei portio,
territorialiter quidem circumscripta, cuius cura, specialia ob adiuncta,
committitur alicui Praelato aut Abbati, qui eam, ad instar Episcopi dioecesani,
tamquam proprius eius pastor regat.
371.
§
1. Vicariatur apostolicus vel praefectura apostolica est certa populi Dei
portio quae, ob peculiaria adiuncta, in dioecesim nondum est constituta,
quaeque pascenda committitur Vicario apostolico aut Praefecto apostolico, qui
eam nomine Summi Pontificis regant. § 2. Adminitratio apostolica est certa
populi Dei portio, quae ob speciales et graves omnino rationes a Summo
Pontifice in dioecesim non erigitur, et cuius cura pastoralis committitur
Administratori apostolico, qui eam nomine Summi Pontificis regat.
372.
§
1. Pro regula habeatur ut portio populi Dei quae dioecesim aliamve Ecclesiam
particularem constituat, certo territorio circumscribatur, ita ut omnes
comprehendat fideles in territorio habitantes. § 2. Attamen, ubi de
iudicio supremae Ecclesiae auctoritatis, auditis Episcoporum conferentiis
quarum interest, utilitas id suadeat, in eodem territorio erigi possunt
Ecclesiae particulares ritu fidelium aliave simili ratione distinctae.
373.
Unius
supremae auctoritatis est Ecclesias particulares erigere; quae legitime
erectae, ipso iure personalitate iuridica gaudent.
374.
§
1. Quaelibet dioecesis aliave Ecclesia particularis dividatur in distinctas
partes seu paroecias. § 2. Ad curam pastoralem per communem actionem
fovendam plures paroeciae viciniores coniungi possunt in peculiares coetus, uti
sunt vicariatus foranei.
375.
§
1. Episcopi, qui ex divina institutione in Apostolorum locum succedunt per
Spiritum Sanctum qui datus est eis, in Ecclesia Pastores constituuntur, ut sint
et ipsi doctrinae magistri, sacri cultus sacerdotes et gubernationis ministri.
§ 2. Episcopi ipsa consecratione episcopali recipiunt cum munere
sanctificandi munera quoque docendi et regendi, quae tamen natura sua nonnisi
in hierarchica communione cum Collegii capite et membris exercere possunt.
376.
Episcopi
vocantur dioecesani, quibus scilicet alicuius dioecesis cura commissa est;
ceteri titulares appellantur.
377.
§
1. Episcopos libere Summus Pontifex nominat, aut legitime electos confirmat.
§ 2. Singulis saltem trienniis Episcopi provinciae ecclesiasticae vel, ubi
adiuncta id suadeant, Episcoporum conferentiae, communi consilio et secreto
elenchum componant presbyterorum etiam sodalium institutorum vitae consecrate,
ad episcopatum aptiorum eumque Apostolicae Sedi transmittant, firmo manente
iure uniuscuiusque Episcopi Apostolicae Sedi nomina presbyterorum, quos
episcopali munere dignos et idoneus putet, seorsim patefaciendi. § 3. Nisi
aliter legitime statutum fuerit, quoties nominandus est Episcopus dioecesanus
aut Episcopus coadiutor, ad ternos, qui dicuntur, Apostolicae Sedi proponendos,
pontificii Legati est singillatim requirere et cum ipsa Apostolica Sede
communicare, una cum suo voto, quid suggerant Metropolita et Suffraganei
provinciae, ad quam providenda dioecesis pertinet vel quacum in coetum
convenit, necnon conferentiae Episcoporum praeses; pontificius Legatus,
insuper, quosdam e collegio consultorum et capitulo cathedrali audiat et, si id
expedire iudicaverit, sententiam quoque aliorum ex utroque clero necnon
laicorum sapientia praestantium singillatim et secreto exquirat. § 4. Nisi
aliter legitime provisum fuerit, Episcopus dioecesanus, qui auxiliarem suae
dioecesi dandum aestimet, elenchum trium saltem presbyterorum ad hoc officium
aptiorum Apostolicae Sedi proponat. § 5. Nulla in posterum iura et
privilegia electionis, nominationis praesentationis vel designationis
Episcoporum civilibus auctoritatibus conceduntur.
378.
§
1. Ad idoneitatem candidatorum Episcopatus requiritur ut quis sit: 1_ firma
fide, bonis moribus, pietate, animarum zelo, sapientia, prudentia et virtutibus
humanis excellens, ceterisque dotibus praeditus quae ipsum aptum efficiant ad
officium de quo agitur explendum; 2_ bona exsistimatione gaudens; 3_ annos
natus saltem triginta quinque; 4_ a quinquennio saltem in presbyteratus ordine
constitutus; 5_ laurea doctoris vel saltem licentia in sacra Scriptura,
theologia aut iure canonico potius in instituto studiorum superiorum a Sede
Apostolica probato, vel saltem in iisdem disciplinis vere peritus. § 2.
Iudicium definitivum de promovendi idoneitate ad Apostolicam Sedem pertinet.
379.
Nisi
legitimo detineatur impedimento, quicumque ad Episcopatum promotus debet intra
tres menses ab acceptis apostolicis litteris consecrationem episcopalem
recipere, et quidem antequam officii sui processionem capitat.
380.
Antequam
canonicam possessionem sui officii capiat, promotus fidei professionem emittat
atque iusiurandum fidelitatis erga Apostolicam Sedem praestet secundum formulam
ab eadem Apostolica Sede probatam.
381.
§
1. Episcopo dioecesano in dioecesi ipsi commissa omnis competit potestas
ordinaria, propria et immediata, quae ad exercitium eius muneris pastoralis
requiritur, exceptis causis quae iure aut Summi Pontificis decreto supremae aut
alii auctoritati ecclesiasticae reserventur. § 2. Qui praesunt aliis
communitatibus fidelium, de quibus in can. 368, Episcopo dioecesano in iure
aequiparantur, nisi ex rei natura aut iuris praescripto aliud appareat.
382.
§
1. Episcopus promotus in exercitium officii sibi commissi sese ingerere nequit,
ante captam dioecesis canonicam possessionem; exercere tamen valet officia,
quae in eadem dioecesi tempore promotionis iam retinebat, firmo praescripto
can. 409, § 2. § 2. Nisi legitimo detineatur impedimento, promotus ad
officium Episcopi dioecesani debet canonicam suae dioecesis possessionem
capere, si iam non sit consecratus Episcopus, intra quattuor mense a receptis
apostolicis litteris; si iam sit consecratus, intra duos menses ab iidem
receptis. § 3. Canonicam dioecesis possessionem capit Episcopus simul ac
in ipsa dioecesi, per se vel per procuratorem, apostolicas litteras collegio
consultorum ostenderit, praesente curiae cancellario, qui rem in acta referat,
aut, in dioecesibus noviter erectis, simul ac clero populoque in ecclesia
cathedrali praesenti earundem litterarum communicationem procuraverit,
presbytero inter praesentes seniore in acta referente. § 4. Valde
commendatur ut captio canonicae possessionis cum actu liturgico in ecclesia
cathedrali fiat, clero et populo adstantibus.
383.
§
1. In exercendo munere pastoris, Episcopus dioecesanus sollicitum se praebeat
erga omnes christifideles qui suae curae committuntur, cuiusvis sint aetatis,
condicionis vel nationis, tum in territorio habitantes tum in eodem ad tempus
versantes, animum intendens apostolicum ad eos etiam qui ob vitae suae
condicionem ordinaria cura pastorali non satis frui valeant necnon ad eos qui a
religionis praxi defecerint. § 2. Fideles diversi ritus in sua dioecesi si
habeat, eorum spiritualibus necessitatibus provideat sive per sacerdotes aut
paroecias eiusdem ritus, sive per Vicarium episcopalem. § 3. Erga fratres,
qui in plena communione cum Ecclesia catholica non sint, cum humanitate et
caritate se gerat, oecumenismum quoque fovens prout ab Ecclesia intellegitur.
§ 4. Commendatos sibi in Domino habeat non baptizatos, ut et ipsis caritas
eluceat Christi, cuius testis coram omnibus Episcopus esse debet.
384.
Episcopus
dioecesanus peculiari sollicitudine prosequatur presbyteros quos tamquam
adiutores et consiliarios audiat, eorum iura tutetur et curet ut ipsi
obligationes suo statui proprias rite adimpleant iisdemque praesto sint media
et institutiones, quibus ad vitam spiritualem et intellectualem fovendam
egeant; item curet ut eorum honestae sustentationi atque assistentiae sociali,
ad normam iuris, prospiciatur.
385.
Episcopus
dioecesanus vocationes ad diversa ministeria et ad vitam consecratam quam
maxime foveat, speciali cura vocationibus sacerdotalibus et missionalibus
adhibita.
386.
§
1. Veritates fidei credendas et moribus applicandas Episcopus dioecesanus
fidelibus proponere et illustrare tenetur, per se ipse frequenter praedicans;
curet etiam ut praescripta canonum de ministerio verbi, de homilia praesertim
et catechetica institutione sedulo serventur, ita ut universa doctrina
christiana omnibus tradatur. § 2. Integritatem et unitatem fidei credendae
mediis, quae aptiora videantur, firmiter tueatur, iustam tamen libertatem
agnoscens in veritatibus ulterius perscrutandis.
387.
Episcopus
dioecesanus, cum memor sit se obligatione teneri exemplum sanctitatis praebendi
in caritate, humilitate et vitae simplicitate, omni ope promovere studeat
sanctitatem christifidelium secundum uniuscuiusque propriam vocationem atque,
cum sit praecipuus mysteriorum Dei dispensator, iugiter annitatur ut
christifideles suae curae commissi sacramentorum celebratione in gratia
crescant utque paschale mysterium cognoscant et vivant.
388.
§
1. Episcopus dioecesanus, post captam dioecesis possessionem, debet singulis
diebus dominicis aliisque diebus festis de praecepto in sua regione Missam pro
populo sibi commisso applicare. § 2. Episcopus Missam pro populo diebus,
die quibus in, § 1, per se ipse celebrare et applicare debet; si vero ab
hac celebratione legitime impediatur, iisdem diebus per alium, vel aliis diebus
per se ipse applicet. § 3. Episcopus cui praeter propriam dioecesim aliae,
titulo etiam administrationis, sunt commissae, obligationi satisfacit unam
Missam pro universo populo sibi commisso applicando. § 4. Episcopus qui
obligationi, de qua in §§ 1-3, non satisfecerit, quam primum pro
populo tot Missas applicet quot omiserit.
389.
Frequenter
praesit in ecclesia cathedrali aliave ecclesia suae dioecesis sanctissimae
Eucharistiae celebrationi, in festis praesertim de praecepto aliisque
sollemnitatibus.
390.
Episcopus
dioecesanus in universa sua dioecesi pontificalia exercere potest; non vero
extra propriam dioecesim sine expresso vel saltem rationabiliter praesumpto
Ordinarii loci consensu.
391.
§
1. Episcopi dioecesani est Ecclesiam particularem sibi commissam cum potestate
legislativa, exsecutiva et iudiciali regere, ad normam iuris. § 2.
Potestatem legislativam exercet ipse Episcopus; potestatem exsecutivam exercet
sive per se sive per Vicarios generales aut episcopales ad normam iuris;
potestatem iudicialem sive per se sive per Vicarium iudicialem et iudices ad
normam iuris.
392.
§
1. Ecclesiae universae unitatem cum tueri debeat, Episcopus disciplinam cunctae
Ecclesiae communem promovere et ideo observantiam omnium legum ecclesiasticarum
urgere tenetur. § 2. Advigilet ne abusus in ecclesiasticam disciplinam
irrepant, praesertim circa ministerium verbi, celebrationem sacramentorum et
sacramentalium, cultum Dei et Sanctorum, necnon bonorum administrationem.
393.
In omnibus negotiis iuridicis
dioecesis, Episcopus dioecesanus eiusdem personam gerit.
394.
§
1. Varias apostolatus rationes in dioecesi foveat Episcopus, atque curet ut in
universa dioecesi, vel in eiusdem particularibus districtibus, omnia
apostolatus opera, servata uniuscuiusque propria indole, sub suo moderamine
coordinentur. § 2. Urgeat officium, quo tenentur fideles ad apostolatum
pro sua cuiusque condicione et aptitudine exercendum, atque ipsos adhortetur ut
varia opera apostolatus, secundum necessitates loci et temporis, participent et
iuvent.
395.
§
1. Episcopus dioecesanus, etiamsi coadiutorem aut auxiliarem habeat, tenetur
lege personalis in dioecesi residentiae. § 2. Praeterquam causa
visitationis Sacrorum Liminum, vel Conciliorum, Episcoporum synodi, Episcoporum
conferentiae, quibus interesse debet, aliusve officii sibi legitime commissi, a
dioecesi aequa de causa abesse potest non ultra mensem, sive continuum sive
intermissum, dummodo cautum sit ne ex eius absentia dioecesis quidquam
detrimenti capiat. § 3. A dioecesi ne absit diebus Nativitatis, Hebdomadae
Sanctae et Resurrectionis Domini, Pentecostes et Corporis et Sanguinis Christi,
nisi ex gravi urgentique causa. § 4. Si ultra sex menses Episcopus a
dioecesis illegitime abfuerit, de eius absentia Metropolita Sedem Apostolicam
certiorem faciat quod si agatur de Metropolita, idem faciat antiquior
suffraganeus.
396.
§
1. Tenetur Episcopus obligatione dioecesis vel ex toto vel ex parte quotannis
visitandae, ita ut singulis saltem quinquenniis universam dioecesim, ipse per
se vel, si legitime fuerit impeditus, per Episcopum coadiutorem, aut per
auxiliarem, aut per Vicarium generalem vel episcopalem, aut per alium
presbyterum visitet. § 2. Fas est Episcopo sibi eligere quos maluerit
clericos in visitatione comites atque adiutores, reprobato quocumque contrario
privilegio vel consuetudine.
397.
§
1. Ordinariae episcopali visitationi obnoxiae sunt personae, instituta
catholica, res et loca sacra, quae intra dioecesis ambitum continentur. §
2. Sodales institutorum religiosorum iuris pontificii eorumque domos Episcopus
visitare potest in casibus tantum iure expressis.
398.
Studeat
Episcopus debita cum diligentia pastoralem visitationem absolvere; caveat ne
superfluis sumptibus cuiquam gravis onerosusve sit.
399.
§
1. Episcopus dioecesanus tenetur singulis quinquenniis relationem Summo
Pontifici exhibere super statu dioecesis sibi commissae, secundum formam et
tempus ab Apostolica Sede definita. § 2. Si annus pro exhibenda relatione
determinatus ex toto vel ex parte inciderit in primum biennium ab inito
dioecesis regimine, Episcopus pro ea vice a conficienda et exhibenda relatione
abstinere potest.
400.
§
1. Episcopus dioecesanus, eo anno quo relationem Summo Pontifici exhibere
tenetur, nisi aliter ab Apostolica Sede statutum fuerit, ad Urbem, Beatorum
Apostolorum Petri et Pauli sepulcra veneraturus, accedat et Romano Pontifici se
sistat. § 2. Episcopus praedictae obligationi per se ipse satisfaciat,
nisi legitime sit impeditus; quo in casu eidem satisfaciat per coadiutorem, si
quem habeat, vel auxiliarem, aut per idoneum sacerdotem sui presbyterii, qui in
sua dioecesi resideat. § 3. Vicarius apostolicus huic obligationi
satisfacere potest per procuratorem etiam in Urbe degentem; Praefectus
apostolicus hac obligatione non tenetur.
401.
§
1. Episcopus dioecesanus, qui septuagesimum quintum aetatis annum expleverit,
rogatur ut renuntiationem ab officio exhibeat Summo Pontifici, qui omnibus
inspectis adiunctis providebit. § 2. Enixe rogatur Episcopus dioecesanus,
qui ob infirmam valetudinem aliamve gravem causam officio suo adimplendo minus
aptus evaserit, ut renuntiationem ab officio exhibeat.
402.
§
1. Episcopus, cuius renuntiatio ab officio acceptata fuerit, titulum emeriti
suae dioecesis retinet, atque habitationis sedem, si id exoptet, in ipsa
dioecesi servare potest, nisi certis in casibus ob specialia adiuncta ab
Apostolica Sede aliter provideatur. § 2. Episcoporum conferentia curare
debet ut congruae et dignae Episcopi renuntiantis sustentationi provideatur,
attenta quidem primaria obligatione, qua tenetur dioecesis cui ipse inservivit.
403.
§
1. Cum pastorales dioecesis necessitates id suadeant, unus vel plures Episcopi
auxiliares, petente Episcopo dioecesano, constituantur Episcopus auxiliaris
iure successionis non gaudet. § 2. Gravioribus in adiunctis, etiam indolis
personalis, Episcopo dioecesano dari potest Episcopus auxiliaris specialibus instructus
facultatibus. § 3. Sancta Sedes, si magis opportunum id ipsi videatur, ex
officio constituere potest Episcopum coadiutorem, qui et ipse specialibus
instruitur facultatibus; Episcopus coadiutor iure successionis gaudet.
404.
§
1. Episcopus coadiutor officii sui possessionem capit, cum litteras apostolicas
nominationis, per se vel per procuratorem, ostenderit Episcopo dioecesano atque
collegio consultorum, praesente curiae cancellario, qui rem in acta referat.
§ 2. Episcopus auxiliaris officii sui possessionem capit, cum litteras
apostolicas nominationis ostenderit Episcopo dioecesano, praesente curiae
cancellario, qui rem in acta referat. § 3. Quod si Episcopus dioecesanus
plene sit impeditus, sufficit ut tum Episcopus coadiutor, tum Episcopus auxiliaris
litteras apostolicas nominationis ostendant collegio consultorum, praesente
curiae cancellario.
405.
§
1. Episcopus coadiutor, itemque Episcopus auxiliaris, obligationes et iura
habent quae determinantur praescriptis canonum qui sequuntur, atque in litteris
suae nominationis definiuntur. § 2. Episcopus coadiutor et Episcopus
auxiliaris, de quo in can. 403, § 2, Episcopo dioecesano in universo
dioecesis regimine adstant atque eiusdem absentis vel impedit vices supplent.
406.
§
1. Episcopus coadiutor, itemque Episcopus auxiliaris, de quo in can. 403,
§ 2, ab Episcopo dioecesano Vicarius generalis constituatur; insuper ipsi
prae ceteris Episcopus dioecesanus committat quae ex iure mandatum speciale
requirant. § 2. Nisi in litteris apostolicis aliud provisum fuerit et
firmo praescripto § 1, Episcopus dioecesanus auxiliarem vel auxiliares
suos constituat Vicarios generales vel saltem Vicarios episcopales, ab
auctoritate sua, aut Episcopi coadiutoris vel Episcopi auxiliaris de quo in
can. 403, § 2, dumtaxat dependentes.
407.
§
1. Ut quam maxime praesenti et futuro dioecesis bono faveatur, Episcopus
dioecesanus, coadiutor atque Episcopus auxiliaris de quo in can. 403, § 2,
in rebus maioris momenti sese invicem consulant. § 2. Episcopus
dioecesanus in perpendendis causis maioris momenti, praesertim indolis
pastoralis, Episcopos auxiliares prae ceteris consulere velit. § 3.
Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris, quippe qui in partem
sollicitudinis Episcopi dioecesani vocati sint, munia sua ita exerceant, ut concordi
cum ipso opera et animo procedant.
408.
§
1. Episcopus coadiutor et Episcopus auxiliaris, iusto impedimento non detenti,
obligantur ut, quoties Episcopus dioecesanus id requirat, pontificalia et alias
functiones obeant, ad quas Episcopus dioecesanus tenetur. § 2. Quae
episcopalia iura et functiones Episcopus coadiutor aut auxiliaris potest
exercere, Episcopus dioecesanus habitualiter alii ne committat.
409.
§
1. Vacante sede episcopali, Episcopus coadiutor statim fit Episcopus dioecesis
pro qua fuerat constitutus, dummodo possessionem legitime ceperit. § 2.
Vacante sede episcopali, nisi aliud a competenti auctoritate statutum fuerit,
Episcopus auxiliaris, donec novus Episcopus possessionem sedis ceperit, omnes
et solas servat potestates et facultates quibus sede plena, tamquam Vicarius
generalis vel tamquam Vicarius episcopalis, gaudebat; quod si ad munus
Administratoris dioecesani, qui regimini dioecesis praeest.
410.
Episcopus
coadiutor et Episcopus auxiliaris obligatione tenentur, sicut et ipse Episcopus
dioecesanus, residendi in dioecesi; a qua praeterquam ratione alicuius officii
extra dioecesim implendi aut feriarum causa, quae ultra mensem ne protrahantur,
nonnisi ad breve tempus discedant.
411.
Episcopo
coadiutori et auxiliari, ad renuntiationem ab officio quod attinet, applicantur
praescripta cann. 401 et 402, § 2.
412.
Sedes
episcopalis impedita intellegitur, si captivitate, relegatione, exsilio aut
inhabilitate Episcopus dioecesanus plane a munere pastorali in dioecesi
procurando praepediatur, ne per litteras quidem valens cum dioecesanis
communicare.
413.
§
1. Sede impedita, regimen dioecesis, nisi aliter Sancta Sedes pro providerit,
competit Episcopo coadiutori, si adsit; eo deficiente aut impedito, alicui
Episcopo auxiliari aut Vicario generali vel episcopali aliive sacerdoti,
servato personarum ordine statuto in elencho ab Episcopo dioecesano quam primum
a capta dioecesis possessione componendo; qui elenchus cum Metropolitana
communicandus singulis saltem triennis renoventur atque a cancellario sub
secreto servetur. § 2. Si deficiat aut impediatur Episcopus coadiutor
atque elenchus, de quo in § 1, non suppetat, collegii consultorum est
sacerdote meligere, qui dioecesim regat. § 3. Qui dioecesis regimen, ad
normam §§ 1 vel 2, susceperit, quam primum Sanctam Sedem moneat de
sede impedita ac de suspecto munere.
414.
Quilibet
ad normam can. 423 vocatus ut ad interim dioecesis curam pastoralem gerat pro
tempore quo sedes impeditur tantum, in cura pastorali dioecesis exercenda
tenetur obligationibus atque potestate gaudet, quae iure Administratori
dioecesano competunt.
415.
Si
Episcopus dioecesanus poena ecclesiastica a munere exercendo prohibeatur,
Metropolita aut, si is deficiat vel de eodem agatur, suffraganeus antiquior
promotione ad Sanctam Sedem statim reccurat, ut ipsa provideat.
416.
Sedes
episcopalis vacat Episcopi dioecesani morte, renuntiatione a Romano Pontifice
acceptata, translatione ac privatione Episcopo intimata.
417.
Vim
habent omnia quae gesta sunt a Vicario generali aut Vicario episcopali, donec
certam de obitu Episcopi dioecesani notitiam iidem acceperint, itemque quae ab
Episcopo dioecesano aut a Vicario generali vel episcopali gesta sunt, donec
certam de memoratis actibus pontificiis notitiam receperint.
418.
§
1. A certa translationis notitia, Episcopus intra duos menses debet dioecesim
ad quam petere eiusque canonicam possessionem capere autem captae possessionis
dioecesis novae, dioecesis a qua vacat. § 2. A certa translationis notitia
usque ad canonicam novae dioecesis possessionem, Episcopus translatus in
dioecesi a qua: 1_ Administratoris dioecesani potestatem obtinet eiusdemque
obligationibus tenetur, cessante qualibet Vicarii generalis et Vicarii
episcopalis potestate, salvo tamen can. 409, § 2; 2_ integram percipit
remunerationem officio propriam.
419.
Sede
vacante, regimen dioecesis, usque ad constitutionem Administratoris dioecesani,
ad Episcoporum auxiliarem, et si plures sint, ad eum qui promotione si
antiquior devolvitur deficiente autem Episcopo auxiliari, ad collegium
consultorum, nisi a Sancta Sede aliter provisum fuerit. Qui ita regimen
dioecesis assumit, sine mora convocet collegium competens ad deputandum
Administratorem dioecesanum.
420.
In
vicariatu vel praefectura apostolica, sede vacante, regimen assumit
Pro-Vicarius vel Pro-Praefectus ad hunc tantum effectum a Vicario vel a
Praefecto immediate post captam possessionem nominatus, nisi aliter a Sancta
Sede statutum fuerit.
421.
§
1. Intra octo dies ab accepta vacationis sedis episcopalis notitia,
Administrator dioecesanus, qui nempe dioecesim ad interim regat, eligendus est
a collegio consultorum, firmo praescripto can. 502, § 3. § 2. Si
intra praescriptum tempus Administrator dioecesanus, quavis de causa, non
fuerit legitime electus, eiusdem deputatio devolvitur ad Metropolitam, et si
vacans sit ipsa Ecclesia metropolitana aut metropolitana simul et suffraganea,
ad Episcopum suffraganeum promotione antiquiorem.
422.
Episcopus
auxiliaris et, si is deficiat, collegium consultorum quantocius de morte
Episcopi, itemque electus in Administratorem dioecesanum de sua electione Sedem
Apostolicam certiorem faciant.
423.
§
1. Unus deputetur Administrator dioecesanus, reprobata contraria consuetudine;
secus electio irrita est. § 2. Administrator dioecesanus ne simul sit
oeconomus; quare si oeconomus dioecesis in Administratorem electus fuerit,
alium pro tempore oeconomum eligat consilium a rebus oeconomicis.
424.
Administrator dioecesanus eligatur
ad normam cann. 165-178.
425.
§ 1. Valide ad munus
Administratoris dioecesani deputari tantum potest sacerdos qui trigesimum
quintum aetatis annum expleverit et ad eandem vacantem sedem non fuerit iam
electus, nominatus vel praesentatus. § 2. In Administratorem dioecesanum eligatur sacerdos,
qui sit doctrina et prudentia praestans. § 3. Si praescriptae in § 1
condiciones posthabitae fuerint, Metropolita aut, si ipsa Ecclesia
metropolitana vacans fuerit, Episcopus suffraganeus promotione antiquior,
agnita rei veritate, Administratorem pro ea vice deputet; actus autem illius
qui contra praescripta § 1 sit electus, sunt ipso iure nulli.
426.
Qui,
sede vacante, ante deputationem Administratoris dioecesani, dioecesim regat,
potestate gaudet quam ius Vicario generali agnoscit.
427.
§
1. Administrator dioecesanus tenetur obligationibus et gaudet potestate
Episcopi dioecesani, iis excludis quae ex rei natura aut ipso iure excipiuntur.
§ 2. Administrator dioecesanus, acceptata electione, potestatem obtinet,
quin requiratur ullius confirmatio, firma obligatione de qua in can. 833, n. 4.
428.
§
1. Sede vacante nihil innoventur. § 2. Illi quid ad interim dioecesis
regimen curant, vetantur quidpiam agere quod vel dioecesi vel episcopalibus
iuribus praeiudicium aliquod affere possit; speciatim prohibentur ipsi, ac
proinde alii quicumque, quominus sive per se sive per alium curiae dioecesanae
documenta quaelibet subtrahant vel destruant, aut in iis quidquam immutent.
429.
Administrator
dioecesanus obligatione tenetur residendi in dioecesi et applicandi Missam pro
populo ad normam can. 388.
430.
§
1. Munus Administratoris dioecesani cessat per captam a novo Episcopo dioecesis
possessionem. § 2. Administratoris dioecesani remotio Sanctae Sedi
reservatur renuntiatio quae forte ab ipso fiat, authentica forma exhibenda est
collegio ad electionem competenti, neque acceptatione eget; remoto aut
renuntiante Administratore dioecesano, aut eodem defuncto, alius eligatur
Administrator dioecesanus ad normam can. 421.
431.
§
1. Ut communis diversarum dioecesium vicinarum, iuxta personarum et locorum
adiuncta, actio pastoralis promoveatur, utque Episcoporum dioecesanorum inter
se relationes aptius foveantur, Ecclesiae particulares viciniores componantur
in provincias ecclesiasticas certo territorio circumscriptas. § 2.
Dioeceses exemptae deinceps pro regula ne habeantur; itaque singulae dioeceses
aliaeque Ecclesiae particulares intra territorium alicuius provinciae
ecclesiasticae exsistentes huic provinciae ecclesiasticae adscribi debent.
§ 3. Unius supremae Ecclesiae auctoritatis est, auditis quorum interest
Episcopis, provincias ecclesiasticas constituere, supprimere aut innovare.
432.
§
1. In provincia ecclesiastica auctoritate, ad normam iuris, gaudent concilium
provinciale atque Metropolita. § 2. Provincia ecclesiastica ipso iure
personalitate iuridica gaudet.
433.
§
1. Si utilitas id suadeat, praesertim in nationibus ubi numerosiores adsunt
Ecclesiae particulares, provinciae ecclesiasticae vicinores, proponente
Episcoporum conferentia, a Sancta Sede in regiones ecclesiasticas coniungi
possunt. § 2. Regio ecclesiastica in personam iuridicam erigi potest.
434.
Ad
conventum Episcoporum regionis ecclesiasticae pertinet cooperationem et
actionem pastoralem communem in regione fovere quae tamen in canonibus huius
Codicis conferentiae Episcoporum tribuuntur potestates, eidem conventui non
competunt, nisi quaedam specialiter a Sancta Sede ei concessa fuerint.
435.
Provinciae
ecclesiasticae praeest Metropolita, qui est Archiepiscopus dioecesis cui
praeficitur; quod officium cum sede episcopali, a Romano Pontifice determinata
aut probata, coniunctum est.
436.
§
1. In dioecesibus suffraganeis Metropolitae competit: 1_ vigilare ut fides et
disciplina ecclesiastica accurate serventur, et de abusibus, si qui habeantur,
Romanum Pontificem certiorem facere; 2_ canonicam visitationem peragere, causa
prius ab Apostolica Sede probata, si eam suffraganeus neglexerit; 3_ deputare
Administratorem dioecesanum, ad normam cann. 421, § 2 et 425, § 3.
§ 2. Ubi adiuncta id postulent, Metropolita ab Apostolica Sede instrui
potest peculiaribus muneribus et potestate in iure particulari determinandis.
§ 3. Nulla alia in dioecesibus suffraganeis competit Metropolitis potestas
regiminis; potest vero in omnibus ecclesiis, Episcopo dioecesano praemonito, si
ecclesia sit cathedralis, sacras exercere functiones, uti Episcopus in propria
dioecesi.
437.
§
1. Metropolita obligatione tenetur, intra tres menses a recepta consecratione
episcopali, aut, si iam consecratus fuerit, a provisione canonica, per se aut
per procuratorem a Romano Pontifice petendi pallium, quo quidem significatur
potestas qua, in communione cum Ecclesia Romana, Metropolita in Propria
provincia iure instruitur. § 2. Metropolita, ad normam legum liturgicarum,
pallio uti potest intra quamlibet ecclesiam provinciae ecclesiasticae cui
praeest, minime vero extra eandem, ne accedente quidem Episcopi dioecesani assensu.
§ 3. Metropolita, si ad aliam sedem metropolitanam transferatur, novo
indiget pallio.
438.
Patriarchae
et Primatis titulus, praeter praerogativam honoris, nullam in Ecclesia latina
secumfert regiminis potestatem, nisi de aliquibus ex privilegio apostolico aut
probata consuetudine aliud constet.
439.
§
1. Concilium plenarium, pro omnibus scilicet Ecclesiis particularibus eiusdem
conferentiae Episcoporum, celebretur quoties id ipsi Episcoporum conferentiae,
approbante Apostolica Sede, necessarium aut utile videatur. § 2. Norma in,
§ 1 statuta valet etiam de concilio provinciali celebrando in provincia
ecclesiastica, cuius termini cum territorio nationis coincidunt.
440.
§
1. Concilium provinciale, pro diversis Ecclesiis particularibus eiusdem
provinciae ecclesiasticae, celebretur quoties id, de iudicio maioris partis
Episcoporum dioecesanorum provinciae, opportunum videatur, salvo can. 439,
§ 2. § 2. Sede metropolitana vacante, concilium provinciale ne
convocetur.
441.
Episcoporum
conferentiae est: 1_ convocare concilium plenarium; 2_ locum ad celebrandum
concilium intra territorium conferentiae Episcoporum eligere; 3_ inter
Episcopos dioecesanos concilii plenarii eligere praesidem, ab Apostolica Sede
approbandum; 4_ ordinem agendi et quaestiones tractandas determinare, concilii
plenarii initium ac periodum indicere, illud transferre, prorogare et
absolvere.
442.
§
1. Metropolitae, de consensu maioris partis Episcoporum suffraganeorum, est: 1_
convocare concilium provinciale; 2_ locum ad celebrandum concilium provinciale
intra provinciae territorium eligere; 3_ ordinem agendi et quaestiones
tractandas determinare, concilii provincialis initium et periodum indicere,
illud transferre, prorogare et absolvere. § 2. Metropolitae, eoque
legitime impedito, Episcopi suffraganei ab aliis Episcopis suffraganeis electi
est concilio provinciali praeesse.
443.
§
1. Ad concilia particularia convocandi sunt atque in eisdem ius habent
suffragii deliberativi: 1_ Episcopi dioecesani; 2_ Episcopi coadiutores et
auxiliares; 3_ alii Episcopi titulares qui peculiari munere sibi ab Apostolica
Sede aut ab Episcoporum conferentia demandato in territorio funguntur. §
2. Ad concilia particularia vocari possunt alii Episcopi titulares etiam
emeriti in territorio degentes; qui quidem ius habent suffragii deliberativi.
§ 3. Ad concilia particularia vocandi sunt cum suffragio tantum
consultivo: 1_ Vicarii generales et Vicarii episcopales omnium in territorio
Ecclesiarum particularium; 2_ Superiores maiores institutorum religiosorum et
societatum vitae apostolicae numero tum pro viris tum pro mulieribus ab
Episcoporum conferentia aut a provinciae Episcopis determinando, respective
electi ab omnibus Superioribus maioribus institutorum et societatum, quae in
territorio sedem habent; 3_ Rectores universitatum ecclesiasticarum et
catholicarum atque decani facultatum theologiae et iuris canonici, quae in
territorio sedem habent; 4_ Rectores aliqui seminariorum maiorum, numero ut in
n. 2 determinando, electi a rectoribus seminariorum quae in territorio sita sunt.
§ 4. Ad concilia particularia vocari etiam possunt, cum suffragio tantum
consultivo, presbyteri aliique christifideles, ita tamen ut eorum numerus non
excedat dimidiam partem eorum de quibus in §§ 1-3. § 5. Ad
concilia provincialia praeterea invitentur capitula cathedralia, itemque
consilium presbyterale et consilium pastorale uniuscuiusque Ecclesiae
particularis, ita quidem ut eorum singula duos ex suis membris mittant,
collegialiter ab iisdem designatos; qui tamen votum habent tantum consultivum. §
6. Ad concilia particularia, si id iudicio Episcoporum conferentiae pro
concilio plenario aut Metropolitae una cum Episcopis suffraganeis pro concilio
provinciali expediat, etiam alii ut hospites invitari poterunt.
444.
§
1. Omnes qui ad concilia particularia convocantur, eisdem interesse debent,
nisi iusto detineantur impedimento, de quo concilii praesidem certiorem facere
tenentur. § 2. Qui ad concilia particularia convocantur et in eis
suffragium habent deliberativum, si iusto detineantur impedimento, procuratorem
mittere possunt; qui procurator votum habet tantum consultivum.
445.
Concilium
particulare pro suo territorio curat ut necessitatibus pastoralibus populi Dei
provideatur atque potestate gaudet regiminis, praesertim legislativa, ita ut,
salvo semper iure universali Ecclesiae, decernere valeat quae ad fidei
incrementum, ad actionem pastoralem communem ordinandam et ad moderandos mores
et disciplinam ecclesiasticam communem servandam, inducendam aut tuendam
opportuna videantur.
446.
Absoluto
concilio particulari, praeses curet ut omnia acta concilii ad Apostolicam Sedem
transmittantur; decreta a concilio edicta ne promulgentur, nisi postquam ab
Apostolica Sede recognita fuerint ipsius concilii est definire modum
promulgationis decretorum et tempus quo decreta promulgata obligare incipiant.
447.
Episcoporum
conferentia, institutum quidem permanens, est coetus Episcoporum alicuius
nationis vel certi territorii, munera quaedam pastoralia coniunctim pro
christifidelibus sui territorii exercentium, ad maius bonum provehendum, quod
hominibus praebet Ecclesia, praesertim per apostolatus formas et rationes
temporis et loci adiunctis apte accommodatas, ad normam iuris.
448.
§
1. Episcoporum conferentia regula generali comprehendit praesules omnium
Ecclesiarum particularum eiusdem nationis, ad normam can. 450. § 2. Si
vero, de iudicio Apostolicae Sedis, auditis quorum interest Episcopis
dioecesanis, personarum aut rerum adiuncta id suadeant, Episcoporum conferentia
erigi potest pro territorio minoris aut maioris amplitudinis, ita ut vel tantum
comprehendat Episcopus aliquarum Ecclesiarum particularium in certo territorio
constitutarum vel praesules Ecclesiarum particularium in diversis nationibus
exstantium; eiusdem Apostolicae Sedis est pro earundem singulis peculiares
normas statuere.
449.
§
1. Unius supremae Ecclesiae auctoritatis est, auditis quorum interest
Episcopis, Episcoporum conferentias erigere, supprimere aut innovare. § 2.
Episcoporum conferentia legitime erecta ipso iure personalitate iuridica
gaudet.
450.
§
1. Ad Episcoporum conferentiam ipso iure pertinent omnes in territorio Episcopi
dioecesani eisque iure aequiparati, itemque Episcopi coadiutores, Episcopi
auxiliares atque ceteri Episcopi titulares peculiari munere, sibi ab Apostolica
Sede vel ab Episcoporum conferentia demandato, in eodem territorio fungentes;
invitari quoque possunt Ordinarii alterius ritus, ita tamen ut votum tantum
consultivum habeant, nisi Episcoporum conferentiae statuta aliud decernant.
§ 2. Ceteri Episcopi titulares necnon Legatus Romani Pontificis non sunt
de iure membra Episcoporum conferentiae.
451.
Quaelibet
Episcoporum conferentia sua conficiat statuta, ab Apostolica Sede
recognoscenda, in quibus, praeter alia, ordinentur conferentiae conventus
plenarii habendi, et provideantur consilium Episcoporum permanens et secretaria
generalis conferentiae fini consequendo efficacius consulant.
452.
§
1. Quaelibet Episcoporum conferentia sibi eligat praesidem, determinet quisnam,
praeside legitime impedito, munere pro-praesidis fungatur, atque secretarium
generalem designet, ad normam statutorum. § 2. Praeses conferentiae, atque
eo legitime impedito pro-praeses, non tantum Episcoporum conferentiae
conventibus generalibus, sed etiam consilio permanenti praeest.
453.
Conventus
plenarii Episcoporum conferentiae habeantur semel saltem singulis annis, et
praetera quoties id postulent peculiaria adiuncta, secundum statutorum
praescripta.
454.
§
1. Suffragium deliberativum in conventibus plenariis Episcoporum conferentiae
ipso iure competit Episcopis dioecesanis eisque qui iure ipsis aequiparantur,
necnon Episcopis coadiutoribus. § 2. Episcopis auxiliaribus ceterisque
Episcopis titularibus qui ad Episcoporum conferentiam pertinent, suffragium
competit deliberativum aut consultivum, iuxta statutorum conferentiae praescripta;
firmum tamen sit eis solis, de quibus in § 1, competere suffragium
deliberativum, cum agitur de statutis conficiendis aut immutandis.
455.
§
1. Episcoporum conferentia decreta generalia ferre tantummodo potest in causis,
in quibus ius universale id praescripserit aut peculiare Apostolicae Sedis
mandatum sive motu proprio sive ad petitionem ipsius conferentiae id statuerit.
§ 2. Decreta de quibus in § 1, ut valide ferantur in plenario
conventu, per duas saltem ex tribus partibus suffragiorum Praesulum, qui voto
deliberativo fruentes ad conferentiam pertinent, proferri debent, atque vim
obligandi non obtinent, nisi ab Apostolica Sede recognita, legitime promulgata
fuerint. § 3. Modus promulgationis et tempus a quo decreta vim suam
exserunt, ab ipsa Episcoporum conferentia determinantur. § 4. In casibus
in quibus nec ius universale nec peculiare Apostolicae Sedis mandatum
potestatem, de qua in § 1, Episcoporum conferentiae concessit, singuli
Episcopi dioecesani competentia integra manet, nec conferentia eiusve praeses
nomine omnium Episcoporum agere valet, nisi omnes et singuli Episcopi consensum
dederint.
456.
Absoluto
conventu plenario Episcoporum conferentiae, relatio de actis conferentiae
necnon eius decreta a praeside ad Apostolicam Sedem transmittantur, tum ut in
eiusdem notitiam acta perferantur, tum ut decreta, si quae sint, ab eadem
recognosci possint.
457.
Consilii
Episcoporum permanentis est curae, ut res in plenario conventu conferentiae
agendae praeparentur et decisiones in conventu plenario statutae debite
exsecutioni mandentur; eiusdem etiam est alia negotia peragere, quae ipsi ad
normam statutorum committuntur.
458.
Secretariae
generalis est: 1_ relationem componere actorum et decretorum conventus plenarii
conferentiae necnon actorum consilii Episcoporum permanentis, et eadem cum
omnibus conferentiae membris communicare itemque alia acta conscribere, quae
ipsi a conferentiae praeside aut a consilio permanenti componenda committuntur;
2_ communicare cum Episcoporum conferentiis finitimis acta et documenta quae a
conferentia in plenario conventu aut a consilio Episcoporum permanenti ipsis
transmitti statuuntur.
459.
§
1. Foveantur relationes inter Episcoporum conferentias, praesertim viciniores,
ad maius bonum promovendum ac tuendum. § 2. Quoties vero actiones aut
rationes a conferentiis ineuntur formam internationalem praeseferentes,
Apostolica Sedes audiatur oportet.
460.
Synodus
dioecesana est coetus delectorum sacerdotum aliorumque christifidelium
Ecclesiae particularis, qui in bonum totius communitatis dioecesanae Episcopo
dioecesano adiutricem operam praestant, ad normam canonum qui sequuntur.
461.
§
1. Synodus dioecesana in singulis Ecclesiis particularibus celebretur cum,
iudicio Episcopi dioecesani et audito consilio presbyterali, adiuncta id
suadeant. § 2. Si Episcopus plurium dioecesium curam habet, aut unius
curam habet uti Episcopus proprius, alterius vero uti Administrator, unam
synodum dioecesanam ex omnibus dioecesibus sibi commissis convocare potest.
462.
§
1. Synodum dioecesanam convocat solus Episcopus dioecesanus, non autem qui ad
interim dioecesi praeest. § 2. Synodo dioecesanae praeest Episcopus
dioecesanus, qui tamen Vicarium generalem aut Vicarium episcopalem pro singulis
sessionibus synodi ad hoc officium implendum delegare potest.
463.
§
1. Ad synodum dioecesanam vocandi sunt uti synodi sodales eamque participandi
obligatione tenentur: 1_ Episcopus coadiutor atque Episcopi auxiliares; 2_
Vicarii generales et Vicarii episcopales, necnon Vicarius iudicialis; 3_
canonici ecclesiae cathedralis; 4_ membra consilii presbyteralis; 5_
christifideles laici, etiam sodales institutorum vitae consecratae, a consilio
pastorali eligendi, modo et numero ab Episcopo dioecesano determinandis, aut,
ubi hoc consilium non exstet, ratione ab Episcopo dioecesano determinata; 6_
rector seminarii dioecesani maioris; 7_ vicarii foranei; 8_ unus saltem
presbyter ex unoquoque vicariatu foraneo eligendus ab omnibus qui curam
animarum inibi habeant; item eligendus est alius presbyter qui, eodem impedito,
in eius locum substituatur; 9_ aliqui Superiores institutorum religiosorum et
societatum vitae apostolicae, quae in dioecesi domum habent, eligendi numero et
modo ab Episcopo dioecesano determinatis. § 2. Ad synodum dioecesanam ab
Episcopo dioecesano vocari uti synodi sodales possunt alii quoque, sive
clerici, sive institutorum vitae consecratae sodales, sive christifideles
laici. § 3. Ad synodum dioecesanam Episcopus dioecesanus, si id opportunum
duxerit, invitare potest uti observatores aliquos ministros aut sodales Ecclesiarum
vel communitatum ecclesialium, quae non sunt in plena cum Ecclesia catholica
communione.
464.
Synodo
sodalis, si legitimo detineatur impedimento, non potest mittere procuratorem
qui ipsius nomine eidem intersit; Episcopum vero dioecesanum de hoc impedimento
certiorem faciat.
465.
Propositae
quaestiones omnes liberae sodalium disceptationi in synodi sessionibus
subiciantur.
466.
Unus
in synodo dioecesana legislator est Episcopus dioecesanus, aliis synodi
sodalibus voto tantummodo consultivo gaudentibus unus ipse synodalibus
declarationibus et decretis subscribit, quae eius auctoritate tantum publici
iuris fieri possunt.
467.
Episcopus
dioecesanus textus declarationum ac decretorum synodalium communicet cum
Metropolita necnon cum Episcoporum conferentia.
468.
§
1. Episcopo dioecesano competit pro suo prudenti iudicio synodum dioecesanam
suspendere necnon dissolvere. § 2. Vacante vel impedita sede episcopali,
synodus dioecesana ipso iure intermittitur, donec Episcopus dioecesanus, qui
succedit, ipsam continuari decreverit aut eandem extinctam declaraverit.
469.
Curia
dioecesana constat illis institutis et personis, quae Episcopo operam praestant
in regimine universae dioecesis, praesertim in actione pastorali dirigenda, in
administratione dioecesis curanda, necnon in potestate iudiciali exercenda.
470.
Nominatio
eorum, qui officia in curia dioecesana exercent, spectat ad Episcopum
dioecesanum.
471.
Omnes
qui ad officia in curia admittuntur debent: 1_ promissionem emittere de munere
fideliter adimplendo, secundum rationem iure vel ab Episcopo determinatam; 2_
secretum servare intra fines et secundum modum iure aut ab Episcopo
determinatos.
472.
Circa
causas atque personas quae in curia ad exercitium potestatis iudicalis
pertinent, serventur praescripta Libri VII De processibus de iis autem quae ad
administrationem dioecesis spectant, serventur praescripta canonum qui
sequuntur.
473.
§
1. Episcopus dioecesanus curare debet ut omnia negotia quae ad universae
dioecesis administrationem pertinent, debite coordinentur et ad bonum portionis
populi Dei sibi commissae aptius procurandum ordinentur. § 2. Ipsius
Episcopi dioecesani est coordinare actionem pastoralem Vicariorum sive
generalium sive episcopalium; ubi id expendiat, nominari potest Moderator
curiae, qui sacerdos sit oportet, cuius est sub Episcopi auctoritate ea
coordinare quae ad negotia administrativa tractanda attinent, itemque curare ut
ceteri curiae addicti officium sibi commissum rite adimpleant. § 3. Nisi
locorum adiuncta iudicio Episcopi aliud suadeant, Moderator curiae nominetur
Vicarius generalis aut, si plures sint, unus ex Vicariis generalibus. § 4.
Ubi id expedire iudicaverit, Episcopus, ad actionem pastoralem aptius fovendam,
constituere potest consilium episcopale, constans scilicet Vicariis generalibus
et Vicariis episcopalibus.
474.
Acta
curiae quae effectum iuridicum habere nata sunt, subscribi debent ab Ordinario
a quo emanant, et quidem ad validitatem, ac simul a curiae cancellario vel
notario; cancellarius vero Moderatorem curiae de actis certiorem facere
tenetur.
475.
§
1. In unaquaque dioecesi constituendus est ab Episcopo dioecesano Vicarius
generalis, qui potestate ordinaria ad normam canonum qui sequuntur instructus,
ipsum in universae dioecesis regimine adiuvet. § 2. Pro regula generali
habeatur ut unus constituatur Vicarius generalis, nisi dioecesis amplitudo vel
incolarum numerus aut aliae rationes pastorales aliud suadeant.
476.
Quoties
rectum dioecesis regimen id requirat, constitui etiam possunt ab Episcopo
dioecesano unus vel plures Vicarii episcopales, qui nempe aut in determinata
dioecesis parte aut in certo negotiorum genere aut quoad fideles determinati
ritus vel certi personarum coetus, eadem gaudent potestate ordinaria, quae iure
universali Vicario generali competit, ad normam canonum qui sequuntur.
477.
§
1. Vicarius generalis et episcopalis libere ab Episcopo dioecesano nominantur
et ab ipso libere removeri possunt, firmo praescripto can. 406; Vicarius
episcopalis, qui non sit Episcopus auxiliaris nominetur tantum ad tempus, in
ipso constitutionis actu determinandum. § 2. Vicario generali absente vel
legitime impedito, Episcopus dioecesanus alium nominare potest, qui eius vices
suppleat eadem norma applicatur pro Vicario episcopali.
478.
§
1. Vicarius generalis et episcopalis sint sacerdotes annos nati non minus
triginta, in iure canonico aut theologia doctores vel licentiati vel saltem in
iisdem disciplinis vere periti, sana doctrina, probitate, prudentia ac rerum
gerendarum experientia commendati. § 2. Vicarii generalis et episcopalis
munus componi non potest cum munere canonici paenitentiarii, neque committi
consanguineis Episcopi usque ad quartum gradum.
479.
§
1. Vicario generali, vi officii, in universa dioecesi competit potestas
exsecutiva quae ad Episcopum dioecesanum iure pertinet, ad ponendos scilicet
omnes actus administrativos, iis tamen exceptis quos Episcopus sibi
reservaverit vel qui ex iure requirant speciale Episcopi mandatum. § 2.
Vicario episcopali ipso iure eadem competit potestas de qua in § 1, sed
quoad determinatam territorii partem aut negotiorum genus aut fideles
determinati ritus vel coetus tantum pro quibus constitutus est, iis causis
exceptis quas Episcopus sibi aut Vicario generali reservaverit, aut quae ex
iure requirunt speciale Episcopi mandatum. § 3. Ad Vicarium generalem atque
ad Vicarium episcopalem, intra ambitum eorum competentiae, pertinent etiam
facultates habituales ab Apostolica Sede Episcopo concessae, necnon
rescriptorum exsecutio, nisi aliud expresse cautum fuerit aut electa fuerit
industria personae Episcopi dioecesani.
480.
Vicarius
generalis et Vicarius episcopalis de praecipuis negotiis et gerendis et gestis
Episcopo dioecesano referre debent, nec umquam contra voluntatem et mentem
Episcopi dioecesani agant.
481.
§
1. Exspirat potestas Vicarii generalis et Vicarii episcopalis expleto tempore
mandati, renuntiatione, itemque, salvis cann. 406 et 409, remotione eisdem ab
Episcopo dioecesano intimata, atque sedis episcopalis vacatione. § 2.
Suspenso munere Episcopi dioecesani, suspenditur potestas Vicarii generalis et
Vicarii episcopalis, nisi episcopali dignitate aucti sint.
482.
§
1. In qualibet curia constituatur cancellarius, cuius praecipuum munus, nisi
aliter iure particulari statuatur, est curare ut acta curiae redigantur et
expediantur, atque eadem in curiae archivo custodiantur. § 2. Si necesse
videatur, cancellario dari potest adiutor, cui nomen sit vice-cancellarii.
§ 3. Cancellarius necnon vice-cancellarius sunt eo ipso notarii et
secretarii curiae.
483.
§
1. Praeter cancellarium, constitui possunt alii notarii, quorum quidem
scriptura seu subscriptio publicam fidem facit quod attinet sive ad quaelibet
acta, sive ad acta iudicialia dumtaxat, sive ad acta certae causae aut negotii
tantum. § 2. Cancellarius et notarii debent esse integrae famae et omni
suspicione maiores; in causis quibus fama sacerdotis in discrimen vocari
possit, notarius debet esse sacerdos.
484.
Officium
notariorum est: 1_ conscribere acta et instrumenta circa decreta,
dispositiones, obligationes vel alia quae eorum operam requirunt; 2_ in
scriptis fideliter redigere quae geruntur, eaque cum significatione loci, diei,
mensis et anni subsignare; 3_ acta vel instrumenta legitime petenti ex regesto,
servatis servandis, exhibere et eorum exempla cum autographo conformia
declarare.
485.
Cancellarius
aliique notarii libere ab officio removeri possunt ab Episcopo dioecesano, non
autem ab Administratore dioecesano, nisi de consensu collegii consultorum.
486.
§
1. Documenta omnia, quae dioecesim vel paroecias respiciunt, maxima cura
custodiri debent. § 2. In unaquaque curia erigatur, in loco tuto, archivum
seu tabularium dioecesanum, in quo instrumenta et scripturae quae ad negotia
dioecesana tum spiritualia tum temporalia spectant, certo ordine disposita et
diligenter clausa custodiantur. § 3. Documentorum, quae in archivo
continentur, conficiatur inventarium seu catalogus, cum brevi singularum
scripturarum synopsi.
487.
§
1. Archivum clausum sit oportet eiusque clavem habeant solum Episcopus et
cancellarius; nemini licet illud ingredi nisi de Episcopi aut Moderatoris curiae
simul et cancellarii licentia. § 2. Ius est iis quorum interest,
documentorum, quae natura sua sunt publica quaeque ad statum suae personae
pertinent, documentum authenticum scriptum vel photostaticum per se vel per
procuratorem recipere.
488.
Ex
archivo non licet efferre documenta, nisi ad breve tempus tantum atque de
Episcopi aut insimul Moderatoris curiae et cancellarii consensu.
489.
§
1. Sit in curia dioecesana archivum quoque secretum, aut saltem in communi
archivo armarium seu scrinium, omnino clausum et obseratum, quod de loco
amoveri nequeat, in quo scilicet documenta secreto servanda cautissime
custodiantur. § 2. Singulis annis destruantur documenta causarum
criminalium in materia morum, quarum rei vita cesserunt aut quae a decennio
sententia condemnatoria absolutae sunt, retento facti brevi summario cum textu
sententiae definitivae.
490.
§
1. Archivi secreti clavem habeat tantummodo Episcopus. § 2. Sede vacante,
archivum vel armarium secretum ne aperiatur, nisi in casu verae necessitatis,
ab ipso Administratore dioecesano. § 3. Ex archivo vel armario secreto
documenta ne efferantur.
491.
§
1. Curet Episcopus dioecesanus ut acta et documenta archivorum quoque
ecclesiarum cathedralium, collegiatarum, paroecialium, aliarumque in suo
territorio exstantium diligenter serventur, atque inventaria seu catalogi
conficiantur duobus exemplaribus, quorum alterum in proprio archivo, alterum in
archivo dioecesano serventur. § 2. Curet etiam Episcopus dioecesanus ut in
dioecesi habeatur archivum historicum habentia in eodem diligenter custodiantur
et systematice ordinentur. § 3. Acta et documenta, de quibus in
§§ 1 et 2, ut inspiciantur aut efferantur, serventur normae ab
Episcopo dioecesano statutae.
492.
§
1. In singulis dioecesibus constituatur consilium a rebus oeconomicis, cui
praesidet ipse Episcopus dioecesanus eiusve delegatus, et quod constat tribus
saltem christifidelibus, in re oeconomica necnon in iure civili vere peritis et
integritate praestantibus, ab Episcopo nominatis. § 2. Membra consilii a
rebus oeconomicis ad quinquennium nominentur, sed expleto hoc tempore ad alia
quinquennia assumi possunt. § 3. A consilio a rebus oeconomicis
excluduntur personae quae cum Episcopo usque ad quartum gradum consanguinitatis
vel affinitatis coniunctae sunt.
493.
Praeter
munera ipsi commissa in Libro V De bonis Ecclesiae temporalibus, consilii a
rebus oeconomicis est quotannis, iuxta Episcopi dioecesani indicationes,
rationem apparare quaestuum et erogationum quae pro universo dioecesis regimine
anno venturo praevidentur, necnon, anno exeunte, rationem accepti et expensi
probare.
494.
§
1. In singulis dioecesibus ab Episcopo, auditis collegio consultorum atque
consilio a rebus oeconomicis, nominetur oeconomus, qui sit in re oeconomica
vere peritus et probitate prorsus praestans. § 2. Oeconomus nominetur ad
quinquennium, sed expleto hoc tempore ad alia quinquennia nominari potest;
durante munere, ne amoveatur nisi ob gravem causam ab Episcopo aestimandam,
auditis collegio consultorum atque consilio a rebus oeconomicis. § 3. Oeconomi
est, secundum rationem a consilio a rebus oeconomicis definitam, bona dioecesis
sub auctoritate Episcopi administrare atque ex quaestu dioecesis constituto
expensas facere, quas Episcopus aliive ab ipso deputati legitime ordinaverint.
§ 4. Anno vertente, oeconomus consilio a rebus oeconomicis rationem
accepti et expensi reddere debet.
495.
§
1. In unaquaque dioecesi constituatur consilium presbyterale, coetus scilicet
sacerdotum, qui tamquam senatus sit Episcopi, presbyterium repraesentans, cuius
est Episcopum in regimine dioecesis ad normam iuris adiuvare, ut bonum
pastorale portionis populi Dei ipsi commissae quam maxime provehatur. §
2. In vicariatibus et praefecturis apostolicis Vicarius vel Praefectus
constituant consilium ex tribus saltem presbyteris missionariis, quorum
sententiam, etiam per epistolam, audiant in gravioribus negotiis.
496.
Consilium
presbyterale habeat propria statuta ab Episcopus dioecesano approbata, attentis
normis ab Episcoporum conferentia prolatis.
497.
Ad
designationem quod attinet sodalium consilii presbyteralis: 1_ dimidia circiter
pars libere eligatur a sacerdotibus ipsis, ad normam canonum qui sequuntur,
necnon statutorum; 2_ aliqui sacerdotes, ad normam statuorum, esse debent
membra nata, qui scilicet ratione officii ipsis demandati ad consilium
pertineant; 3_ Episcopo dioecesano integrum est aliquos libere nominare.
498.
§
1. Ius electionis tum activum tum passivum ad consilium presbyterale
constituendum habent: 1_ omnes sacerdotes saeculares in dioecesi incardinati;
2_ sacerdotes saeculares in dioecesi non incardinati, necnon sacerdotes sodales
alicuius instituti religiosi aut societatis vitae apostolicae, qui in dioecesi
commorantes, in eiusdem bonum aliquod officium exercent. § 2. Quatenus
statuta id provideant, idem ius electionis conferri potest aliis sacerdotibus,
qui domicilium aut quasi-domicilium in dioecesi habent.
499.
Modus
eligendi membra consilii presbyteralis statutis determinandus est, ita quidem
ut, quatenus id fieri possit, sacerdotes presbyterii repraesententur, ratione
habita maxime diversorum ministeriorum variarumque dioecesis regionum.
500.
§
1. Episcopi dioecesani est consilium presbyterale convocare, eidem praesidere
atque quaestiones in eodem tractandas determinare auta membris propositas
recipere. § 2. Consilium presbyterale gaudet voto tantum consultivo;
Episcopus dioecesanus illud audiat in negotiis maioris momenti, eius autem
consensu eget solummodo in casibus iure expresse definitis. § 3. Consilium
presbyterale numquam agere valet sine Episcopo dioecesano, ad quem solum etiam
cura spectat ea divulgandi quae ad normam § 2 statuta sunt.
501.
§
1. Membra consilii presbyteralis designentur ad tempus, in statutis
determinatum, ita tamen ut integrum consilium vel aliqua eius pars intra
quinquennium renovetur. § 2. Vacante sede, consilium presbyterale cessat
eiusque munera implentura collegio consultorum; intra annum a capta possessione
Episcopus debet consilium presbyterale noviter constituere. § 3. Si
consilium presbyterale munus sibi in bonum dioecesis commissum non adimpleat
aut eodem graviter abutatur, Episcopus dioecesanus facta consultatione cum
Metropolita, aut si de ipsa sede metropolitana agatur cum Episcopo suffraganeo
promotione antiquiore, illud dissolvere potest, sed intra annum debet noviter
constituere.
502.
§
1. Inter membra consilii presbyteralis ab Episcopo dioecesano libere nominantur
aliqui sacerdotes, numero non minore quam sex nec maiore quam duodecim, qui
collegium consultorum ad quinquennium constituant, cui competunt munera iure
determinata; expleto tamen quinquennio munera sua propria exercere pergit
usquedum novum collegium constituatur. § 2. Collegio consultorum praeest
Episcopus dioecesanus; sede autem impedita aut vacante, is qui ad interim
Episcopi locum tenet aut, si constitutus nondum fuerit, sacerdos ordinatione
antiquior in collegio consultorum. § 3. Episcoporum conferentia statuere
potest ut munera collegii consultorum capitulo cathedrali committantur. §
4. In vicariatu et praefectura apostolica munera collegii consultorum competunt
consilio missionis, de quo in can. 495, § 2, nisi aliud iure statuatur.
503.
Capitulum
canonicorum, sive cathedrale sive collegiale, est sacerdotum collegium, cuius
est functiones liturgicas sollemniores in ecclesia cathedrali aut collegiali
persolvere; capituli cathedralis praeterea est munera adimplere, quae iure aut
ab Episcopo dioecesano ei committuntur.
504.
Capituli
cathedralis erectio, innovatio aut suppressio Sedi Apostolicae reservantur.
505.
Unumquodque
capitulum, sive cathedrale sive collegiale, sua habeat statuta, per legitimum
actum capitularem condita atque ab Episcopo dioecesano probata; quae statuta ne
immutentur neve abrogentur nisi approbante eodem Episcopo dioecesano.
506.
§
1. Statuta capituli, salvis semper fundationis legibus, ipsam capituli
constitutionem et numerum canonicorum determinent; definiant quaenam a capitulo
et a singulis canonicis ad cultum divinum necnon administerium persolvendum
sint peragenda; decernant conventus in quibus capituli negotia agantur atque,
salvis quidem iuris universalis praescriptis, condiciones statuant ad
validitatem liceitatemque negotiorum requisitas. § 2. In statutis etiam
definiantur emolumenta, tum stabilia tum occasione perfuncti muneris solvenda
necnon, attentis normis a Sancta Sede latis, quaenam sint canonicorum insignia.
507.
§
1. Inter canonicos habeatur qui capituli praesit, atque alia etiam
constituantur officia ad normam statuorum, ratione quoque habita usus in
regione vigentis. § 2. Clericis ad capitulum non pertinentibus, committi
possunt alia officia, quibus ipsi, ad normam statuorum, canonicis auxilium
praebeant.
508.
§
1. Paenitentiarius canonicus tum ecclesiae cathedralis tum ecclesiae
collegialis vi officii habet facultatem ordinariam, quam tamen aliis delegare
non potest, absolvendi in foro sacramentali a censuris latae sententiae non
declaratis, Apostolicae Sedi non reservatis, in dioecesi extraneos quoque,
dioecesanos autem etiam extra territorium dioecesis. § 2. Ubi deficit
capitulum, Episcopus dioecesanus sacerdotem constituat ad idem munus implendum.
509.
§
1. Episcopi dioecesani, audito capitulo, non autem Administratoris dioecesani,
est omnes et singulos conferre canonicatus, tum in ecclesia cathedrali tum in
ecclesia collegiali, revocato quolibet contrario privilegio; eiusdem Episcopi
est confirmare electum ab ipso capitulo, qui eidem praesit. § 2.
Canonicatus Episcopus dioecesanus conferat tantum sacerdotibus doctrina
vitaeque integritate praestantibus, qui laudabiliter ministerium exercuerunt.
510.
§
1. Capitulo canonicorum ne amplius uniantur paroeciae; quae unitae alicui
capitulo exstent, ab Episcopo dioecesano a capitulo separentur. §
2. In ecclesia, quae simul sit paroecialis et capitularis, designetur parochus,
sive inter capitulares delectus, sive non qui parochus omnibus obstringitur
officiis atque gaudet iuribus et facultatibus quae ad normam iuris propria sunt
parochi. § 3.
Episcopi dioecesani est certas statuere normas, quibus officia pastoralia
parochi atque munera capitulo propria debite componantur, cavendo ne parochus
capitularibus nec capitulum paroecialibus functionibus impedimento sit;
conflictus, si quidam habeantur, dirimat Episcopus dioecesanus, qui imprimis
curet ut fidelium necessitatibus pastoralibus apte prospiciatur. § 4. Quae
ecclesiae, paroeciali simul et capitulari, conferantur eleemosynae,
praesumuntur datae paroeciae, nisi aliud constet.
511.
In
singulis dioecesibus, quatenus pastoralia adiuncta id suadeant, constituatur
consilium pastorale, cuius est sub auctoritate Episcopi ea quae opera
pastoralia in dioecesi spectant investigare, perpendere atque de eis
conclusiones practicas proponere.
512.
§
1. Consilium pastorale constat christifidelibus qui in plena communione sint
cum Ecclesia catholica, tum clericis, tum membris institutorum vitae
consecratae, tum praesertim laicis, quique designantur modo ab Episcopo
dioecesano determinato. § 2. Christifideles, qui deputantur ad consilium
pastorale, ita seligantur ut per eos universa populi Dei portio, quae dioecesim
constituat, revera configuretur, ratione habita diversarum dioecesis regionum,
condicionum socialium et professionum, necnon partis quam sive singuli sive cum
aliis coniuncti in apostolatu habent. § 3. Ad consilium pastorale ne
deputentur nisi christifideles certa fide, bonis moribus et prudentia
praestantes.
513.
§
1. Consilium pastorale constituitur ad tempus, iuxta praescripta statuorum,
quae ab Episcopo dantur. § 2. Sede vacante, consilium pastorale cessat.
514.
§
1. Consilium pastorale, quod voto gaudet tantum consultivo, iuxta necessitates
apostolatus convocare eique praeesse ad solum Episcopum dioecesanum pertinet;
ad quem etiam unice spectat,quae in consilio pertractata sunt publici iuris
facere. § 2. Saltem semel in anno convocetur.
515.
§
1. Paroecia est certa communitas christifidelium in Ecclesia particulari
stabiliter constituta, cuius cura pastoralis, sub auctoritate Episcopi
dioecesani, committitur parocho, qua proprio eiusdem pastori. § 2.
Paroecias erigere, supprimere aut eas innovare unius est Episcopi dioecesani,
qui paroecias ne erigat aut supprimat, neve eas notabiliter innovet, nisi
audito consilio presbyterali. § 3. Paroecia legitime erecta personalitate
iuridica ipso iure gaudet.
516.
§
1. Nisi aliud iure caveatur, paroeciae aequiparatur quasi-paroecia, quae est
certa in Ecclesia particulari communitas christifidelium, sacerdoti uti pastori
proprio commissa, ob peculiaria adiuncta in paroeciam nondum erecta. § 2.
Ubi quaedam communitates in paroeciam vel quasi-paroeciam erigi non possint,
Episcopus dioecesanus alio modo earundem pastorali curae prospiciat.
517.
§
1. Ubi adiuncta id requirant, paroeciae aut diversarum simul paroeciarum cura
pastoralis committi potest pluribus in solidum sacerdotibus, ea tamen lege, ut
eorundem unus curae pastoralis exercendae sit moderator, qui nempe actionem
coniunctam dirigat atque de eadem coram Episcopo respondeat. § 2. Si ob
sacerdotum penuriam Episcopus dioecesanus aestimaverit participationem in
exercitio curae pastoralis paroeciae concredendam esse diacono aliive personae
sacerdotali charactere non insignitae aut personarum communitati, sacerdotem
constituat aliquem qui, potestatibus et facultatibus parochi instructus, curam
pastoralem moderetur.
518.
Paroecia
regula generali sit territorialis, quae scilicet omnes complectatur
christifideles certi territorii; ubi vero id expediat, constituantur paroeciae
personales, ratione ritus, linguae, nationis christifidelium alicuius
territorii atque alia etiam ratione determinatae.
519.
Parochus
est pastor proprius paroeciae sibi commissae, cura pastorali communitatis sibi
concreditae fungens sub auctoritate Episcopi dioecesani, cuius in partem
ministerii Christi vocatus est, ut pro eadem communitate munera exsequatur
docendi, sanctificandi et regendi, cooperantibus etiam aliis presbyteris vel
diaconis atque operam conferentibus christifidelibus laicis, ad normam iuris.
520.
§
1. Persona iuridica ne sit parochus; Episcopus autem dioecesanus, non vero
Administrator dioecesanus, de consensu competentis Superioris, potest paroeciam
committere instituto religioso clericali vel societati clericali vitae
apostolicae, eam erigendo etiam in ecclesia instituti aut societatis, hac tamen
lege ut unus presbyter sit paroeciae parochus, aut, si cura pastoralis pluribus
in solidum committatur, moderator, de quo in can. 517, § 1. § 2.
Paroeciae commissio, de qua in § 1, fieri potest sive in perpetuum sive ad
certum praefinitum tempus; in utroque casu fiat mediante conventione scripta
inter Episcoporum dioecesanum et competentem Superiorem instituti vel
societatis inita, qua inter alia expresse et accurate definiantur, quae ad opus
explendum, ad personas eidem addicendas et ad oeconomicas spectent.
521.
§ 1. Ut quis valide in parochum
assumatur, oportet sit in sacro presbyteratus ordine constitutus. § 2. Sit praeterea sana
doctrina et morum probitate praestans, animarum zelo aliisque virtutibus
praeditus, atque insuper qualitatibus gaudeat quae ad paroeciam, de qua agitur,
curandam iure sive universali sive particulari requiruntur. § 3. Ad
officium parochi alicui conferendum, oportet de eius idoneitate, modo ab Episcopo
dioecesano determinato, etiam per examen, certo constet.
522.
Parochus
stabilitate gaudeat oportet ideoque ad tempus indefinitum nominetur; ad certum
tempus tantum ab Episcopo dioecesano nominari potest, si id ab Episcoporum
conferentia per decretum admissum fuerit.
523.
Firmo
praescripto can. 682, § 1, parochi officii provisio Episcopo dioecesano
competit et quidem libera collatione, nisi cuidam sit ius praesentationis aut
electionis.
524.
Vacantem paroeciam Episcopus
dioecesanus conferat illi quem, omnibus perpensis adiunctis, aestimet idoneum
ad paroecialem curam in eadem implendam, omni personarum acceptione remota ut
iudicium de idoneitate ferat, audiat vicarium foraneum aptasque investigationes
peragat, auditis, si casus ferat, certis presbyteris necnon christifidelibus
laicis.
525.
Sede vacante aut impedita, ad
Administratorem dioecesanum aliumve dioecesim ad interim regentem pertinet: 1_
institutionem vel confirmationem concedere presbyteris, qui ad paroeciam
legitime praesentati aut electi fuerint; 2_ parochos nominare, si sedes ab anno
vacaverit aut impedita sit.
526.
§ 1. Parochus unius paroeciae
tantum curam paroecialem habeat; ob penuriam tamen sacerdotum aut alia
adiuncta, plurium vicinarum paroeciarum cura eidem parocho concredi potest.
§ 2. In eadem paroecia unus tantum habeatur parochus aut moderator ad
normam can. 517, § 1, reprobata contraria consuetudine et revocato
quolibet contrario privilegio.
527.
§
1. Qui ad curam pastoralem paroeciae gerendam promotus est, eandem obtinet et
exercere tenetur a momento captae possessionis. § 2. Parochum in
possessionem mittit loci Ordinarius aut sacerdos ab eodem delegatus, servato
modo lege particulari aut legitima consuetudine recepto; iusta tamen de causa
potest idem Ordinarius ab eo modo dispensare; quo in casu intimatio dispensatio
paroeciae notificata locum tenet captae possessionis. § 3. Loci Ordinarius
praefiniat tempus intra quod paroeciae possessio capi debeat; quo inutiliter
praeterlapso, nisi iustum obstiterit impedimentum, paroeciam vacare declarare
potest.
528.
§
1. Parochus obligatione tenetur providendi ut Dei verbum integre in paroecia
degentibus annuntietur quare curet ut christifideles laici in fidei veritatibus
edoceantur, praesertim homilia diebus dominicis et festis de praecepto habenda
necnon catechetica institutione tradenda, atque foveat opera quibus spiritus
evangelicus, etiam ad iustitiam socialem quod attinet, promoveatur peculiarem
curam habeat de puerorum iuvenumque educatione catholica omni ope satagat,
associata etiam sibi christifidelium opera, ut nuntius evangelicus ad eos
quoque perveniat, qui a religione colenda recesserint aut veram fidem non
profiteantur. § 2. Consulat parochus ut sanctissima Eucharistia centrum
sit congregationis fidelium paroecialis; allaboret ut christifideles per devotam
sacramentorum celebrationem, pascantur, peculiarique modo ut frequenter ad
sanctissimae Eucharistiae et paenitentiae sacramenta accedant; annitatur item
ut iidem ad orationem etiam in familiis peragendam ducantur atque conscie et
actuose partem habeant in sacra liturgia, quam quidem, sub auctoritate Episcopi
dioecesani, parochus in sua paroecia moderari debet et, ne abusus irrepant,
invigilare tenetur.
529.
§
1. Officium pastoris sedulo ut adimpleat, parochus fideles suae curae commissos
cognoscere satagat; ideo familias visitet, fidelium sollicitudines, angores et
luctus praesertim participans eosque in Domino confortans necnon, si in
quibusdam defecerint, prudenter corrigens; aegrotos, praesertim morti proximos,
effusa caritate adiuvet, eos sollicite sacramentis reficiendo eorumque animas
Deo commendando; peculiari diligentia prosequatur pauperes, afflictos,
solitarios, e patria exsules itemque pecularibus difficultatibus gravatos;
allaboret etiam ut coniuges et parentes ad officia propria implenda sustineantur
et in familia vitae christianae incrementum foveat. § 2.
Partem quam christifideles laici in missione Ecclesiae propriam habent,
parochus agnoscat et promoveat, consociationes eorundem ad fines religionis
fovendo. Cum proprio Episcopo et cum dioecesis presbyterio cooperetur,
allaborans etiam ut fideles communionis paroecialis curam habeant, iidemque tum
dioecesis tum Ecclesiae universae membra se sentiant operaque ad eandem
communionem promovendam participent vel sustineant.
530.
Functiones specialiter parocho
commissae sunt quae sequuntur: 1_ administratio baptismi; 2_ administratio
sacramenti confirmationis iis qui in periculo mortis versantur, ad normam can.
883, n. 3; 3_ administratio Viatici necnon unctionis infirmorum, firmo
praescripto can. 1003, §§ 2 et 3, atque apostolicae benedictionis
impertiti; 4_ assistentia matrimoniis et benedictio nuptiarum; 5_ persolutio
funerum; 6_ fontis baptismalis tempore paschali benedictio, ductur processionum
extra ecclesiam, necnon benedictiones extra ecclesiam solemnes; 7_ celebratio
eucharistica sollemnior diebus dominicis et festis de praecepto.
531.
Licet paroeciale quoddam munus alius
expleverit, oblationes quas hac occasione a christifidelibus recipit ad massam
paroecialem deferat, nisi de contraria offerentis voluntate constet quoad
oblationes voluntarias; Episcopo dioecesano, audito consilio presbyterali,
competit statuere praescripta, quibus destinationi harum oblationum necnon
remunerationi clericorum idem munus implentium provideatur.
532.
In omnibus negotiis iuridicis
parochus personam gerit paroeciae, ad normam iuris curet ut bona paroeciae
administrentur ad normam cann. 1281-1288.
533.
§ 1. Parochus obligatione
tenetur residendi in domo paroeciali prope ecclesiam; in casibus tamen
particularibus, si iusta adsit causa, loci Ordinarius permittere potest ut
alibi commoretur, praesertim in domo pluribus presbyteris communi, dummodo
paroecialium perfunctioni munerum rite apteque sit provisum. § 2. Nisi
gravis obstet ratio, parocho, feriarum gratia, licet quotannis a paroecia
abesse ad summum per unum mensem continuum aut intermissum; quo in feriarum
tempore dies non computantur, quibus semel in anno parochus spirituali recessui
vacat; parochus autem, ut ultra hebdomadam a paroecia absit, tenetur de hoc
loci Ordinarium monere. § 3. Episcopi dioecesani est normas statuere
quibus prospiciatur ut, parochi absentia durante, curae provideatur paroeciae
per sacerdotem debitis facultatibus instructum.
534.
§ 1. Parochus, post captam
paroeciae possessionem, obligatione tenetur singulis diebus dominicis atque
festis in sua dioecesi de praecepto Missam pro populo sibi commisso applicandi;
qui vero ab hac celebratione legitime impediatur, iisdem diebus per alium aut
aliis diebus per se ipse applicet. § 2. Parochus, qui plurium paroeciarum
curam habet, diebus de quibus in § 1, unam tantum Missam pro universo sibi
commisso populo applicare tenetur. § 3. Parochus qui obligationi de qua in
§§ 1 et 2 non satisfecerit, quam primum pro populo tot Missas
applicet, quot omiserit.
535.
§ 1. In unaquaque paroecia
habeantur libri paroeciales, liber scilicet baptizatorum, matrimoniorum,
defunctorum, aliique secundum Episcoporum conferentiae aut Episcopi dioecesani
praescripta; prospiciat parochus ut iidem libri accuratea conscribantur atque diligenter
asserventur. § 2.
In libro baptizatorum adnotentur quoque confirmatio, necnon quae pertinent ad
statum canonicum christifidelium, ratione matrimonii, salvo quidem praescripto
can. 1133, ratione adoptionis, itemque ratione suspecti ordinis sacri, professionis
perpetuae in instituto religioso emissae necnon mutati ritus; eaeque
adnotationes in documento accepti baptismi semper referantur. § 3.
Unicuique paroecia sit proprium sigillum; testimonia quae destatu canonico
christifidelium dantur, sicut et acta omnia quae momentum iuridicum habere
possunt, ab ipso parocho eiusve delegato subscribantur et sigillo paroeciali
muniantur. § 4. In unaquaque paroeciae habeatur tabularium seu archivum,
in quo libri paroeciales custodiantur, una cum Episcoporum epistulis aliisque
documentis, necessitatis utilitatisve causa servandis; quae omnia, ab Episcopo
dioecesano eiusve delegato, visitationis vel alio opportuno tempore
inspicienda, parochus caveat ne ad extraneorum manus perveniant. § 5.
Libri paroeciales antiquiores quoque diligenter custodiantur, secundum
praescripta iuris particularis.
536.
§
1. Si, de iudicio Episcopi dioecesani, audito consilio presbyterali, opportunum
sit, in unaquaque paroecia constituatur consilium pastorale, cui parochus
praeest et in quo christifideles una cum illis qui curam pastoralem vi officii
sui in paroecia participant, ad actionem pastoralem fovendam suum adiutorium
praestent. § 2. Consilium pastorale voto gaudet tantum consultivo et
regitur normis ab Episcopo dioecesano statutis.
537.
In
unaquaque paroecia habeatur consilium a rebus oeconomicis, quod praeterquam
iure universali, regitur normis ab Episcopo dioecesano latis et in quo
christifideles, secundum easdem normas selecti, parocho in administratione
bonorum paroecia adiutorio sint, firmo praescripto can. 532.
538.
§
1. Parochus ab officio cessat amotione aut translatione ab Episcopo dioecesano
ad normam iuris peracta, renuntiatione iusta de causa ab ipso parocho facta et,
ut valeat, ab eodem Episcopo acceptata, necnon lapsu temporis si, iuxta iuris
particularis de quo in can. 522 praescripta, ad tempus determinatum constitutus
fuerit. § 2. Parochus, qui est sodalis instituti religiosi aut in
societate vitae apostolicae incardinatus, ad normam can. 682, § 2
amovetur. § 3. Parochus, expleto septuagesimo quinto aetatis anno, rogatur
ut renuntiationem ab officio exhibeat Episcopo dioecesano, qui, omnibus
personae et loci inspectis adiunctis, de eadem acceptanda aut differenda
decernat; renuntiantis congruae sustentationi et habitationi ab Episcopo
dioecesano providendum est, attentis normis ab Episcoporum conferentia
statutis.
539.
Cum
vacat paroecia aut cum parochus ratione captivitatis, exsilii vel relegationis,
inhabilitatis vel infirmae valetudinis aliusve causae a munere pastorali in paroecia
exercendo praepeditur, ab Episcopo dioecesano quam primum deputetur
administrator paroecialis, sacerdos scilicet qui parochi vicem suppleat ad
normam can. 540.
540.
§
1. Administrator paroecialis iisdem adstringitur officiis iisdemque gaudet
iuribus ac parochus, nisi ab Episcopo dioecesano aliter statuatur. § 2.
Administratori paroeciali nihil agere licet, quod praeiudicium afferat iuribus
parochi aut damno esse possit bonis paroecialibus. § 3. Administrator
paroecialis post expletum munus parocho rationem reddat.
541.
§
1. Vacante paroecia itemque parocho a munere pastorali exercendo impedito, ante
administratoris paroecialis constitutionem, paroeciae regimen interim assumat
vicarius paroecialis; si plures sint, is qui sit nominatione antiquior, et si
vicarii desint, parochus iure particulari definitus. § 2. Qui paroeciae
regimen ad normam § 1 assumpserit, loci Ordinarium de paroeciae vacatione
statim certiorem faciat.
542.
Sacerdotes
quibus in solidum, ad normam can. 517, § 1, alicuius paroeciae aut diversarum
simul paroeciarum cura pastoralis committitur: 1_ praediti sint oportet
qualitatibus, de quibus in can. 521; 2_ nominentur vel instituantur ad normam
praescriptorum cann. 522 et 524; 3_ curam pastoralem obtinent tantum a momento
captae possessionis; eorundem moderator in possessionem mittitur ad normam
praescriptorum can. 527, § 2; pro ceteris vero sacerdotibus fidei
professio legitime facta locum tenet captae possessionis.
543.
§
1. Si sacerdotibus in solidum cura pastoralis alicuius paroeciae aut diversarum
simul paroeciarum committatur, singuli eorum, iuxta ordinationem ab iisdem
statutam, obligatione tenentur munera et functiones parochi persolvendi de
quibus in cann. 528, 529 et 530; facultas matrimoniis assistendi, sicuti et
potestates omnes dispensandi ipso iure parocho concessae, omnibus competunt,
exercendae tamen sunt sub directione moderatoris. § 2. Sacerdotes omnes
qui ad coetum pertinent: 1_ obligatione tenentur residentiae; 2_ communi
consilio ordinationem statuant, qua eorum unus Missam pro populo celebret, ad
normam can. 534; 3_ solus moderator in negotiis iuridicis personam gerit
paroeciae aut paroeciarum coetui commissarum.
544.
Cum
cesset ab officio aliquis sacerdos e coetu, de quo in can. 517, § 1, vel
coetus moderator, itemque cum eorundem aliquis inhabilis fiat ad munus
pastorale exercendum, non vacat paroecia vel paroeciae, quarum cura coetui
committitur; Episcopi autem dioecesani est alium nominare moderatorem; antequam
vero ab Episcopo alius nominetur, hoc munus adimpleat sacerdos eiusdem coetus
nominatione antiquior.
545.
§
1. Quoties ad pastoralem paroeciae curam debite adimplendam necesse aut
opportunum sit, parocho adiungi possunt unus aut plures vicarii paroeciales,
qui, tamquam parochi cooperatores eiusque sollicitudinis participes, communi
cum parocho consilio et studio, atque sub eiusdem auctoritate operam in
ministerio pastorali praestent. § 2. Vicarius paroecialis constitui potest
sive ut opem ferat in universo ministerio pastorali explendo, et quidem aut pro
tota paroecia aut pro determinata paroeciae parte aut pro certo paroeciae
christifidelium coetu, sive etiam ut operam impendat in certum ministerium in
diversis simul paroeciis persolvendum.
546.
Ut quis valide vicarius paroecialis
nominetur, oportet sit in sacro presbyteratus ordine constitutus.
547.
Vicarium paroecialem libere nominat
Episcopus dioecesanus, auditis, si opportunum id iudicaverit, parocho aut
parochis paroeciarum pro quibus constituitur, necnon vicario foraneo, firmo
praescripto can. 682, § 1.
548.
§
1. Vicarii paroecialis obligationes et iura, praeterquam canonibus huius
capitis, statutis dioecesanis necnon litteris Episcopi dioecesani definiuntur,
specialius autem mandato parochi determinantur. § 2. Nisi aliud expresse
litteris Episcopi dioecesani caveatur, vicarius paroecialis ratione officii
obligatione tenetur parochum in universo paroeciali ministerio adiuvandi,
excepta quidem applicatione Missae pro populo, itemque, si res ferat ad normam
iuris, parochi vicem supplendi. § 3. Vicarius paroecialis
regulariter de inceptis pastoralibus prospectis et susceptis ad parochum
referat, ita ut parochus et vicarius aut vicarii, coniunctis viribus, pastorali
curae providere valeant paroeciae, cuius simul sunt sponsores.
549.
Absente parocho, nisi aliter
Episcopus dioecesanus providerit ad normam can. 533, § 3, et nisi
Administrator paroecialis constitutus fuerit, serventur praescripta can. 541,
§ 1; vicarius hoc in casu omnibus etiam obligationibus tenetur parochi,
excepta obligatione applicandi Missam pro populo.
550.
§ 1. Vicarius paroecialis
obligatione tenetur residendi in paroecia aut, si pro diversis simul paroeciis
constitutus est, in earum aliqua; loci tamen Ordinarius, iusta de causa,
permittere potest ut alibi resideat, praesertim in domo pluribus presbyteris
communi, dummodo pastoralium perfunctio munerum nullum exinde detrimentum
capiat. § 2. Curet loci Ordinarius ut inter parochum et vicarios aliqua
vitae communis consuetudo in domo paroeciali, ubi id fieri possit, provehatur.
§ 3. Ad tempus feriarum quod attinet, vicarius paroecialis eodem gaudet
iure ac parochus.
551.
Ad
oblationes quod attinet, quas occasione perfuncti ministerii pastoralis
christifideles vicario faciunt, serventur praescripta can. 531.
552.
Vicarius
paroecialis ab Episcopo dioecesano aut ab Administratore dioecesano amoveri
potest, iusta de causa, firmo praescripto can. 682, § 2.
553.
§
1. Vicarius foraneus, qui etiam decanus vel archipresbyter vel alio nomine
vocatur, est sacerdos qui vicariatui foraneo praeficitur. § 2. Nisi aliud
iure particulari statuatur, vicarius foraneus nominatur ab Episcopo dioecesano,
auditis pro suo prudenti iudicio sacerdotibus qui in vicariatu de quo agitur
ministerium exercent.
554.
§
1. Ad officium vicarii foranei, quod cum officio parochi certae paroeciae non
ligatur, Episcopus seligat sacerdotem quem, inspectis loci ac temporis
adiunctis, idoneum iudicaverit. § 2. Vicarius foraneus nominetur ad certum
tempus, iure particulare determinatum. § 3. Vicarium foraneum iusta de
causa, pro suo prudenti arbitrio, Episcopus dioecesanus ab officio libere
amovere potest.
555.
§
1. Vicario foraneo, praeter facultates iure particulari ei legitime tributas,
officium et ius est: 1_ actionem pastoralem in vicariatu communem promovendi et
coordinandi; 2_ prospiciendi ut clerici sui districtus vitam ducant proprio
statui congruam atque officiis suis diligenter satisfaciant; 3_ providendi ut
religiosae functiones secundum sacrae liturgiae praescripta celebrentur, ut
decor et nitor ecclesiarum sacraeque supellectilis, maxime in celebratione
eucharistica et custodia sanctissimi Sacramenti, accurate serventur, ut recte
conscribantur et debite custodiantur libri paroeciales, ut bona ecclesiastica
sedulo administrentur; denique ut domus paroecialis debita diligentia curetur.
§ 2. In vicariatu sibi concredito vicarius foraneus: 1_ operam det ut
clerici, iuxta iuris particularis praescripta, statutis temporibus intersint
praelectionibus, conventibus theologicis aut conferentiis, ad normam can. 279,
§ 2; 2_ curet ut presbyteris sui districtus subsidia spiritualia praesto
sint, itemque maxime sollicitus sit de iis, qui in difficilioribus versantur
circumstantiis aut problematibus anguntur. § 3. Curet vicarius foraneus ut
parochi sui districtus, quos graviter aegrotantes noverit, spiritualibus ac
materialibus auxiliis necareant, utque eorum qui decesserint, funera digne
celebrentur; provideat quoque ne, occasione aegrotationis vel mortis, libri,
documenta, sacra supellex aliaque, quae ad Ecclesiam pertine depereant aut
asportentur. § 4. Vicarius foraneus obligatione tenetur secundum
determinationem ab Episcopo dioecesano factam, sui districtus paroecias
visitare.
556.
Ecclesiarum
rectores hic intelleguntur sacerdotes, quibus cura demandatur alicuius
ecclesiae, quae nec sit paroecialis nec capitularis, nec adnexa domui
communitatis religiosae aut societatis vitae apostolicae, quae in eadem officia
celebret.
557.
§
1. Ecclesiae rector libere nominatur ab Episcopo dioecesano, salvo iure
eligendi aut praesentandi, si cui legitime competat; quo in casu Episcopi
dioecesani est rectorem confirmare vel instituere. § 2. Etiam si ecclesia
pertineat ad aliquod clericale institutum religiosum iuris pontificii, Episcopo
dioecesano competit rectorem a Superiore praesentatum instituere. § 3.
Rector ecclesiae, quae coniuncta sit cum seminario aliove collegio quod a
clericis regitur, est rector seminarii vel collegii, nisi aliter Episcopus
dioecesanus constituerit.
558.
Salvo
praescripto can. 262, rectori non licet functiones paroeciales de quibus in
can. 530, nn. 1-6, in ecclesia sibi commissa peragere, nisi consentiente aut,
si res ferat, delegante parocho.
559.
Potest
rector in ecclesia sibi commissa liturgicas celebrationes etiam sollemnes
peragere, salvis legitimis fundationis legibus, atque dummodo de iudicio loci
Ordinarii nullo modo ministerio paroeciali noceant.
560.
Loci
Ordinarius, ubi id opportunum censeat, potest rectori praecipere ut
determinatas in ecclesia sua pro populo celebret functiones etiam paroeciales,
necnon ut ecclesia pateat certis christifidelium coetibus ibidem liturgicas
celebrationes peracturis.
561.
Sine
rectoris aliusve legitimi superioris licentia, nemini licet in ecclesia
Eucharistiam celebrare, sacramenta administrare aliasve sacras functiones
peragere; quae licentia danda aut deneganda est ad normam iuris.
562.
Ecclesiae
rector, sub auctoritate loci Ordinarii servatisque legitimis statutis et
iuribus quaesitis, obligatione tenetur prospiciendi ut sacrae unctiones
secundum normas liturgicas et canonum praescripta digne in ecclesia
celebrentur, onera fideliter adimpleantur, bona diligenter administrentur,
sacrae supellectilis atque aedium sacrarum conservationi et decori provideatur,
neve quidpiam fiat quod sanctitati loci ac reverentiae domui Dei debitae quoquo
modo non congruat.
563.
Rectorem
ecclesiae, etsi ab aliis electum aut praesentatum, loci Ordinarius ex iusta
causa, pro suo prudenti arbitrio ab officio amovere potest, firmo praescripto
can. 682, § 2.
564.
Cappellanus
est sacerdos, cui stabili modo committitur cura pastoralis, saltem ex parte,
alicuius communitatis aut peculiaris coetus christifidelium, ad normam iuris
universalis et particularis exercenda.
565.
Nisi
iure aliud caveatur aut cuidam specialia iura legitime competant, cappellanus
nominatur ab Ordinario loci, cui etiam pertinet praesentatum instituere aut electum
confirmare.
566.
§ 1. Cappellanus omnibus
facultatibus instructus sit oportet quas recta cura pastoralis requirit. Praeter eas quae iure particulari
aut speciali delegatione conceduntur, cappellanus vi officii facultate gaudet
audiendi confessiones fidelium suae curae commissorum, verbi Dei eis
praedicandi, Viaticum et unctionem infirmorum administrandi necnon sacramentum
confirmationis eis conferendi, qui in periculo mortis versentur. § 2. In
valetudinariis, carceribus et itineribus maritimis, cappellanus praeterea
facultatem habet, his tantum in locis exercendam, a censuris latae sententiae
non reservatis neque declaratis absolvendi, firmo tamen praescripto can. 976.
567.
§
1. Ad nominationem cappellani domus instituti religiosi laicalis, Ordinarius loci
ne procedat, nisi consulto Superiore, cui ius est, audita communitate, quemdam
sacerdotem proponere. § 2. Cappellani est liturgicas functiones celebrare
aut moderari; ipsi tamen non licet in regimine interno instituti sese
immiscere.
568.
Pro
iis qui ob vitae condicionem ordinaria parochorum cura frui non valent, uti
sunt migrantes, exsules, profugi, nomades, navigantes, constituantur, quatenus
fieri possit, cappellani.
569.
Cappellani
militum legibus specialibus reguntur.
570.
Si
communitatis aut coetus sedi adnexa est ecclesia non paroecialis, cappellanus
sit rector ipsius ecclesiae, nisi cura communitatis aut ecclesiae aliud exigat.
571.
In
exercitio sui pastoralis muneris, cappellanus debitam cum parocho servet
coniunctionem.
572.
Quod
attinet ad amotionem cappellani, servetur praescriptum can. 563.
573.
§
1. Vita consecrata per consiliorum evangelicorum professionem est stabilis
vivendi forma qua fideles, Christum sub actione Spiritus Sancti pressius
sequentes, Deo summe dilecto totaliter dedicantur ut, in Eius honorem atque
Ecclesiae aedificationem mundique salutem novo et peculiari titulo dediti,
caritatis perfectionem in servitio Regni Dei consequantur et, praeclarum in
Ecclesia signum effecti, caelestem gloriam praenuntient. § 2. Quam vivendi
formam in institutis vitae consecratae, a competenti Ecclesiae auctoritate
canonice erectis, libere assumunt christifideles, qui per vota aut alia sacra
ligamina iuxta proprias institutorum leges, consilia evangelica castitatis,
paupertatis et oboedientiae profitentur et per caritatem, ad quam ducunt,
Ecclesiae eiusque mysterio speciali modo coniunguntur.
574.
§
1. Status eorum, qui in huiusmodi institutis consilia evangelica profitentur,
ad vitam et sanctitatem Ecclesiae pertinet, et ideo ab omnibus in Ecclesia
fovendus et promovendus est. § 2. Ad hunc statum quidam christifideles
specialiter a Deo vocantur, ut in vita Ecclesiae peculiari dono fruantur et,
secundum finem et spiritum instituti, eiusdem missioni salvificae prosint.
575.
Consilia
evangelica in Christi Magistri doctrina et exemplis fundata, donum sunt
divinum, quod Ecclesia a Domino accepit Eiusque gratia semper conservat.
576.
Competentis
Ecclesiae auctoritatis est consilia e interpretari, eorundem praxim legibus
moderati atque stabiles inde vivendi formas canonica approbatione constituere
itemque,pro parte sua, curare ut instituta secundum spiritum fundatorum et
sanas traditiones crescant et floreant.
577.
Permulta
in Ecclesia sunt instituta vitae consecratae, quae donationes habent
differentes secundum gratiam quae data est eis: Christum, enim, pressius
sequuntur sive orantem, sive Regnum Dei annuntiantem, sive hominibus
benefacientem, sive cum eis in saeculo conversantem, semper autem voluntatem
Patris facientem.
578.
Fundatorum
mens atque proposita a competenti auctoritate ecclesiastica sanctia circa
naturam, finem, spiritum et indolem instituti, necnon eius sanae traditiones,
quae omnia patrimonium eiusdem instituti constituunt, ab omnibus fideliter
servanda sunt.
579.
Episcopi
dioecesani, in suo quisque territorio, instituta vitae consecrate formali
decreto erigere possunt, dummodo Sedes Apostolica consulta fuerit.
580.
Aggregatio
alicuius instituti vitae consecratae ad aliud reservatur competenti auctoritati
instituti aggregantis, salva semper canonica autonomia instituti aggregati.
581.
Dividere
institutum in partes, quocumque nomine veniant, novas erigere, erectas
coniungere vel aliter circumscribere ad competentem instituti auctoritatem
pertinet, ad normam constitutionum.
582.
Fusiones
et uniones institutorum vitae consecratae uni Sedi Apostolicae reservantur;
eidem quoque reservantur confoederationes et foederationes.
583.
Immutationes
in institutis vitae consecratae ea afficientes, quae a Sede Apostolica
approbata fuerunt, absque eiusdem licentia fieri nequeunt.
584.
Institutum
supprimere ad unam Sedem Apostolicam spectat, cui etiam reservatur de eius
bonis temporalibus statuere.
585.
Instituti
partes supprimere ad auctoritatem competentem eiusdem instituti pertinet.
586.
§
1. Singulis institutis iusta autonomia vitae, praesertim regiminis, agnoscitur,
qua gaudeant in Ecclesia propria disciplina atque integrum servare valeant suum
patrimonium, de quo in can. 578. § 2. Ordinariorum locorum est hanc
autonomiam servare ac tueri.
587.
§
1. Ad propriam singulorum institutorum vocationem et identitatem fidelius
tuendam, in cuiusvis instituti codice fundamentali seu constitutionibus
contineri debent, praeter ea quae in can. 578 servanda statuuntur, normae
fundamentales circa instituti regimen et sodalium disciplinam, membrorum
incorporationem atque institutionem, necnon proprium sacrorum ligaminum
obiectum. § 2. Codex huiusmodi a competenti auctoritate Ecclesiae
approbatur et tantummodo cum eiusdem consensu mutari potest. § 3. In hoc
codice elementa spiritualia et iuridica apte componantur; normae tamen absque
necessitate ne multiplicentur. § 4. Ceterae normae a competenti instituti
auctoritate statuae apte in aliis codicibus colligantur, quae tamen iuxta
exigentias locorum et temporum congrue recognosci et aptari possunt.
588.
§
1. Status vitae consecratae, suapte natura, non est nec clericalis nec
laicalis. § 2. Institutum clericale illud dicitur quod, ratione finis seu
propositi a fundatore intenti vel vi legitimae traditionis, sub moderamine est
clericorum, exercitium ordinis sacri assumit, et qua tale ab Ecclesiae
auctoritate agnoscitur. § 3. Institutum vero laicale illud appellatur
quod, ab Ecclesiae auctoritate qua tale agnitum, vi eius naturae, indolis et
finis munus habet proprium, a fundatore vel legitima traditione definitum, exercitium
ordinis sacri non includens.
589.
Institutum
vitae consecratae dicitur iuris pontificii, si a Sede Apostolica erectum aut
per eiusdem formale decretum approbatum est; iuris vero dioecesani, si ab
Episcopo dioecesano erectum, approbationis decretum a Sede Apostolica non est
consecutum.
590.
§
1. Instituta vitae consecratae, utpote ad Dei totiusque Ecclesiae servitium
speciali modo dicata, supremae eiusdem auctoritati peculiari ratione subduntur.
§ 2. Singuli sodales Summo Pontifici, tamquam supremo eorum Superiori,
etiam ratione sacri vinculi oboedientiae parere tenentur.
591.
Quo
melius institutorum bono atque apostolatus necessitatibus provideatur, Summus
Pontifex, ratione sui in universam Ecclesiam primatus, intuitu utilitatis
communis, instituta vitae consecratae ab Ordinariorum loci regimine eximere
potest sibique soli vel alii ecclesiasticae auctoritati subicere.
592.
§
1. Quo melius institutorum communio cum Sede Apostolica foveatur, modo et
tempore ab eadem statutis, quilibet supremus Moderatur brevem conspectum status
et vitae instituti eidem Apostolicae Sedi mittat. § 2. Cuiuslibet
instituti Moderatores promoveant notitiam documentorum Sanctae Sedis, quae
sodales sibi concreditos respiciunt, eorumque observantiam curent.
593.
Firmo
praescripto can. 586, instituta iuris pontificii quoad regimen internum et
disciplinam immediate et exclusive potestati Sedes Apostolicae subiciuntur.
594.
Institutum
iuris dioecesani, firmo can. 586, permanet sub speciali cura Episcopi
dioecesani.
595.
§
1. Episcopi sedis principis est constitutiones approbare et immutationes in eas
legitime introductas confirmare, salvis iis in quibus Apostolica Sedes manus
apposuerit, necnon negotia maiora totum institutum respicientia tractare, quae
potestatem internae auctoritatis superent, consultis tamen ceteris Episcopis
dioecesanis, si institutum ad plures dioeceses propagatum fuerit. § 2.
Episcopus dioecesanus potest dispensationes a constitutionibus concedere in
casibus particularibus.
596.
§
1. Institutorum Superiores et capitula in sodales ea gaudent potestate, quae
iure universali et constitutionibus definitur. § 2. In institutis autem
religiosis clericalibus iuris pontificii pollent insuper potestate
ecclesiastica regiminis pro foro tam externo quam interno. § 3. Potestati
de qua in § 1 applicantur praescripta cann. 131, 133 et 137-144.
597.
§
1. In vitae consecratae institutum admitti potest quilibet catholicus, recta
intentione praeditus, qui qualitates habeat iure universali et proprio
requisitas nulloque detineatur impedimento. § 2. Nemo admitti potest sine
congrua praeparatione.
598.
§
1. Unumquodque institutum, attentis indole et finibus propriis, in suis
constitutionibus definiat modum quo consilia evangelica castitatis, paupertatis
et oboedientiae, pro sua vivendi ratione, servanda sunt. § 2. Sodales vero
omnes debent non solum consilia evangelica fideliter integreque servare, sed
etiam secundum ius proprium instituti vitam componere atque ita ad perfectionem
sui status contendere.
599.
Evangelicum
castitatis consilium propter Regnum coelorum assumptum, quod signum est mundi
futuri et fons uberioris fecunditatis in indiviso corde, obligationem secumfert
continentiae perfectae in caelibatu.
600.
Evangelicum
consilium paupertatis ad imitationem Christi, qui propter nos egenus factus est
cum esset dives, praeter vitam re et spiritu pauperem, operose in sobrietate
ducendam et a terrenis divitiis alienam, secumfert dependentiam et limitationem
in usu et dispositione bonorum ad normam iuris proprii singulorum institutorum.
601.
Evangelicum
oboedientiae consilium, spiritu fidei et amoris in sequela Christi usque ad
mortem oboedientis suspectum, obligat ad submissionem voluntatis erga legitimos
Superiores, vices Dei gerentes, cum secundum proprias constitutiones
praecipiunt.
602.
Vita
fraterna, unicuique instituto propria, qua sodales omnes in peculiarem veluti
familiam in Christo coadunantur, ita definiatur ut cunctis mutuo adiutorio
evadat ad suam cuiusque vocationem adimplendam. Fraterna autem communione, in
caritate radicata et fundate, sodales exemplo sint universalis in Christo
reconciliationis.
603.
§
1. Praeter vitae consecratae instituta, Ecclesia agnoscit vitam eremiticam seu
anachoreticam, qua christifideles arctiore a mundo secessu, solitudinis
silentio, assidua prece et paenitentia, suam in laudem Dei et mundi salutem
vitam devovent. § 2. Eremita, uti Deo deditus in vita consecrata, iure
agnoscitur si tria evangelica consilia, voto vel alio sacro ligamine firmata,
publice profiteatur in manu Episcopi dioecesani et propriam vivendi rationem
sub ductu eiusdem servet.
604.
§
1. Hisce vitae consecratae formis accedit ordo virginum quae, sanctum
propositum emittentes Christum pressius sequendi, ab Episcopo dioecesano iuxte
probatum ritum liturgicum Deo consecrantur, Christo Dei Filio mystice
desponsantur et Ecclesiae servitio dedicantur. § 2. Ad suum propositum
fidelius servandum et ad servitium Ecclesiae, proprio statui consonum, mutuo
adiutorio perficiendum, virgines consociari possunt.
605.
Novas
formas vitae consecratae approbare uni Sedi Apostolicae reservatur. Episcopi
dioecesani autem nova vitae consecratae dona a Spiritu Sancto Ecclesiae
concredita discernere satagant iidemque adiuvent promotores ut proposita
meliore quo fiere potest modo exprimant aptisque statutis protegant, adhibitis
praesertim generalibus normis in hac parte contentis.
606.
Quae
de institutis vitae consecratae eorumque sodalibus statuuntur, pari iure de
utroque sexu valent, nisi ex contexu sermonis vel ex rei natura aliud constet.
607.
§
1. Vita religiosa, utpote totius personae consecratio, mirabile in Ecclesia
manifestat conubium a Deo conditum, futuri saeculo signum. Ita religiosus
plenam suam consummat donationem veluti sacrificium Deo oblatum, quo tota
ipsius exsistentia fit continuus Dei cultus in caritate. § 2. Institutum
religiosum est societas in qua sodales secundum ius proprium vota publica
perpetua vel temporaria, elapso tamen tempore renovanda, nuncupant atque vitam
fraternam in communi ducunt. § 3. Testimonium publicum a religiosis
Christo et Ecclesiae reddendum illam secumfert a mundo separationem, quae
indoli et fini uniuscuiusque instituti est propria.
608.
Communitas
religiosa habitare debet in domo legitime constituta sub auctoritate Superioris
ad normam iuris designati; singulae domus habeant oratorium, in quo Eucharistia
celebretur et asservetur ut vere sit centrum communitatis.
609.
§
1. Instituti religiosi domus eriguntur ab auctoritate competenti iuxta
constitutiones, praevio Episcopi dioecesani consensu in scripti dato. § 2.
Ad erigendum monasterium monialium requiritur insuper licentia Apostolicae
Sedis.
610.
§
1. Domorum erectio fit prae oculis habita utilitate Ecclesiae et instituti
atque in tuto positis iis quae ad vitam religiosam sodalium rite agendam
requiruntur, iuxta proprios instituti fines et spiritum. § 2. Nulla domus
erigatur nisi iudicari prudenter possit fore ut congrue sodalium necessitatibus
provideatur.
611.
Consensus
Episcopi dioecesani ad erigendam domum religiosam alicuius instituti secumfert
ius: 1_ vitam ducendi secundum indolem et fines proprios instituti; 2_ opera
instituto propria exercendi ad normam iuris, salvis condicionibus in consensu
appositis; 3_ pro institutis clericalibus habendi ecclesiam, salvo praescripto
can. 1215, § 3, et sacra ministeria peragendi, servatis de iure servandis.
612.
Ut
domus religiosa ad opera apostolica destinetur diversa ab illis pro quibus
constituta est, requiritur consensus Episcopi dioecesani; non vero, si agatur
de conversione, quae, salvis fundationis legibus, ad internum regimen et
disciplinam dumtaxat referatur.
613.
§
1. Domus religiosa canonicorum regularium et monachorum sub proprii Moderatoris
regimine et cura sui iuris est, nisi constitutiones aliter ferant. § 2.
Moderator domus sui iuris est de iure Superior maior.
614.
Monasteria
monialium cuidam virorum instituto consociata propriam vitae rationem et
regimen iuxta constitutiones obtinent. Mutua iura et obligationes ita
definiantur ut ex consociatione spirituale bonum proficere possit.
615.
Monasterium
sui iuris, quod praeter proprium Moderatorem alium Superiorem maiorem non
habet, neque alicui religiosorum instituto ita consociatum est ut eiusdem
Superior vera potestate constitutio constitutionibus determinata in tale
monasterium gaudeat, ad normam iuris peculiari vigilantiae Episcopi dioecesani
comittitur.
616.
§
1. Domus religiosa legitime erecta supprimi potest a supremo Moderatore ad
normam constitutionum, consulto Episcopo dioecesano. De bonis
domus suppressae provideat ius proprium instituti, salvis fundatorum vel
offerentium voluntatibus et iuribus legitime quaesitis. § 2. Suppressio
unicae domus instituti ad Sanctam Sedem pertinet, cui etiam reservatur de bonis
in casu statuere. § 3. Supprimere domum sui iuris, de qua in can. 613, est
capituli generalis, nisi constitutiones aliter ferant. § 4. Monialium
monasterium sui iuris supprimere ad Sedem Apostolicam pertinet, servatis ad
bona quod attinet praescriptis constitutionum.
617.
Superiores suum munus adimpleant
suamque potestatem exerceant ad normam iuris universalis et proprii.
618.
Superiores in spiritu servitii suam
potestatem a Deo per ministerium Ecclesiae receptam exerceant. Voluntati igitur
Dei in munere explendo dociles, ipsi subditos regant uti filios Dei, ac
promoventes cum reverentia personae humanae illorum voluntariam oboedientiam,
libenter eos audiant necnon eorum conspirationem in bonum instituti et
Ecclesiae foveant, firma tamen ipsorum auctoritate decernendi et praecipiendi
quae agenda sunt.
619.
Superiores suo officio sedulo
incumbant et una cum sodalibus sibi commissis studeant aedificare fraternam in
Christo communitatem, in qua Deus ante omnia quaeratur et diligatur. Ipsi igitur nutriant sodales
frequenti verbi Dei pabulo eosque adducant ad sacrae liturgiae celebrationem.
Eis exemplo sint in virtutibus colendis et in observantia legum et traditionum
proprii instituti; eorum necessitatibus personalibus convenienter subveniant,
infirmos sollicite curent ac visitent, corripiant inquietos, consolentur
pusillamines, patientes sint erga omnes.
620.
Superiores
maiores sunt, qui totum regunt institutum, vel eius provinciam, vel partem
eidem aequiparatam, vel domum sui iuris, itemque eorum vicarii. His accedunt
Abbas Primas et Superior congregationis monasticae, qui tamen non habent omnem
potestatem, quam ius universale Superioribus maioribus tribuit.
621.
Plurium
domorum coniunctio quae sub eodem Superiore partem immediatam eiusdem instituti
constituat et ab auctoritate legitima canonice erecta sit, nomine venit
provinciae.
622.
Supremus
Moderator potestatem obtinet in omnes instituti provincias, domos et sodales,
exercendam secundum ius proprium; ceteri Superiores ea gaudent intra fines sui
muneris.
623.
Ut
sodales ad munus Superioris valide nominentur aut eligantur, requiritur
congruum tempus post professionem perpetuam vel definitivam, a iure proprio
vel, si agatur de Superioribus maioribus, a constitutionibus determinandum.
624.
§
1. Superiores ad certum et conveniens temporis spatium iuxte naturam et
necessitatem instituti constituantur, nisi pro supremo Moderatore et pro
Superioribus domus sui iuris constitutiones aliter ferant. § 2. Ius
proprium aptis normis provideat, ne Superiores, ad tempus definitum constituti,
diutius sine intermissione in regiminis officiis versentur. § 3. Possunt
tamen durante munere ab officio amoveri vel in aliud transferri ob causas iure
proprio statutas.
625.
§ 1. Supremus instituti
Moderator electione canonica designetur ad normam constitutionum. § 2.
Electionibus Superioris monasterii sui iuris, de quo in can. 615, et supremi
Moderatoris instituti iuris dioecesani praeest Episcopus sedis principis.
§ 3. Ceteri Superiores ad normam constitutionum constituantur; ita tamen
ut, si eligantur, confirmatione Superioris maioris competentis indigeant; si
vero a Superiore nominentur, apta consultatio praecedat.
626.
Superiores in collatione officiorum
et sodales in electionibus normas iuris universalis et proprii servent,
abstineant a quovis abusu et acceptione personarum, et, nihil praeter Deum et
bonum instituti prae oculis habentes, nominent aut eligant quos in Domino vere
dignos et aptos sciant. Caveant praetera in electionibus a suffragiorum
procuratione sive directe sive indirecte, tam pro seipsis quam pro aliis.
627.
§ 1. Ad normam constitutionum,
Superiores proprium habeant consilium, cuius opera in munere exercendo utantur
oportet. § 2. Praeter casus in iure universali praescriptos, ius proprium
determinet casus in quibus consensus vel consilium ad valide agendum
requirantur ad normam can. 127 exquirendum.
628.
§ 1. Superiores qui iure
proprio instituti ad hoc munus designatur, statis temporibus domos et sodales
sibi commissios iuxta normas eiusdem iuris proprii visitent. § 2. Episcopi dioecesani ius et
officium est visitare etiam quoad disciplinam religiosam: 1_ monasteria sui
iuris de quibus in can. 615; 2_ singulas domos instituti iuris dioecesani in
proprio territorio sitas. § 3. Sodales fiducialiter agant cum visitatore,
cui legitime interroganti respondere tenentur secundum veritatem in caritate;
nemini vero fas est quoquo modo sodales ab hac obligatione avertere, aut
visitationis scopum aliter impedire.
629.
In
sua quisque domo Superiores commorentur, nec ab eadem discedant, nisi ad normam
iuris proprii.
630.
§
1. Superiores sodalibus debitam agnoscant libertatem circa paenitentiae
sacramentum et conscientiae moderamen, salva tamen instituti disciplina. §
2. Solliciti sint Superiores ad normam iuris proprii, ut sodalibus idonei
confessarii praesto sint, apud quos frequenter confiteri possint. § 3. In
monasteriis monialium, in domibus formationis et in communitatibus
numerosioribus laicalibus habeantur confessarii ordinarii ab Ordinario loci
probati, collatis consiliis cum communitate, nulla tamen acta obligatione ad
illos accedendi. § 4. Subditorum confessiones Superiores ne audiant, nisi
sponte sua sodales id petant. § 5. Sodales cum fiducia Superiores adeant,
quibus animum suum libere ac sponte aperire possunt. Vetantur autem Superiores
eos quoquo modo inducere ad conscientiae manifestationem sibi peragendam.
631.
§
1. Capitulum generale, quod supremam auctoritatem ad normam constitutionum in
instituto obtinet, ita efformetur ut totum institutum repraesentans, verum
signum eiusdem unitatis in caritate evadat. Eius praecipue est: patrimonium
instituti de quo in can. 578, tueri et accommodatam renovationem iuxta ipsum
promovere, Moderatorem supremum eligere, maiora negotia tractare, necnon normas
edicere, quibus omnes parere tenentur. § 2. Composito et ambitus
potestatis capituli definiantur in constitutionibus; ius proprium ulterius
determinet ordinem servandum in celebratione capituli, praesertim quod ad electiones
et rerum agendarum rationes attinet. § 3. Iuxta normas in iure proprio
determinatas, non modo provinciae et communitates locales, sed etiam quillibet
sodalis optata sua et suggestiones capitulo generali libere mittere potest.
632.
Ius
proprium accurate determinet quae pertineant ad alia instituti capitula et ad
alias coadunationes, nempe ad eorum naturam, auctoritatem, compositionem, modum
procedendi et tempus celebrationis.
633.
§
1. Organa participationis vel consultationis munus sibi commissum fideliter expleant
ad normam iuris universalis et proprii, eademque suo modo curam et
participationem omnium sodalium pro bono totius instituti vel communitatis
exprimant. § 2. In his mediis participationis et consultationis
instituendis et adhibendis sapiens servetur discretio, atque modus eorum agendi
indoli et fini instituti sit conformis.
634.
§
1. Instituta, provinciae et domus, utpote personae iuridicae ipso iure, capaces
sunt acquirendi, possidendi, administrandi et alienandi bona temporalia, nisi
haec capacitas in constitutionibus excludatur vel coarctetur. § 2. Vitent
tamen quamlibet speciem luxus, immoderati lucri et bonorum cummulationis.
635.
§
1. Bona temporalia institutorum religiosorum, utpote ecclesiastica, reguntur
praescriptis Libri V De bonis Ecclesiae temporalibus, nisi aliud expresse
caveatur. § 2. Quodlibet tamen institutum aptas normas
statuat de usu et administratione bonorum, quibus paupertas sibi propria
foveatur, defendatur et exprimatur.
636.
§ 1. In quolibet instituti et
similiter in qualibet provincia quae a Superiore maiore regitur, habeatur
oeconomus, a Superiore maiore distinctus et ad normam iuris proprii
constitutus, qui administrationem bonorum gerat sub directione respectivi
Superioris. Etiam in
communitatibus localibus instituatur, quantum fieri potest, oeconomus a
Superiore locali distinctus. § 2. Tempore et modo iure proprio statutis,
oeconomi et alii administratores auctoritati competenti peractae
administrationis rationem reddant.
637.
Monasteria
sui iuris, de quibus in can. 615, Ordinario loci rationem administrationis
reddere debent semel in anno; Loci Ordinario insuper ius esto cognoscendi de
rationibus oeconomicis domus religiosae iuris dioecesani.
638.
§
1. Ad ius proprium pertinet, intra ambitum iuris universalis, determinare actus
qui finem et modum ordinariae administrationis excedant, atque ea statuere quae
ad valide ponendum actum extraordinariae administrationis necessaria sunt.
§ 2. Expensas et actus iuridicos ordinariae administrationis valide,
praeter Superiores, faciunt, intra fines sui muneris, officiales quoque, qui in
iure proprio ad hoc designantur. § 3. Ad validitatem alienationis et
cuiuslibet negotii in quo condicio patrimonalis personae iuridicae peior fieri
potest, requiritur licentia in scripto data Superioris competentis cum consensu
sui consilii. Si tamen agatur de negotio quod summam a Sancta Sede pro cuiusque
regione definitam superet, itemque de rebus ex voto Ecclesiae donatis aut de
rebus pretiosis artis vel historiae causa, requiritur insuper ipsius Sanctae
Sedis licentia. § 4. Pro monasteriis sui iuris, de quibus in can. 615, et
institutis iuris dioecesani accedat necesse est consensus Ordinarii loci in
scriptis praestitus.
639.
§
1. Si persona iuridica debita et obligationes contraxerit etiam cum Superiorem
licentia, ipsa tenetur de eisdem respondere. § 2. Si sodalis cum licentia
Superioris contraxerit de suis bonis, ipse respondere debet, si vero de mandato
Superioris negotium instituti gesserit, institutum respondere debet. § 3.
Si contraxerit religiosus sine ulla Superiorum licentia, ipse respondere debet,
non autem persona iuridica. § 4. Firmum tamen esto, contra eum, in cuius
rem aliquid ex inito contractu verum est, semper posse actionem instituti.
§ 5. Caveant Superiores religiosi ne debita contrahenda permittant, nisi
certo constet ex consuetis reditibus posse debiti foenus solvi et intra tempus
non nimis longum per legitimam amortizationem reddi summam capitalem.
640.
Instituta,
ratione habita singulorum locorum, testimonium caritatis et paupertatis quasi
collectivum reddere satagant et pro viribus ex propriis bonis aliquid conferant
ad Ecclesiae necessitatibus et egenorum sustentationi subveniendum.
641.
Ius candidatos admittendi ad
novitiatum pertinet ad Superiores maiores ad normam iuris proprii.
642.
Superiores vigilanti cura eos tantum
admittant qui, praeter aetatem requisitam, habeant valetudinem, aptam indolem
et sufficientes maturitatis qualitates ad vitam instituti propriam
amplectendam; quae valetudo, indoles et maturitas comprobentur adhibitis etiam,
si opus fuerit, peritis, firmo praescripto can. 220.
643.
§
1. Invalide ad novitiatum admittitur: 1_ qui decimum septimum aetatis annum
nondum compleverit; 2_ coniux, durante matrimonio; 3_ qui sacro vinculo cum
aliquo instituto vitae consecratae actu obstringitur vel in aliqua societate
vitae apostolicae incorporatus est, salvo praescripto can. 684; 4_ qui
institutum ingreditur vi, metu gravi aut dolo inductus, vel is quem Superior
eodem modo inductus recipit; 5_ qui celaverit suam incorporationem in aliquo
instituto vitae consecratae aut in aliqua societate vitae apostolicae. §
2. Ius proprium potest alia impedimenta etiam ad validitatem admissionis
constituere vel condiciones apponere.
644.
Superiores
ad novitiatum ne admittant clericos saeculares inconsulto proprio ipsorum
Ordinario, nec aere alieno gravatos qui ad solvendum pares non sint.
645.
§ 1. Candidati, antequam ad
novitiatum admittantur, testimonium baptismatis et confirmationis necnon status
liberi exhibere debent. § 2. Si agatur de admittendis clericis iisve qui
in aliud institutum vitae consecratae, in societatem vitae apostolicae vel in
seminarium admissi fuerint, requiritur insuper testimonium respective Ordinarii
loci vel Superioris maioris instituti, vel societatis, vel rectoris seminarii. § 3. Ius proprium exigere
potest alia testimonia de requisita idoneitate candidatorum et de immunitate ab
impedimentis. § 4. Superiores alias quoque informationes, etiam sub
secreto, petere possunt, si ipsis necessarium visum fuerit.
646.
Novitiatus,
quo vita in instituto incipitur, ad hoc ordinatur, ut novitii vocationem
divinam, et quidem instituti propriam, melius agnoscant, vivendi modum
instituti experiantur eiusque spiritu mentem et cor informent, atque ipsorum
propositum et idoneitas comprobentur.
647.
§
1. Domus novitiatus erectio, translatio et suppressio fiant per decretum
scripto datum supremi Moderatoris instituti de consensu sui consilii. § 2.
Novitiatus, ut validus sit, peragi debet in domo ad hoc rite designata. In
casibus particularibus et ad modum exceptionis, ex concessione Moderatoris
supremi de consensu sui consilii, candidatus novitiatum peragere potest in alia
instituti domo sub moderamine alicuius probati religiosi, qui vices magistri
novitiorum gerat. § 3. Superior maior permittere potest ut novitiorum
coetus, per certa temporis spatia, in alia instituti domo, a se designata,
commoretur.
648.
§ 1. Novitiatus, ut validus
sit, duodecim menses in ipsa novitiatus communitate peragendos complecti debet,
firmo praescripto can. 647, § 3. § 2. Ad novitiorum institutionem
perficiendam, constitutiones, praeter tempus de quo in, § 1, unum vel
plura exercitationis apostolicae tempora extra novitiatus communitatem
peragenda statuere possunt. § 3. Novitiatus ultra biennium ne extendatur.
649.
§ 1. Salvis praescriptis can.
647, § 3 et can. 648, § 2, absentia a domo novitiatus quae tres
menses, sive continuos sive intermissos, superet, novitiatum invalidum reddit. Absentia quae quindecim dies
superet, suppleri debet. § 2. De venia competentis Superioris maioris,
prima professio anticipari potest, non ultra quindecim dies.
650.
§
1. Scopus novitiatus exigit ut novitii sub directione magistri efformentur
iuxta rationem institutionis iure proprio definiendam. § 2. Regimen
novitiorum, sub auctoritate Superiorum maiorum, uni magistro reservatur.
651.
§
1. Novitiorum magister sit sodalis instituti qui vota perpetua professus sit et
legitime designatus. § 2. Magistro, si opus fuerit, cooperatores dari
possunt, qui ei subsint quoad moderamen novitiatus et institutionis rationem.
§ 3. Novitiorum institutioni praeficiantur sodales sedulo praeparati qui,
aliis oneribus non impediti, munus suum fructose et stabili modo absolvere
possint.
652.
§
1. Magistri eiusque cooperatorum est novitiorum vocationem discernere et
comprobare, eosque gradatim ad vitam perfectionis instituti propriam rite
ducendam efformare. § 2. Novitii ad virtutes humanas et christianas
excolendas adducantur; per orationem et sui abnegationem in pleniorem
perfectionis viam introducantur; ad mysterium salutis contemplandum et sacras
Scripturas legendas et meditandas instruantur; ad Dei cultum in sacra liturgia
excolendum praeparentur; rationem addiscant vitam ducendi Deo hominibusque in
Christo per consilia evangelica consecratam; de instituti indole et spiritu,
fine et disciplina, historia et vita edoceantur atque amore erga Ecclesiam
eiusque sacros Pastores imbuantur. § 3. Novitii, propriae
responsabilitatis conscii, ita cum magistro suo active collaborent ut gratiae
divinae vocationis fideliter respondeant. § 4. Curent instituti sodales,
ut in opere institutionis novitiorum pro parte sua cooperentur vitae exemplo et
oratione. § 5. Tempus novitiatus, de quo in can. 648, § 1, in opus
formationis proprie impendatur, ideoque novitii ne occupentur in studiis et
muniis, quae huic formationi non directe inserviunt.
653.
§
1. Novitius institutum libere deserere potest; competens autem instituti
auctoritas potest eum dimittere. § 2. Exacto novitiatu, si idoneus
iudicetur, novitius ad professionem temporariam admittatur, secus dimittatur; si
dubium supersit de eius idoneitate, potest probationis tempus a Superiore
maiore ad normam iuris proprii, non tamen ultra sex menses prorogari.
654.
Professione
religiosa sodales tria consilia evangelica observanda voto publico assumunt,
Deo per Ecclesiae ministerium consecrantur et instituto incorporantur cum
iuribus et officiis iure definitis.
655.
Professio
temporaria ad tempus iure proprio definitum emittatur, quod neque triennio
brevius neque sexennio longius sit.
656.
Ad
validitatem professionis temporariae requiritur ut: 1_ qui eam emissurus est,
decimum saltem octavum aetatis annum compleverit; 2_ novitiatus valide peractus
sit; 3_ habeatur admissio a competenti Superiore cum voto sui consilii ad
normam iuris libere facta; 4_ sit expressa et absque vi, metu gravi aut dolo
emissa; 5_ a legitimo Superiore per se vel per alium recipiatur.
657.
§
1. Expleto tempore ad quod professio emissa fuerit, qui sponte petat et idoneus
iudicetur, ad renovationem professionis vel ad professionem perpetuam
admittatur, secus discedat. § 2. Si opportunum vero videatur, periodus
professionis; temporariae a competenti Superiore, iuxta ius proprium, prorogari
potest, ita tamen ut totum tempus, quo sodalis votis temporariis adstringitur,
non superet novennium. § 3. Professio perpetua anticipari potest ex iusta
causa, non tamen ultra trimestre.
658.
Praeter
condiciones de quibus in can. 656, nn. 2, 4 et 5 aliasque iure proprio
appositas, ad validitatem professionis perpetuae requiritur: 1_ vigesimus
primus saltem aetatis annus completus; 2_ praevia professio temporaria saltem
per triennium, salvo praescripto can. 657, § 3.
659.
§
1. In singulis institutis, post primam professionem omnium sodalium institutio
perficiatur ad vitam instituti propriam plenius ducendam et ad eius missionem
aptius prosequendam. § 2. Quapropter ius proprium rationem definire debet
huius institutionis eiusdemque durationis, attentis Ecclesiae necessitatibus
atque hominum temporumque condicionibus, prout a fine est indole instituti
exigitur. § 3. Institutio sodalium, qui ad sacros ordines suscipiendos
praeparantur, iure universali regitur et propria instituti ratione studiorum.
660.
§
1. Institutio sit systematica, captui sodalium accommodata, spiritualis et
apostolica, doctrinalis simul ac practica, titulis etiam congruentibus, tam
ecclesiasticis quam civilibus, pro opportunitate obtentis. § 2. Perdurante
tempore huius institutionis, sodalibus officia et opera ne committantur, quae
eam impediant.
661.
Per
totam vitam religiosi formationem suam spiritualem, doctrinalem et practicam
sedulo prosequantur; Superiores autem eis adiumenta et tempus ad hoc procurent.
662.
Religiosi
sequelam Christi in Evangelio propositam et in constitutionibus proprii
instituti expressam tamquam supremam vitae regulam habeant.
663.
§
1. Rerum divinarum contemplatio et assidua cum Deo in oratione unio omnium
religiosorum primum et praecipuum sit officium. § 2. Sodales cotidie pro
viribus Sacrificium eucharisticum participent, sanctissimum Corpus Christi
recipiant et ipsum Dominum in Sacramento praesentem adorent. § 3. Lectioni
sacra iuris proprii praescripta liturgiam horarum digne celebrent, firma pro
clericis obligatione de qua in can. 276, § 2, n. 3, et alia pietatis
exercitia peragant. § 4. Speciali cultu Virginem Deiparam, omnis vitae
consecratae exemplum et tutamen, etiam per mariale rosarium prosequantur.
§ 5. Annua sacri recessus tempora fideliter servent.
664.
In
animi erga Deum conversione insistant religiosi, conscientiam etiam cotidie
examinent et ad paenitentiae sacramentum frequenter accedant.
665.
§
1. Religiosi in propria domo religiosa habitent vitam communem servantes, nec
ab ea discedant nisi de licentia sui Superioris. Si autem agatur de diuturna a
domo absentia, Superior maior, de consensu sui consilii atque iusta de causa,
sodali concedere potest ut extra domum instituti degere possit, non tamen ultra
annum, nisi causa infirmitatis curandae, ratione studiorum aut apostolatus
exercendi nomine instituti. § 2. Sodalis, qui e domo religiosa illegitime
abest cum animo sese subducendi a potestate Superiorum, sollicite ab eisdem
quaeratur et adiuvetur ut redeat et in sua vocatione perseveret.
666.
In
usu mediorum communicationis socialis servetur necessaria discretio atque
vitentur quae sunt vocationi propriae nociva et castitati personae consecratae
periculosa.
667.
§
1. In omnibus domibus clausura indoli et missioni instituti accomodata servetur
secundum determinationes proprii iuris, aliqua parte domus religiosae solis
sodalibus semper reservata. § 2. Strictior disciplina clausurae in
monsteriis ad vitam contemplativam ordinatis servanda est. § 3. Monasteria
monialium, quae integre ad vitam contemplativam ordinantur, clausuram papalem,
iuxta normas scilicet ab Apostolica Sede datas, observare debent. Cetera
monialium monasteria clausuram propriae indoli accomodatam et in
constitutionibus definitam servent. § 4. Episcopus dioecesanus facultatem
habet ingrediendi, iusta de causa, intra clausuram monasteriorum monialium,
quae sita sunt in sua dioecesi, atque permittendi, gravi de causa et assistente
Antistita, ut alii in clausuram admittantur, ac moniales ex ipsa egrediantur ad
tempus vere necessarium.
668.
§
1. Sodales ante primam professionem suorum bonorum administrationem cedant cui
maluerint et, nisi constitutiones aliud ferant, de eorum usu et usufructu
libere disponant. Testamentum autem, quod etiam in iure civili sit validum,
saltem ante professionem perpetuam condant. § 2. Ad has dispositiones
iusta de causa mutandas et ad quemlibet actum ponendum circa bona temporalia,
licentia Superioris competentis ad normam iuris proprii indigent. § 3.
Quidquid religiosus propria acquirit industria vel ratione instituti, acquirit
instituto. Quae ei ratione pensionis, subventionis vel assecurationis quoquo
modo obveniunt, instituto acquiruntur, nisi aliud iure proprio statuatur.
§ 4. Qui ex instituti natura plene bonis suis renuntiare debet, illam
renuntiationem, forma, quantum fieri potest, etiam iure civili valida, ante
professionem perpetuam faciat a die emissae professionis valituram. Idem faciat
professus a votis perpetuis, qui ad normam iuris proprii bonis suis pro parte
vel totaliter de licentia supremi Moderatoris renuntiare velit. § 5.
Professus, qui ob instituti naturam plene bonis suis renuntiaverit, capacitatem
acquirendi et possidendi amittit, ideoque actus voto paupertatis contrarios
invalide ponit. Quae autem ei post renuntiationem obveniunt,
instituto cedunt ad normam iuris proprii.
669.
§ 1. Religiosi habitum
instituti deferant, ad normam iuris proprii confectum, in signum suae
consecrationis et in testimonium paupertatis. § 2. Religiosi clerici
instituti, quod proprium non habet habitum, vestem clericalem ad normam can.
284 assumant.
670.
Institutum debet sodalibus
suppeditare omnia quae ad normam constitutionum necessaria sunt ad suae
vocationis finem assequendum.
671.
Religiosus
munera et officia extra proprium institutum ne recipiat absque licentia
legitimi Superioris.
672.
Religiosi
adstringuntur praescriptis cann. 277, 285, 286, 287 et 289, et religiosi
clerici insuper praescriptis can. 279, § 2 in institutis laicalibus iuris
pontificii, licentia de qua in can. 285, § 4, concedi potest a proprio
Superiore maiore.
673.
Omnium
religiosorum apostolatus primum in eorum vitae consecratae testimonio
consistit, quod oratione et paenitentia fovere tenentur.
674.
Instituta,
quae integre ad contemplationem ordinantur, in Corpore Christi mystico
praeclaram semper partem obtinent: Deo enim eximium laudis sacrificium
offerunt, populum Dei uberrimis sanctitatis fructibus collustrant eumque
exemplo movent necnon arcana fecunditate apostolica dilatant. Qua de causa,
quantumvis actuosi apostolatus urgeat necessitas, sodales horum institutorum
advocari nequeunt ut in variis ministeriis pastoralibus operam adiutricem
praestent.
675.
§ 1. In institutis operibus
apostolatus deditis, apostolica actio ad ipsam eorundem naturam pertinet. Proinde, tota vita sodalium spiritu
apostolico imbuatur, tota vero actio apostolica spiritu religioso informetur.
§ 2. Actio apostolica ex intima cum Deo unione semper procedat eandemque
confirmet et foveat. § 3. Actio apostolica, nomine et mandato Ecclesiae
exercenda, in eius communione peragatur.
676.
Laicalia
instituta, tum virorum tum mulierum, per misericordiae opera spiritualia et
corporalia munus pastorale Ecclesiae eucharisticae est sacerdos vel diaconus;
in peculiaribus adiuntis, in suae vocationis gratia fideliter permaneant.
677.
§
1. Superiores et sodales missionem et opera instituti propria sacerdoti summam
maiorem expetere; ipsi tamen fas est stipem necessitatibus, prudenter
accommodent, novis etiam et opportunis mediis adhibitis. § 2. Instituta
autem, si quas habeant associationes christifidelium sibi coniunctas, speciali
cura adiuvent, ut genuino spiritu suae familiae imbuantur.
678.
§
1. Religiosi subsunt potestati Episcoporum, quos devoto obsequio ac reverentia
prosequi tenentur, in iis quae curam animarum, exercitium publicum cultus
divini et alia apostolatus opera respiciunt. § 2. In apostolatu externo
religiosi propriis quoque Superioribus maiores; integram stipem receptam
transmittere debet, nisi certo obligationem ipsi Episcopi, si casus ferat,
urgere ne omittant. § 3. In operibus apostolatus religiosorum ordinandis
Episcopi dioecesani et Superiores religiosi collatis consiliis procedant
oportet.
679.
Episcopus
dioecesanus, urgente gravissima causa, sodali instituti religiosi prohibere
potest quominus in dioecesi commoretur, si eius Superior maior monitus
prospicere neglexerit, re tamen ad Sanctam Sedem statim delata.
680.
Inter
varia instituta, et etiam inter eadem et clerum saecularem, ordinata foveatur
cooperatio necnon, sub moderamine Episcopi dioecesani, omnium operum et
actionum apostolicarum coordinatio, salvis indole, fine singulorum institutorum
et legibus fundationis.
681.
§
1. Opera quae ab Episcopo dioecesano committuntur religiosis, eiusdem Episcopi
auctoritati et directioni subsunt, firmo iure Superiorum religiosorum ad normam
can. 678, §§ 2 et 3. § 2. In his casibus ineatur conventio
scripta inter Episcopum dioecesanum et competentem instituti Superiorem, qua,
inter alia, expresse et accurate definiantur quae ad opus explendum, ad sodales
eidem addicendos et ad oeconomicas spectent.
682.
§
1. Si de officio ecclesiastico in dioecesi alicui sodali religioso conferendo
agatur, ab Episcopo dioecesano religiosus nominatur, praesentante vel saltem
assentiente competenti Superiore. § 2. Religiosus ab officio commisso
amoveri potest ad nutum sive auctoritatis committentis, monito Superiore
religioso, sive Superioris, monito committente, non requisito alterius
consensu.
683.
§
1. Ecclesias et oratoria, quibus christifideles habitualiter accedunt, scholas
aliaque opera religionis vel caritatis sive spiritualis sive temporalis
religiosis commissa, Episcopus dioecesanus visitare potest, sive per se sive
per alium, tempore visitationis pastoralis et etiam in casu necessitatis; non
vero scholas, quae exclusive pateant propriis instituti alumnis. § 2. Quod
si forte abusus deprehenderit, frustra Superiore religioso monito, propria
auctoritate ipse per se providere potest.
684.
§
1. Sodalis a votis perpetuis nequit a proprio ad aliud institutum religiosum
transire, nisi ex concessione supremi Moderatoris utriusque instituti et de
consensu sui cuiusque consilii. § 2. Sodalis, post peractam probationem
quae ad tres saltem annos protrahenda est, ad professionem perpetuam in novo
instituto admitti potest. Si autem sodalis hanc professionem emittere renuat
vel ad eam emittendam a competentibus Superioribus non admittatur, ad pristinum
institutum redeat, nisi indultum saecularizationis obtinuerit. § 3. Ut
religiosus a monasterio sui iuris ad aliud eiusdem instituti vel foederationis
aut confoederationis transire possit, requiritur et sufficit consensus
Superioris maioris utriusque monasterii et capituli monasterii recipientis,
salvis aliis requisitis iure proprio statutis nova professio non requiritur.
§ 4. Ius proprium determinet tempus et modum probationis, quae professioni
sodalis in novo instituto praemittenda est. § 5. Ut ad institutum
saeculare aut ad societatem vitae apostolicae vel ex illis ad institutum religiosum
fiat transitus, requiritur licentia Sanctae Sedis, cuius mandatis standum est.
685.
§
1. Usque ad emissionem professionis in novo instituto, manentibus votis, iura
et obligationes quae sodalis in priore instituto habebat, suspenduntur; ab
incepta tamen probatione, ipse ad observantiam iuris proprii novi instituti
tenetur. § 2. Per professionem in novo instituto sodalis eidem
incorporatur, cessantibus votis, iuribus et obligationibus praecedentibus.
686.
§
1. Supremus Moderator, de consensu sui consilii, sodali a votis perpetuis
professo, gravi de causa concedere potest indultum exclaustrationis, non tamen
ultra triennium, praevio consensu Ordinarii loci in quo commorari debet, si
agitur de clerico. Indultum prorogare vel illud ultra triennium concedere Sanctae
Sedi vel, si de institutis iuris dioecesani agitur, Episcopo dioecesano
reservatur. § 2. Pro monialibus indultum exclaustrationis concedere unius
Apostolicae Sedis est. § 3. Petente supremo Moderatore de consensu sui
consilii, exclaustratio imponi potest a Sancta Sede pro sodale instituti iuris
pontificii vel ab Episcopo dioecesano pro sodale instituti iuris dioecesani, ob
graves causas, servata aequitate et caritate.
687.
Sodalis
exclaustratus exoneratus habetur ab obligationibus, quae cum nova suae vitae
condicione componi nequeunt, itemque sub dependentia et cura manet suorum
Superiorum et etiam Ordinarii loci, praesertim si de clerico agitur. Habitum
instituti deferre potest, nisi aliud in indulto statuatur. Voce tamen activa et
passiva caret.
688.
§
1. Qui expleto professionis tempore ab instituto egredi voluerit, illud
derelinquere potest. § 2. Qui perdurante professione temporaria, gravi de
causa, petit ut institutum derelinquat, indultum discendi consequi potest in
instituto iuris pontificii a supremo Moderatore de consensu sui consilii; in
institutis autem iuris dioecesani et in monasteriis, de quibus in can. 615,
indultum, ut valeat, confirmari debet ab Episcopo domus assignationis.
689.
§
1. Sodalis, expleta professione temporaria, si iustae causae affuerint a
competenti Superiore maiore, audito suo consilio, a subsequenti professione
emittenda excludi potest. § 2. Infirmitas physica vel psychica, etiam post
professionem contracta, quae, de iudicio peritorum, sodalem, de quo in §
1, reddit ineptum ad vitam in instituto ducendam, causam constituit eum non
admittendi ad professionem renovendam ad perpetuam emittendam, nisi ob
neglentiam instituti vel ob laborem in instituto peractum infirmitas contracta
fuerit. § 3. Si vero religiosus, perdurantibus votis temporariis, amens
evaserit, etsi novam professionem emittere non valeat, ab instituto tamen
dimitti non potest.
690.
§
1. Qui, expleto novitiatu vel post professionem, legitime ab instituto egressus
fuerit, a Moderatore supremo de consensu sui consilii rursus admitti potest
sine onere repetendi erga sodales instituti amittit presbyter; revocata autem
eadem probationem praeviam professioni temporariae et tempus votorum ante
professionem perpetuam praemittendum, ad normam cann. 655 et 657. § 2.
Eadem facultate gaudet Superior monasterii sui iuris cum consensu sui consilii.
691.
§
1. Professus a votis perpetuis indultum discedendi ab instituto ne petat, nisi
ob gravissimas causas coram Domino perpensas; petitionem suam deferat supremo
instituti Moderatori, qui eam una cum voto suo suique consilii auctoritati
competenti transmittat. § 2. Huiusmodi indultum in institutis iuris
pontificii Sedi Apostolicae reservatur; in institutis vero iuris dioecesani, id
etiam Episcopus dioecesis, in qua domus assignationis sita est, concedere
potest.
692.
Indultum
discedendi legitime concessum et sodali notificatum, nisi in actu
notificationis ab ipso sodale reiectum fuerit, ipso iure secumfert
dispensationem a votis necnon ab omnibus obligationibus ex professione ortis.
693.
Si
sodalis sit clericus, indultum non conceditur priusquam inveniat Episcopum qui
eum in dioecesi incardinet vel saltem ad experimentum recipiat. Si ad
experimentum recipiatur, transacto quinquennio, ipso iure dioecesi
incardinatur, nisi Episcopus eum recusaverit.
694.
§
1. Ipso facto dimissus ab instituto habendus est sodalis qui: 1_ a fide
catholica notorie defecerit; 2_ matrimonium contraxerit vel, etiam civiliter
tantum, attentaverit. § 2. His in casibus Superior maior cum suo consilio,
nulla mora interposita, collectis probationibus, declarationem facti emittat,
ut iuridice constet de dimissione.
695.
§
1. Sodalis dimitti debet ob delicta de quibus in cann. 1397, 1398 et 1395, nisi
in delictis, de quibus in can. 1395, § 2, Superior censeat dimissionem non
esse omnino necessariam et emendationi sodalis atque restitutioni iustitiae et
reparationi scandali satis alio modo consuli posse. § 2. Hisce in casibus,
Superior maior, collectis probationibus circa facta et imputabilitatem, sodali
dimittendo accusationem atque probationes significet, data eidem facultate sese
defendendi. Acta omnia a Superiore maiore et a notario subscripta, una cum
responsionibus sodalis scripto redactis et ab ipso sodale subscriptis, supremo
Moderatori transmittantur.
696.
§
1. Sodalis dimitti etiam potest ob alias causas, dummodo sint graves, externae,
imputabiles et iuridice comprobatae, uti sunt: habitualis neglectus
obligationum vitae consecratae; iteratae violationes sacrorum vinculorum;
pertinax inoboedientia legitimis praescriptis Superiorum in materia gravi;
grave scandalum ex culpabili modo agendi sodalis ortum; pertinax sustentatio
vel diffusio doctrinarum ab Ecclesiae magisterio damnatarum; publica adhaesio
ideologiis materialismo vel atheismo infectis; illegitima absentia, de qua in
can. 665, § 2, per semestre protracta; aliae causae similis gravitatis
iure proprio instituti forte determinatae. § 2. Ad dimissionem sodalis a
votis temporariis, etiam causae minoris gravitatis in iure proprio statutae
sufficiunt.
697.
In
casibus de quibus in can. 696, si Superior maior, audito suo consilio,
censuerit processum dimissionis esse inchoandum: 1_ probationes colligat vel
compleat; 2_ sodalem scripto vel coram duobus testibus moneat cum explicita
comminatione subsecuturae dimissionis nisi resipiscat, clare significata causa
dimissionis et data sodali plena facultate sese defendendi quod si monitio
incassum cedat, ad alteram monitionem, spatio saltem quindecim dierum
interposito, procedat; 3_ si haec quoque monitio incassum ceciderit et Superior
maior cum suo consilio censuerit de incorrigibilitate satis constare et
defensiones sodalis insufficientes esse, post quindecim dies ab ultima
monitione frustra elapsos, acta omnia ab ipso Superiore maiore et a notario
subscripta una cum responsionibus sodalis ab ipso sodale subscriptis supremo
Moderatori transmittat.
698.
In
omnibus casibus, de quibus in cann. 695 et 696, firmum semper manet ius sodalis
cum supremo Moderatore communicandi et illi directe suas defensiones exhibendi.
699.
§
1. Supremus Moderator cum suo consilio, quod ad validitatem saltem quattuor
membris constare debet, collegialiter procedat ad probationes, argumenta et
defensiones accurate perpendenda, et si per secretam suffragationem id decisum
fuerit, decretum dimissionis ferat, expressis ad validitatem saltem summarie
motivis in iure et in facto. § 2. In monasteriis sui iuris, de quibus in
can. 615, dimissionem decernere pertinet ad Episcopum dioecesanum, cui Superior
acta a consilio suo recognita submittat.
700.
Decretum
dimissionis vim non habet, nisi a Sancta Sede confirmatum fuerit, cui decretum
et acta omnia transmittenda sunt; si agatur de instituto iuris dioecesani,
confirmatio spectat ad Episcopum dioecesis ubi sita est domus, cui religiosus
adscriptus est. Decretum vero, ut valeat, indicare debet ius, quo dimissus
gaudet, recurrendi intra decem dies a recepta notificatione ad auctoritatem
competentem. Recursus effectum habet suspensivum.
701.
Legitima
dimissione ipso facto cessant vota necnon iura et obligationes ex professione
promanantia. Si tamen sodalis sit clericus, sacros ordines exercere nequit,
donec Episcopum inveniat qui eum post congruam probationem in dioecesi, ad
normam can. 693, recipiat vel saltem exercitium sacrorum ordinum permittat.
702.
§
1. Qui ex instituto religioso legitime egrediantur vel ab eo legitime dimissi
fuerint, nihil ab eo eodem repetere possunt ob quamlibet operam in eo
praestitam. § 2. Institutum tamen aequitatem et evangelicam caritatem
servet erga sodalem, qui ab eo separatur.
703.
In
casu gravis scandali exteritoris vel gravissimi nocumenti instituto imminentis,
sodalis statim a Superiore maiore vel, si periculum sit in mora, a Superiore
locali cum consensu sui consilii e domo religiosa eici potest. Superior maior,
si opus sit, dimissionis processum ad normam iuris instituendum curet, aut rem
Sedi Apostolicae deferat.
704.
De
sodalibus, qui ab instituto sunt quoquo modo separati, fiat mentio in relatione
Sedi Apostolicae mittenda, de qua in can. 592, § 1.
705.
Religiosus
ad episcopatum evectus instituti sui sodalis remanet, sed vi voti oboedientiae
uni Romano Pontifici obnoxius est, et obligationibus non adstringitur, quas
ipse prudenter iudicet cum sua condicione componi non posse.
706.
Religiosus
de quo supra: 1_ si per professionem dominium bonorum amiserit, bonorum quae
ipsi obveniant habet usum, usumfructum et administrationem proprietatem vero
Episcopus dioecesanus aliique, de quibus in can. 381, § 2, acquirunt
Ecclesiae particulari; ceteri, instituto vel Sanctae Sedi, prout institutum
capax est possidendi vel minus; 2_ si per professionem dominium bonorum non
amiserit, bonorum quae habebat, recuperat usum usumfructum et administrationem;
quae postea ipsi obveniant, sibi plene acquirit; 3_ in utroque autem casu de
bonis, quae ipsi obveniant non intuitu personae, disponere debet secundum
offerentium voluntatem.
707.
§
1. Religiosus Episcopus emeritus habitationis sedem sibi eligere potest etiam
extra domos sui instituti, nisi aliud a Sede Apostolica provisum fuerit. §
2. Quoad eius congruam et dignam sustentationem, si cuidam dioecesi
inserviverit, servetur can. 402, § 2, nisi institutum proprium talem
sustentationem providere voluerit; secus Sedes Apostolica aliter provideat.
708.
Superiores
maiores utiliter in conferentiis seu consiliis consociari possunt ut, collatis
viribus, allaborent sive ad finem singulorum institutorum plenius assequendum,
salvis semper eorum autonomia, indole proprioque spiritu, sive ad communia
negotia pertractanda, sive ad congruam coordinationem et cooperationem cum
Episcoporum conferentiis et etiam cum singulis Episcopis instaurandam.
709.
Conferentiae
Superiorum maiorum sua habeant statuta a Sancta Sede approbata, a qua unice,
etiam in personam iuridicam, erigi possunt et sub cuius supremo moderamine
manent.
710.
Institutum
saeculare est institutum vitae consecratae, in quo christifideles in saeculo
viventes ad caritatis perfectionem contendunt atque ad mundi sanctificationem
praesertim ab intus conferre student.
711.
Instituti
saecularis sodalis vi suae consecrationis propriam in populo Dei canonicam condicionem,
sive laicalem sive clericalem, non mutat, servatis iuris praescriptis quae
instituta vitae consecratae respiciunt.
712.
Firmis
praescriptis cann. 598-601, constitutiones statuant vincula sacra, quibus
evangelica consilia in instituto assumuntur, et definiant obligationes quas
eadem vincula inducunt, servata tamen in vitae ratione semper propria instituti
saecularitate.
713.
§
1. Sodales horum institutorum propriam consecrationem in actuositate apostolica
exprimunt et exercent, iidemque, ad instar fermenti, omnia spiritu evangelico
imbuere satagunt ad robur et incrementum Corporis Christi. § 2. Sodales
laici, munus Ecclesiae evangelizandi, in saeculo et ex saeculo, participant
sive per testimonium vitae christianae et fidelitatis erga suam consecrationem,
sive per adiutricem quam praebent operam ad ordinandas secundum Deus res
temporales atque ad mundum virtute Evangelii informandum. Suam
etiam cooperationem, iuxta propriam vitae rationem saecularem, in communitatis
ecclesialis servitium offerunt. § 3. Sodales clerici per vitae consecratae testimonium,
praesertim in presbyterio, peculiari caritate apostolica confratribus adiutorio
sunt, et in populo Dei mundi sanctificationem suo sacro ministerio perficiunt.
714.
Sodales
vitam in ordinariis mundi condicionibus vel soli, vel in sua quisque familia,
vel in vitae fraternae coetu, ad normam constitutionum ducant.
715.
§
1. Sodales clerici in dioecesi incardinati ab Episcopo dioecesano dependent,
salvis iis quae vitam consecratam in proprio instituto respiciunt. § 2.
Qui vero ad normam can. 266, § 3 instituto incardinantur, si ad opera
instituti propria vel ad regimen instituti destinentur, ad instar religiosorum
ab Episcopo dependent.
716.
§
1. Sodales omnes vitam instituti, secundum ius proprium, actuose participent.
§ 3. Eiusdem instituti sodales communionem inter se servent, sollicite
curantes spiritus unitatem et genuinam fraternitatem.
717.
§
1. Constitutiones proprium regiminis modum praescribant, tempus quo Moderatores
suo officio fungantur et modum quo iidem designantur definiant. § 2. Nemo
in Moderatorem supremum designetur, qui non sit definitive incorporatus. §
3. Qui regimini instituti praepositi sunt, curent ut eiusdem spiritus unitas
servetur et actuosa sodalium participatio promoveatur.
718.
Administratio
bonorum instituti, quae paupertatem evangelicam exprimere et fovere debet,
regitur normis Libri V De bonis Ecclesiae temporalibus necnon iure proprio
instituti. Item ius proprium definiat obligationes praesertim oeconomicas
instituti erga sodales, qui pro ipso operam impendunt.
719.
§
1. Sodales, ut vocationi suae fideliter respondeant eorumque actio apostolica
ex ipsa unione cum Christo procedat, sedulo orationi vacent, sacrarum
Scripturarum lectioni apto modo incumbant, annua recessus tempora servent atque
alia spiritualia exercitia iuxta ius proprium peragant. § 2. Eucharistiae
celebratio, quantum fieri potest cotidiana, sit totius eorum vitae consecratae
fons et robur. § 3. Libere ad sacramentum paenitentiae accedant, quod
frequenter recipiant. § 4. Necessarium conscientiae moderamen libere
obtineant atque huius generis consilia a suis etiam Moderatoribus, si velint,
requirant.
720.
Ius
admittendi in institutum, vel ad probationem vel ad sacra vincula sive
temporaria sive perpetua aut definitiva assumenda ad Moderatores maiores cum
suo consilio ad normam constitutionum pertinet.
721.
§
1. Invalide admittitur ad initialem probationem: 1_ qui maiorem aetatem nondum
attigerit; 2_ qui sacro vinculo in aliquo instituto vitae consecratae actu
obstringitur, aut in societate vitae apostolicae incorporatus est; 3_ coniux
durante matrimonio. § 2. Constitutiones possunt alia admissionis
impedimenta etiam ad validitatem statuere vel condiciones apponere. § 3.
Praetera, ut quis recipiatur, habeat oportet maturitatem, quae ad vitam
instituti propriam recte ducendam est necessaria.
722.
§
1. Probatio initialis eo ordinetur, ut candidati suam divinam vocationem et
quidem instituti propriam aptius cognoscant iidemque in spiritu et vivendi modo
instituti exerceantur. § 2. Ad vitam secundum evangelica consilia ducendam
candidati rite instituantur atque ad eandem integre in apostolatum convertendam
edoceantur, eas adhibentes evangelizationis formas, quae instituti fini,
spiritui et indoli magis respondeant. § 3. Huius probationis modus et
tempus ante sacra vincula in instituto primum suscipienda, biennio non brevius,
in constitutionibus definiantur.
723.
§
1. Elapso probationis initialis tempore, candidatus qui idoneus iudicetur, tria
consilia evangelica, sacro vinculo firmata, assumat vel ab instituto discedat.
§ 2. Quae prima incorporatio, quinquennio non brevior, ad normam
constitutionum temporaria sit. § 3. Huius incorporationis tempore elapso,
sodalis, qui idoneus iudicetur, admittatur ad incorporationem perpetuam vel
definitivam, vinculis scilicet temporariis semper renovandis. § 4.
Incorporatio definitiva, quoad certos effectus iuridicos in constitutionibus
statuendos, perpetuae aequiparatur.
724.
§ 1. Institutio post vincula
sacra primum assumpta iugiter secundum constitutiones est protrahenda. § 2. Sodales in rebus divines
et humanis pari gressu instituantur de continua vero eorum spirituali
formatione seriam habeant curam instituti Moderatores.
725.
Institutum
sibi associare potest, aliquo vinculo in constitutionibus determinato, alios christifideles,
qui ad evangelicam perfectionem secundum spiritum instituti contendant
eiusdemque missionem participent.
726.
§
1. Elapso tempore incorporationis temporariae, sodalis institutum libere
derelinquere valet vel a sacrorum vinculorum renovatione iusta de causa a
Moderatore maiore, audito suo consilio, excludi potest. § 2. Sodalis
temporariae incorporationis id sponte petens, indultum discedendi a supremo
Moderatore de consensu sui consilii gravi de causa obtinere valet.
727.
§
1. Sodalis perpetue incorporatus, qui institutum derelinquere velit, indultum
discedendi, re coram Domino serio perpensa, a Sede Apostolica per Moderatorem
supremum petat, si institutum est iuris pontifici secus etiam ab Episcopo
dioecesano, prout in constitutionibus definitur. § 2. Si agatur de clerico
instituto incardinato, servetur praescriptum can. 693.
728.
Indulto
discedendi legitime concesso, cessant omnia vincula necnon iura et obligationes
ab incorporatione promanantia.
729.
Sodalis
ab instituto dimittitur ad normam cann. 694 et 695 constitutiones praeterea
determinent alias causas dimissionis, dummodo sint proportionate graves,
externae, imputabiles et iuridice comprobatae, atque modus procedendi servetur
in cann. 697-700 statutus. Dimisso applicatur praescriptum can.
701.
730.
Ut sodalis instituti saecularis ad
aliud institutum saeculare transeat, serventur praescripta cann. 684,
§§ 1, 2, 4, et 685; ut vero ad institutum religiosum vel ad
societatem vitae apostolicae aut ex illis ad institutum saeculare fiat transitus,
licentia requiritur Sedis Apostolicae, cuius mandatis standum est.
731.
§ 1. Institutis vitae
consecratae accedunt societates vitae apostolicae, quarum sodales, sine votis
religiosis, finem apostolicum societatis proprium prosequuntur et, vitam
fraternam in communi ducentes, secundum propriam vitae rationem, per
observantiam constitutionum ad perfectionem caritatis tendunt. § 2. Inter has sunt societates
in quibus sodales, aliquo vinculo constitutionibus definito, consilia
evangelica assumunt.
732.
Quae
in cann. 578-597, et 606 statuuntur, societatibus vitae apostolicae
applicantur, salva tamen uniuscuiusque societatis natura societatibus vero, de
quibus in can. 731, § 2, etiam cann. 598-602 applicantur.
733.
§
1. Domus erigitur et communitas localis constituitur a competenti auctoritate
societatis, praevio consensu Episcopi dioecesani in scriptis dato, qui etiam
consuli debet, cum agitur de eius suppressione. § 2. Consensus ad
erigendam domum secumfert ius habendi saltem oratorium, in quo sanctissima
Eucharistia celebretur et asservetur.
734.
Regimen
societatis a constitutionibus determinatur, servatis, iuxta naturam
uniuscuiusque societatis, cann. 617-633.
735.
§
1. Sodalium admissio, probatio, incorporatio et institutio determinantur iure
proprio cuiusque societatis. § 2. Ad admissionem in societatem quod
attinet, serventur condiciones in cann. 642-645 statutae. § 3. Ius
proprium determinare debet rationem probationis et institutionis fini et indoli
societatis accommodatam, praesertim doctrinalem, spiritualem et apostolicam,
ita ut sodales vocationem divinam agnoscentes ad missionem et vitam societatis
apte praeparentur.
736.
§
1. In societatibus clericalibus clerici ipsi societati incardinantur, nisi
aliter ferant constitutiones. § 2. In iis quae ad rationem studiorum et ad
ordines suscipiendos pertinent, serventur normae clericorum saecularium, firma
tamen § 1.
737.
Incorporatio
secumfert ex parte sodalium obligationes et iura in constitutionibus definita,
ex parte autem societatis, curam sodales ad finem propriae vocationis perducendi,
iuxta constitutiones.
738.
§
1. Sodales omnes subsunt propriis Moderatoribus ad normam constitutionum in iis
quae vitam internam et disciplinam societatis respiciunt. § 2. Subsunt
quoque Episcopo dioecesano in iis quae cultum publicum, curam animarum aliaque
apostolatus opera respiciunt, attentis cann. 679-683. § 3. Relationes
sodalis dioecesi incardinati cum Episcopo proprio constitutionibus vel
particularibus conventionibus definiuntur.
739.
Sodales,
praeter obligationes quibus, uti sodales, obnoxii sunt secundum constitutiones,
communibus obligationibus clericorum adstringuntur, nisi ex natura rei vel ex
contextu sermonis aliud constet.
740.
Sodales
habitare debent in domo vel in communitate legitime constituta et servare vitam
communem, ad normam iuris proprii, quo quidem etiam absentiae a domo vel
communitate reguntur.
741.
§
1. Societates et, nisi aliter ferant constitutiones, earum partes et domus,
personae sunt iuridicae et, qua tales, capaces bona temporalia acquirendi,
possidendi, administrandi et alienandi, ad normam praescriptorum Libri V De
bonis Ecclesiae temporalibus, cann. 636, 638 et 639, necnon iuris proprii.
§ 2. Sodales capaces quoque sunt, ad normam iuris proprii, bona temporalia
acquirendi, possidendi, administrandi de iisque disponendi, sed quidquid ipsis
instituto societatis obveniat, societati acquiritur.
742.
Egressus
et dimissio sodalis nondum definitive incorporati reguntur constitutionibus
cuiusque societatis.
743.
Indultum
discedendi a societate, cessantibus iuribus et obligationibus ex incorporatione
promanantibus, firmo praescripto can. 693, sodalis definitive incorporatus a
supremo Moderatore cum consensu eius consilii obtinere potest, nisi id iuxta
constitutiones Sanctae Sedi reservetur.
744.
§
1. Supremo quoque Moderatori cum consensu sui consilii pariter reservatur
licentiam concedere sodali definitive incorporato ad aliam societatem vitae
apostolicae transeundi, suspensis interim iuribus et obligationibus propriae
societatis, firmo tamen iure redeundi ante definitivam incorporationem in novam
societatem. § 2. Ut transitus fiat ad institutum vitae consecratae vel ex
eo ad societatem vitae apostolicae, licentia requiritur Sanctae Sedis, cuius
mandatis standum est.
745.
Supremus
Moderator cum consensu sui consilii sodali definitive incorporato concedere
potest indultum vivendi extra societatem, non tamen ultra triennium, suspensis
iuribus et obligationibus quae cum ipsius nova condicione componi non possunt;
permanet tamen sub cura Moderatorum. Si agitur de clerico, requiritur praetera
consensus Ordinarii loci in quo commorari debet, sub cuius cura et dependentia
etiam manet.
746.
Ad
dimissionem sodalis definitive incorporati serventur, congrua congruis
referendo, cann. 694-704.
747.
§
1. Ecclesiae, cui Christus Dominus fidei depositum concredidit ut ipsa, Spiritu
Sancto assistente, veritatem revelatam sancte custodiret, intimius
perscrutaretur, fideliter annuntiaret atque exponeret, officium est et ius
nativum, etiam mediis communicationis socialis sibi propriis adhibitis, a
qualibet humana potestate independens, omnibus gentibus Evangelium praedicandi.
§ 2. Ecclesiae competit semper et ubique principia moralia etiam de ordine
sociali annuntiare, necnon iudicium ferre de quibuslibet rebus humanis,
quatenus personae humanae iura fundamentalia aut animarum salus id exigant.
748.
§
1. Omnes homines veritatem in iis, quae Deum eiusque Ecclesiam respiciunt,
quaerere tenentur eamque cognitam amplectendi ac servandi obligatione vi legis
divinae adstringuntur et iure gaudent. § 2.
Homines ad amplectendam fidem catholicam contra ipsorum conscientiam per
coactionem adducere nemini umquam fas est.
749.
§ 1. Infallibilitate in
magisterio, vi muneris sui gaudet Summus Pontifex quando ut supremus omnium
christifidelium Pastor et Doctor, cuius est fratres suos in fide confirmare,
doctrinam de fide vel de moribus tenendam definitivo actus proclamat. § 2. Infallibilitate in
magisterio pollet quoque Collegium Episcoporum quando magisterium exercent
Episcopi in Concilio Oecumenico coadunati, qui, ut fidei et morum doctores et
iudices, pro universa Ecclesia doctrinam de fide vel de moribus definitive
tenendam declarant aut quando per orbem dispersi, communionis nexum inter se et
cum Petri successore servantes, una cum eodem Romano Pontifice authentice res
fidei vel morum docentes, in unam sententiam tamquam definitive tenendam
conveniunt. § 3. Infallibiliter definita nulla intellegitur doctrina, nisi
id manifesto constiterit.
750.
Fide
divina et catholica ea omnia credenda sunt quae verbo Dei scripto vel tradito,
uno scilicet fidei deposito Ecclesiae commisso, continentur, et insimul ut
divinitus revelata proponuntur sive ab Ecclesiae magisterio sollemni, sive ab
eius magisterio ordinario et universali, quod quidem communi adhaesione
christifidelium sub presbyteratum; qui ad presbyteratum destinantur, ad
diaconatus quascumque devitare doctrinas iisdem contrarias.
751.
Dicitur
haeresis, pertinax, post receptum baptismum, alicuius veritatis divina et
catholica credendae denegatio, aut de eadem pertinax dubitatio; apostasia,
fidei christianaeex toto repudiatio; schisma, subiectionis Summo Pontifici aut
communionis cum Ecclesiae membris eidem subditis detrectatio.
752.
Non
quidem fidei assensus, religiosum tamen intellectus et voluntatis obsequium
praestandum est doctrinae, quam sive Summus Pontifex sive Collegium Episcoporum
de fide vel de moribus enuntiant, cum magisterium authenticum exercent, etsi
definitivo actu eandem proclamare non intendant christifideles ergo devitare
curent quae cum eadem non congruant.
753.
Episcopi,
qui sunt in communione cum Collegii capite et membris, sive singuli sive in
conferentiis Episcoporum aut in conciliis particularibus congregati, licet
infallibilitate in docendo non polleant, christifidelium suae curae commissorum
authentici sunt fidei doctores et magistri; cui authentico magisterio suorum
Episcoporum christifideles religioso animi obsequio adhaerere tenentur.
754.
Omnes
christifideles obligatione tenentur servandi constitutiones et decreta, quae ad
doctrinam proponendam et erroneas opiniones proscribendas fert legitima
Ecclesiae auctoritas, speciali vero ratione, quae edit Romanus Pontifex vel
Collegium Episcoporum.
755.
§
1. Totius Collegii Episcoporum et Sedis Apostolicae imprimis est fovere et
dirigere motum oecumenicum apud catholicos, cuius finis est unitatis
redintegratio inter universos christianos, ad quam promovendam Ecclesia ex
voluntate Christi tenetur. § 2. Episcoporum item est, et, ad normam iuris,
Episcoporum conferentiarum, eandem unitatem promovere atque pro variis
adiunctorum necessitatibus vel opportunitatibus, normas practicas impertire,
attentis praescriptis a suprema Ecclesiae auctoritate latis.
756.
§
1. Quoad universam Ecclesiam munus Evangelii annuntiandi praecipue Romano
Pontifici et Collegio Episcoporum commissum est. § 2. Quoad Ecclesiam
particularem sibi concreditam illud munus exercent singuli Episcopi, qui quidem
totius ministerii verbi in eadem sunt moderatores; quandoque vero aliqui
Episcopi coniunctim illud explent quoad diversas simul Ecclesias, ad normam
iuris.
757.
Presbyterorum,
qui quidem Episcoporum cooperatores sunt, proprium est Evangelium Dei
annuntiare; praesertim hoc officio tenentur, quoad populum sibi commissum,
parochi aliique quibus cura animarum concreditur; diaconorum etiam est in
ministerio verbi populo Dei, in communione cum Episcopo eiusque presbyterio,
inservire.
758.
Sodales
institutorum vitae consecratae, vi propriae Deo consecrationis, peculiari modo
Evangelii testimonium reddunt, iidemque in Evangelio annuntiando ab Episcopo in
auxilium convenienter assumuntur.
759.
Christifideles
laici, vi baptismatis et confirmationis, verbo et vitae christianae exemplo
evangelici nuntii sunt testes; vocari etiam possunt ut in exercitio ministerii
verbi cum Episcopo et presbyteris cooperantur.
760.
In
ministerio verbi, quod sacra Scriptura, Traditione, liturgia, magisterio
vitaque Ecclesiae innitatur oportet, Christi mysterium integre ac fideliter
proponatur.
761.
Varia
media ad doctrinam christianam annuntiandam adhibeantur quae praesto sunt,
imprimis praedicatio atque catechetica institutio, quae quidem semper principem
locum tenent, sed et propositio doctrinae in scholis, in academiis,
conferentiis et coadunationibus omnis generis, necnon eiusdem diffusio per
declarationes publicas a legitima auctoritate occasione quorundam eventuum
factas prelo aliisque instrumentis communicationis socialis.
762.
Cum
Dei populus primum coadunetur verbo Dei vivi, quod ex ore sacerdotum omnino fas
est recipere, munus praedicationis magni habeant sacri ministri, inter quorum
praecipua officia sit Evangelium Dei omnibus annuntiare.
763.
Episcopis
ius est ubique, non exclusis ecclesiis et oratoriis institutorum religiosorum
iuris pontificii, Dei verbum praedicare, nisi Episcopus loci in casibus
particularibus expresse renuerit.
764.
Salvo
praescripto can. 765, facultate ubique praedicandi, de consensu saltem
praesumpto rectoris ecclesiae exercendae, gaudent presbyteri et diaconi, nisi
ab Ordinario competenti eadem facultas restricta fuerit aut sublata, aut lege
particulari licentia expressa requiratur.
765.
Ad
praedicandum religiosis in eorum ecclesiis vel oratoriis licentia requiritur
Superioris ad normam constitutionum competentis.
766.
Ad
praedicandum in ecclesia vel oratorio admitti possunt laici, si certis in
adiunctis necessitas id requirat aut in casibus particularibus utilitas id
suadeat, iuxta Episcoporum conferentiae praescripta, et salvo can. 767, §
1.
767.
§
1. Inter praedicationis formas eminet homilia, quae est pars ipsius liturgiae
et sacerdoti aut diacono reservatur; in eadem per anni liturgici cursum ex
textus sacro fidei mysteria et normae vitae christianae exponantur. § 2.
In omnibus Missis diebus dominicis et festis de praecepto, quae concursu populi
celebrantur, homilia habenda est nec omitti potest nisi gravi de causa. §
3. Valde commendatur ut, si sufficiens detur populi concursus, homilia habeatur
etiam in Missis quae infra hebdomadam, praesertim tempore adventus et
quadragesimae aut occasione alicuius festi vel luctuosi eventus, celebrentur.
§ 4. Parochi aut ecclesiae rectoris est curare ut haec praescripta
religiose serventur.
768.
§
1. Divini verbi praecones christifidelibus imprimis proponant, quae ad Dei
gloriam hominumque salutem credere et facere oportet. § 2. Impertiant
quoque fidelibus doctrinam, quam Ecclesiae magisterium proponit de personae
humanae dignitate et libertate, de familiae unitate et stabilitate eiusque
muniis, de obligationibus quae ad homines in societate coniunctos pertinent,
necnon de rebus temporalibus iuxta ordinem a Deo statutum componendis.
769.
Doctrina
christiana proponatur modo auditorum condicioni accomodato atque ratione
temporum necessitatibus aptata.
770.
Parochi
certis temporibus, iuxta Episcopi dioecesani praescripta, illas ordinent
praedicationes, quas exercitia spiritualia et sacras missiones vocant, vel
alias formas necessitatibus aptatas.
771.
§
1. Solliciti sint animarum pastores, praesertim Episcopi et parochi, ut Dei
verbum iis quoque fidelibus nuntietur, qui ob vitae suae condicionem communi et
ordinaria cura pastorali non satis fruantur aut eadem penitus careant. §
2. Provideant quoque, ut Evangelii nuntium perveniat ad non credentes in
territorio degentes, quippe quos, non secus ac fideles, animarum cura complecti
debeat.
772.
§
1. Ad exercitium praedicationis quod attinet, ab omnibus praeterea serventur
normae ab Episcopo dioecesano latae. § 2. Ad sermonem de doctrina
christiana faciendum via radiophonica aut televisifica, serventur praescripta
ab Episcoporum conferentia statuta.
773.
Proprium
et grave officium pastorum praesertim animarum est catechesim populi christiani
curare, ut fidelium fides, per doctrinae institutionem et vitae christianae
experientiam, viva fiat explicita atque operosa.
774.
§
1. Sollicitudo catechesis, sub moderamine legitimae ecclesiasticae
auctoritatis, ad omnia Ecclesiae membra pro sua cuiusque parte pertinet. §
2. Prae ceteris parentes obligatione tenentur verbo et exemplo filios in fide
et vitae christianae praxi efformandi; pari obligatione adstringuntur, qui
parentum locum tenent atque patrini.
775.
§
1. Servatis praescriptis ab Apostolica Sede latis, Episcopi dioecesani est
normas de re catechetica edicere itemque prospicere ut apta catechesis
instrumenta praesto sint, catechismum etiam parando, si opportunum id videatur,
necnon incepta catechetica fovere atque coordinare. § 2. Episcoporum
conferentiae est, si utile videatur, curare ut catechismi pro suo territorio,
praevia Sedis Apostolicae approbatione, edantur. § 3. Apud Episcoporum
conferentiam institui potest officium catecheticum, cuius praecipuum munus sit
singulis dioecesibus in re catechetica auxilium praebere.
776.
Parochus,
vi sui muneris, catecheticam efformationem adultorum, iuvenum et puerorum
curare tenetur, quem in finem sociam sibi operam adhibeat clericorum paroeciae
addictorum, sodalium institutorum vitae consecratae necnon societatum vitae
apostolicae, habita ratione indolis uniuscuiusque instituti, necnon
christifidelium laicorum, praesertim catechistarum; hi omnes, nisi legitime
impediti, operam suam libenter praestare ne renuant. Munus parentum, in
catechesi familiari, de quo in can. 774, § 2, promoveat et foveat.
777.
Peculiari
modo parochus, attentis normis ab Episcopo dioecesano statutis, curet: 1_ ut
apta catechesis impertiatur pro sacramentorum celebratione; 2_ ut pueri, ope
catecheticae institutionis per congruum tempus impertitae, rite praeparentur ad
primam receptionem sacramentorum paenitentiae et sanctissimae Eucharistiae
necnon ad sacramentum confirmationis; 3_ ut iidem, prima communione recepta,
uberius ac profundius catechetica efformatione excolantur; 4_ ut catechetica
institutio iis etiam tradatur, quantum eorum condicio sinat, qui corpore vel
mente sint praepediti; 5_ ut iuvenum et adultorum fides, variis formis et
inceptis, muniatur, illuminetur atque evolvatur.
778.
Curent
Superiores religiosi et societatum vitae apostolicae ut in suis ecclesiis,
scholis aliisve operibus sibi quoquo modo concreditis, catechetica institutio
sedulo impertiatur.
779.
Institutio
catechetica tradatur omnibus adhibitis auxiliis, subsidiis didacticis et
communicationis socialis instrumentis, quae efficaciora videantur ut fideles,
ratione eorum indoli facultatibus et aetati necnon vitae condicionibus aptata,
plenius catholicam doctrinam ediscere eamque aptius in praxim deducere valeant.
780.
Curent
locorum Ordinarii ut catechistae ad munus suum rite explendum debite
praeparentur, ut nempe continua formatio ipsis praebeatur, iidemque Ecclesiae
doctrinam apte cognoscant atque normas disciplinis paedagogicis proprias
theoretice ac practice addiscant.
781.
Cum
tota Ecclesia natura sua sit missionaria et opus evangelizationis habendum sit
fundamentale officium populi Dei, christifideles omnes, propriae
responsabilitatis conscii, partem suam in opere missionali assumant.
782.
§
1. Suprema directio et coordinatio inceptorum et actionum quae ad opus missionale
atque ad cooperationem missionariam pertinent, competit Romano Pontifici et
Collegio Episcoporum. § 2. Singuli Episcopi, utpote Ecclesiae universae
atque omnium Ecclesiarum sponsores, operis missionalis peculiarem
sollicitudinem habeant, praesertim incepta missionalia in propria Ecclesia
particulari suscitando, fovendo ac sustinendo.
783.
Sodales
institutorum vitae consecratae, cum vi ipsius consecrationis sese servitio
Ecclesiae dedicent, obligatione tenentur ad operam, ratione suo instituto propria,
speciali modo in actione missionali navandam.
784.
Missionarii,
qui scilicet a competenti auctoritate ecclesiastica ad opus missionale
explendum mittuntur, eligi possunt autochthoni vel non, sive clerici
saeculares, sive institutorum vitae consecratae vel societatis vitae
apostolicae sodales, sive alii christifideles laici.
785.
§
1. In opere missionali peragendo assumantur catechistae, christifideles nempe
laici debite instructi et vita christiana praestantes, qui, sub moderamine
missionarii, doctrinae evangelicae proponendae et liturgicis exercitiis
caritatisque operibus ordinandis sese impendant. § 2. Catechistae
efformentur in scholis ad hoc destinatis vel, ubi desint, sub moderamine
missionariorum.
786.
Actio
proprie missionalis, qua Ecclesia implantatur in populis vel coetibus ubi
nondum radicata est, ab Ecclesia absolvitur praesertim mittendo Evangelii
praecones donec novellae Ecclesiae plene constituantur, cum scilicet instructae
sint propriis viribus et sufficientibus mediis, quibus opus evangelizandi per
se ipsae peragere valeant.
787.
§
1. Missionarii, vita ac verbi testimonio, dialogum sincerum cum non credentibus
in Christum instituant, ut ipsis, ratione eorundem ingenio et culturae aptata,
aperiantur viae quibus ad evangelicum nuntium cognoscendum adduci valeant.
§ 2. Curent ut quos ad evangelicum nuntium recipiendum aestiment paratos,
veritates fidei edoceant, ita quidem ut ipsi ad baptismum recipiendum, libere
id petentes, admitti possint.
788.
§
1. Qui voluntatem amplectendi fidem in Christum manifestaverint, expleto
tempore praecatechumenatus, liturgicis caeremoniis admittantur ad
catechumenatum, atque eorum nomina scribantur in libro ad hoc destinato. §
2. Catechumeni, per vitae christianae institutionem et tirocinium, apte
initientur mysterio salutis atque introducantur in vitam fidei, liturgiae et
caritatis populi Dei atque apostolatus. § 3. Conferentiae Episcoporum est
statuta edere quibus catechumenatus ordinetur, determinando quaenam a
catechumenis sint praestanda, atque definiendo quaenam eis agnoscantur
praerogativae.
789.
Neophyti,
apta institutione ad veritatem evangelicam penitius cognoscendam et officia per
baptismum suscepta implenda efformentur; sincero amore erga Christum eiusque
Ecclesiam imbuantur.
790.
§
1. Episcopi dioecesani in territoriis missionis est: 1_ promovere, moderari et
coordinare incepta et opera, quae ad actionem missionalem spectant; 2_ curare
ut debitae ineantur conventiones cum Moderatoribus institutorum quae operi
missionali se dedicant, utque relationes cum iisdem in bonum cedant missionis.
§ 2. Praescriptis ab Episcopo dioecesano de quibus in § 1, n. 1
editis, subsunt omnes missionarii, etiam religiosi eorumque auxiliares in eius
dicione degentes.
791.
In
singulis dioecesibus ad cooperationem missionalem fovendam: 1_ promoveantur
vocationes missionales; 2_ sacerdos deputetur ad incepta pro missionibus
efficaciter promovenda, praesertim Pontificia Opera Missionalia; 3_ celebretur
dies annualis pro missionibus; 4_ solvatur quotannis congrua pro missionibus
stips, Sanctae Sedi transmittenda.
792.
Episcoporum
conferentiae opera instituant ac promoveant, quibus ii qui e terris missionum
laboris aut studii causa ad earundem territorium accedant, fraterne recipiantur
et congruenti pastorali cura adiuventur.
793.
§
1. Parentes, necnon qui eorum locum tenent, obligatione adstringuntur et iure
gaudent prolem educandi; parentes catholici officium quoque habent ea eligendi
media et instituta quibus, iuxta locorum adiuncta, catholicae filiorum
educationi aptius prospicere queant. § 2. Parentibus ius et etiam iis
fruendi auxiliis a societate civili praestandis, quibus in catholica educatione
filiorum procuranda indigeant.
794.
§
1. Singulari ratione officium et ius educandi spectat ad Ecclesiam, cui
divinitus missio concredita est homines adiuvandi, ut ad christianae vitae
plenitudinem pervenire valeant. § 2. Animarum pastoribus
officium est omnia disponendi, ut educatione catholica omnes fideles fruantur.
795.
Cum vera educatio integram persequi
debeat personae humanae formationem, spectantem ad finem eius ultimum et simul
ad bonum commune societatum, pueri et iuvenes ita excolantur ut suas dotes
physicas, morales et intellectuales harmonice evolvere valeant, perfectiorem
responsabilitatis sensum libertatisque rectum usum acquirant et ad vitam socialem
active participandam conformentur.
796.
§ 1. Inter media ad excolendam
educationem christifideles magni faciant scholas, quae quidem parentibus, in
munere educationis implendo, praecipuo auxilio sunt. § 2. Cum magistris
scholarum, quibus filios educandos concredant, parentes arcte cooperentur
oportet; magistri vero in officio suo persolvendo intime collaborent cum
parentibus, qui quidem libenter audiendi sunt eorumque consociationes vel
conventus instaurentur atque magni existimentur.
797.
Parentes in scholis eligendis vera
libertate gaudeant oportet; quare christifideles solliciti esse debent ut
societas civilis hanc libertatem parentibus agnoscat atque, servata iustitia
distributiva, etiam subsidiis tueatur.
798.
Parentes filios concredant illis
scholis in quibus educationi catholicae provideatur; quod si facere non
valeant, obligatione tenentur curandi, ut extra scholas debitae eorundem
educationi catholicae prospiciatur.
799.
Christifideles enitantur ut in
societate civili leges quae iuvenum formationem ordinant, educationi eorum
religiosae et morali quoque, iuxta parentum conscientiam, in ipsis scholis
prospiciant.
800.
§ 1. Ecclesiae ius est scholas
cuiusvis disciplinae, generis et gradus condendi ac moderandi. § 2.
Christifideles scholas catholicas foveant, pro viribus adiutricem operam
conferentes ad easdem condendas et sustentandas.
801.
Instituta religiosa quibus missio
educationis propria est, fideliter hanc suam missionem retinentes, satagant
educationi catholicae etiam per suas scholas, consentiente Episcopo dioecesano
conditas, sese impendere.
802.
§
1. Si praesto non sint scholae in quibus educatio tradatur christiano spiritu
imbuta, Episcopi dioecesani est curare ut condantur. § 2. Ubi id expediat,
Episcopus dioecesanus provideat ut scholae quoque condantur professionales et
technicae necnon aliae quae specialibus necessitatibus requirantur.
803.
§
1. Schola catholica ea intellegitur quam auctoritas ecclesiastica competens aut
persona iuridica ecclesiastica publica moderatur, aut auctoritas ecclesiastica
documento scripto uti talem agnoscit. § 2. Institutio et educatio in
schola catholica principiis doctrinae catholicae nitatur oportet; magistri
recta doctrina et vitae probitate praestent. § 3. Nulla schola, etsi
reapse catholica, nomen scholae catholicae gerat, nisi de consensu competentis
auctoritatis ecclesiasticae.
804.
§
1. Ecclesiae auctoritati subicitur institutio et educatio religiosa catholica
quae in quibuslibet scholis impertitur aut variis communicationis socialis
instrumentis procuratur; Episcoporum conferentiae est de hoc actionis campo
normas generales edicere, atque Episcopi dioecesani est eundem ordinare et in
eum invigilare. § 2. Loci Ordinarius sollicitus sit, ut qui ad religionis
institutionem in scholis, etiam non catholicis, deputentur magistri recta
doctrina, vitae christianae testimonio atque arte paedagogica sint praestantes.
805.
Loci
Ordinario pro sua dioecesi ius est nominandi aut approbandi magistros
religionis, itemque si religionis morumve ratio id requirat, amovendi aut
exigendi ut amoveantur.
806.
§
1. Episcopo dioecesano competit ius invigilandi et invisendi scholas catholicas
in suo territorio sitas, eas etiam quae ab institutorum religiosorum sodalibus
conditae sint aut dirigantur; eidem item competit praescripta edere quae ad
generalem attinent ordinationem scholarum catholicarum: quae praescripta valent
de scholis quoque quae ab iisdem sodalibus diriguntur, salva quidem eorundem
quoad internum earum scholarum moderamen autonomia. § 2. Curent scholarum
catholicarum Moderatores, advigilante loci Ordinario, ut institutio quae in
iisdem traditur pari saltem gradu ac in aliis scholis regionis, ratione
scientifica sit praestans.
807.
Ius
est Ecclesiae erigendi et moderandi studiorum universitates, quae quidem ad
altiorem hominum culturam et pleniorem personae humanae promotionem necnon ad
ipsius Ecclesiae munus docendi implendum conferant.
808.
Nulla
studiorum universitas, etsi reapse catholica, titulum seu nomen universitatis
catholicae gerat, nisi de consensu competentis auctoritatis ecclesiasticae.
809.
Episcoporum
conferentiae curent ut habeantur, si fieri possit et expediat, studiorum
universitates aut saltem facultates, in ipsarum territorio apte distributae, in
quibus variae disciplinae, servata quidem earum scientifica autonomia,
investigentur et tradantur doctrinae catholicae ratione habita.
810.
§
1. Auctoritati iuxta statuta competenti officium est providendi ut in
universitatibus catholicis nominentur docentes qui praeterquam idoneitate
scientifica et paedagogica, doctrinae integritate et vitae probitate praestent
utque, deficientibus his requisitis, servato modo procedendi in statutis
definito, a munere removeantur. § 2. Episcoporum conferentiae et Episcopi
dioecesani, quorum interest, officium habent et ius invigilandi, ut in iisdem
universitatibus principia doctrinae catholicae fideliter servantur.
811.
§ 1. Curet auctoritas
ecclesiastica competens ut in universitatibus catholicis erigatur facultas aut
institutum aut saltem cathedra theologiae, in qua lectiones laicis quoque
studentibus tradantur. § 2. In singulis universitatibus catholicis
lectiones habeantur, inquibus eae praecipue tractentur quaestiones theologicae,
quae cum disciplinis earundem facultatum sunt conexae.
812.
Qui in studiorum superiorum
institutis quibuslibet disciplinas tradunt theologicas, auctoritatis
ecclesiasticae competentis mandatum habeant oportet.
813.
Episcopus dioecesanus impensam
habeat curam pastoralem studentium, etiam per paroeciae erectione, vel saltem
per sacerdotes ad hoc stabiliter deputatos, et provideat ut apud universitates,
etiam catholicas, centra habeantur universitaria catholica, quae iuventuti
adiutorio sint, praesertim spirituali.
814.
Quae de universitatibus statuuntur
praescripta, pari ratione applicantur aliis studiorum superiorum institutis.
815.
Ecclesiae, vi muneris sui veritatem
revelatam nuntiandi, propriae sunt universitates vel facultates ecclesiasticae
ad disciplinas sacras vel cum sacris conexas pervestigandas, atque studentes in
iisdem disciplinis scientifice instituendos.
816.
§ 1. Universitates et
facultates ecclesiasticae constitui tantum possunt erectione ab Apostolica Sede
facta aut approbatione ab eadem concessa; eidem competit etiam earundem
superius moderamen. § 2. Singulae universitates et facultates ecclesiae
sua habere debent statuta et studiorum rationem ab Apostolica Sede approbata.
817.
Gradus academicos, qui effectus
canonicos in Ecclesia habeant, nulla universitas vel facultas conferre valet,
quae non sit ab Apostolica Sede erecta vel approbata.
818.
Quae de universitatibus catholicis in
cann. 810, 812 et 813 statuuntur praescripta, de universitatibus
facultatibusque ecclesiasticis quoque valent.
819.
Quatenus dioecesis aut instituti
religiosi immo vel ipsius Ecclesiae universae bonum id requirat, debent
Episcopi dioecesani aut institutorum Superiores competentes ad universitates
vel facultates ecclesiasticas mittere iuvenes et clericos et sodales indole,
virtute et ingenio praestantes.
820.
Curent universitatum et facultatum
ecclesiasticarum Moderatores ac professores ut variae universitatis facultates
mutuam sibi, prout obiectum siverit, praestent operam, utque inter propriam
universitatem vel facultatem et alias universitates et facultates, etiam non
ecclesiasticas, mutua habeatur cooperatio, qua nempe eaedem coniuncta opera,
conventibus, investigationibus scientificis coordinatis aliisque mediis, ad
maius scientiarum incrementum conspirent.
821.
Provideant
Episcoporum conferentia atque Episcopus dioecesanus ut, ubi fieri possit,
condantur instituta superiora scientiarum religiosarum, in quibus nempe
edoceantur disciplinae theologicae aliaeque quae ad culturam christianam
pertineant.
822.
§
1. Ecclesiae pastores, in suo munere explendo iure Ecclesiae proprio utentes,
instrumenta communicationis socialis adhibere satagant. § 2. Iisdem
pastoribus curae sit fideles edocere se officio teneri cooperandi ut
instrumentorum communicationis socialis usus humano christianoque spiritu
vivificetur. § 3. Omnes christifideles, ii praesertim qui quoquo modo in
eorundem instrumentorum ordinatione aut usu partem habent, solliciti sint
operam adiutricem actioni pastorali praestare, ita ut Ecclesia etiam his
instrumentis munus suum efficaciter exerceat.
823.
§
1. Ut veritatum fidei morumque integritas servetur, officum et ius est
Ecclesiae pastoribus invigilandi, ne scriptis aut usu instrumentorum
communicationis socialis christifidelium fidei aut moribus detrimentum
afferatur; item exigendi, ut quae fidem moresve tangant a christifidelibus
edenda suo iudicio subiciantur; necnon reprobandi scripta quae rectae fidei aut
bonis moribus noceant. § 2. Officium et ius, de quibus in § 1,
competunt Episcopis, tum singulis tum in conciliis particularibus vel
Episcoporum conferentiis adunatis quoad christifideles suae curae commissos,
supremae autem Ecclesiae auctoritati quoad universum Dei populum.
824.
§
1. Nisi aliud statuatur, loci Ordinarius, cuius licentia aut approbatio ad
libros edendos iuxta canones huius tituli est petenda, est loci Ordinarius
proprius auctoris aut Ordinarius loci in quo libri publici iuris fient. §
2. Quae in canonibus huius tituli statuuntur de libris, quibuslibet scriptis
divulgationi publicae destinatis applicanda sunt, nisi aliud constet.
825.
§
1. Libri sacrarum Scripturarum edi non possunt nisi ab Apostolica Sede aut ab
Episcoporum conferentia approbati sint; itemque ut eorundem versiones in
linguam vernaculam edi possint, requiritur ut ab eadem auctoritate sint
approbatae atque insimul necessariis et sufficientibus explicationibus sint
instructae. § 2. Versiones sacrarum Scripturarum convenientibus explicationibus
instructas, communi etiam cum fratribus seiunctis opera, parare atque edere
possunt christifideles catholici de licentia Episcoporum conferentiae.
826.
§ 1. Ad libros liturgicos quod
attinet, serventur praescripta can. 838. § 2. Ut iterum edantur libri liturgici necnon eorum
versiones in linguam vernaculam eorumve partes, constare debet de concordantia
cum editione approbata ex attestatione Ordinarii loci in quo publici iuris
fiunt. § 3. Libri precum pro publico vel privato fidelium usu ne edantur
nisi de licentia loci Ordinarii.
827.
§
1. Catechismi necnon alia scripta ad institutionem catecheticam pertinentia
eorumve versiones, ut edantur, approbatione egent loci Ordinarii, firmo
praescripto can. 775, § 2. § 2. Nisi cum approbatione competentis auctoritatis
ecclesiasticae editi sint aut ab ea postea approbati, in scholis, sive
elementariis sive mediis sive superioribus, uti textus, quibus institutio
nititur, adhiberi non possunt libri qui quaestiones recipiunt ad sacram
Scripturam, ad theologiam, ius canonicum, historiam ecclesiasticam, et ad
religiosas aut morales disciplinas pertinentes. § 3. Commendatur ut libri
materias de quibus in § 2 tractantes, licet non adhibeantur uti textus in
institutione tradenda, itemque scripta in quibus aliquid habetur quod
religionis aut morum honestatis peculiariter intersit, iudicio subiciantur loci
Ordinarii. § 4. In ecclesiis oratoriisve exponi, vendi aut dari non
possunt libri vel alia scripta de quaestionibus religionis aut morum
tractantia, nisi cum licentia competentis auctoritatis ecclesiasticae edita
sint aut ab ea postea approbata.
828.
Collectiones
decretorum aut actorum ab aliqua auctoritate ecclesiastica editas, iterum edere
non licet, nisi impetrata prius eiusdem auctoritatis licentia et servatis
condicionibus ab eadem praescriptis.
829.
Approbatio
vel licentia alicuius operis edendi pro textu originali valet, non vero pro
eiusdem novis editionibus vel translationibus.
830.
§
1. Integro manente iure uniuscuiusque loci Ordinarii committendi personis sibi
probatis iudicium de libris, ab Episcoporum conferentia confici potest elenchus
censorum, scientia, recta doctrina et prudentia praestantium, qui curiis
dioecesanis praesto sint, aut constitui etiam potest commissio censorum, quam
loci Ordinarii consulere possint. § 2. Censor, in suo obeundo officio,
omni personarum acceptatione seposita, prae oculis tantummodo habeat Ecclesiae
de fide et moribus doctrinam, uti a magisterio ecclesiastico proponitur. §
3. Censor sententiam suam scripto dare debet; quae si faverit, Ordinarius pro
suo prudenti iudicio licentiam concedat ut editio fiat, expresso suo nomine
necnon tempore ac loco concessae licentiae; quod si eam non concedat, rationes
denegationis cum operis scriptore Ordinarius communicet.
831.
§
1. In diariis, libellis aut foliis periodicis quae religionem catholicam aut
bonos mores manifesto impetere solent, ne quidpiam conscribant christifideles,
nisi iusta et rationabili de causa; clerici autem et institutorum religiosorum
sodales, tantummodo de licentia loci Ordinarii. § 2. Episcoporum
conferentiae est normas statuere de requisitis ut clericis atque sodalibus
institutorum religiosorum partem habere liceat in tractandis via radiophonica
aut televisifica quaestionibus, quae ad doctrinam catholicam aut mores attineant.
832.
Institutorum
religiosorum sodales ut scripta quaestiones religionis morumve tractantia edere
possint, licentia quoque egent sui Superioris maioris ad normam constitutionum.
833.
Obligatione
emittendi personaliter professionem fidei, secundum formulam a Sede Apostolica
probatam, tenetur: 1_ coram praeside eiusve delegato, omnes qui Concilio
Oecumenico vel particulari, synodo Episcoporum atque synodo dioecesana
intersunt cum voto sive deliberativo sive consultivo; praeses autem coram
Concilio aut synodo; 2_ promoti ad cardinalitiam dignitatem iuxta sacri
Collegii statuta; 3_ coram delegato ab Apostolica Sede, omnes promoti ad
episcopatum, itemque qui Episcopo dioecesano aequiparantur; 4_ coram collegio
consultorum, Administrator dioecesanus; 5_ coram Episcopo dioecesano eiusve
delegato, Vicarii generales et Vicarii episcopales necnon Vicarii iudiciales;
6_ coram loci Ordinario eiusve delegato, parochi, rector, magistri theologiae
et philosophiae in seminariis, initio suscepti muneris; promovendi ad ordinem diaconatus;
7_ coram Magno Cancellario eoque deficiente coram Ordinario loci eorumve
delegatis, rector universitatis ecclesiasticae vel catholicae, initio suscepti
muneris; coram rectore, si sit sacerdos, vel coram loci Ordinario eorumve
delegatis, docentes qui disciplinas ad fidem vel mores pertinentes in quibusvis
universitatibus tradunt, initio suscepti muneris; 8_ Superiores in institutis
religiosis et societatibus vitae apostolicae clericalibus, ad normam
constitutionum.
834.
§
1. Munus sanctificandi Ecclesia peculiari modo adimplet per sacram liturgiam,
quae quidem habetur ut Iesu Christi muneris sacerdotalis exercitatio, in qua
hominum sanctificatio per signa sensibilia significatur ac modo singulis
proprio efficitur, atque a mystico Iesu Christi Corpore, Capite nempe et
membris, integer cultus Dei publicus exercetur. § 2. Huiusmodi cultus tunc
habetur, cum defertur nomine Ecclesiae a personis legitime deputatis et per
actus ab Ecclesiae auctoritate probatos.
835.
§
1. Munus sanctificandi exercent imprimis Episcopi, qui sunt magni sacerdotes,
mysteriorum Dei praecipui dispensatores atque totius vitae liturgicae in
Ecclesia sibi commissa moderatores, promotores atque custodes. § 2. Illud
quoque exercent presbyteri, qui nempe, et ipsi Christi sacerdotii participes,
ut eius ministri sub Episcopi auctoritate, ad cultum divinum celebrandum et
populum sanctificandum consecrantur. § 3. Diaconi in cultu divino
celebrando partem habent, ad normam iuris praescriptorum. § 4. In munere
sanctificandi propriam sibi partem habent ceteri quoque christifideles actuose
liturgicas celebrationes, eucharisticam praesertim, suo modo participando;
peculiari modo idem munus participant parentes vitam coniugalem spiritu
christiano ducendo et educationem christianam filiorum procurando.
836.
Cum
cultus christianus, in quo sacerdotium commune christifidelium exercetur, opus
sit quod a fide procedit et eadem innititur, ministri sacri eandem excitare et
illustrare sedulo curent, ministerio praesertim verbi, quo fides nascitur et
nutritur.
837.
§
1. Actiones liturgicae non sunt actiones privatae, sed celebrationes Ecclesiae
ipsius, quae est unitatis sacramentum, scilicet plebs sancta sub Episcopis
adunata et ordinata; quare ad universum corpus Ecclesiae pertinent illudque
manifestant et afficiunt; singula vero membra ipsius attingunt diverso modo,
pro diversitate ordinum, munerum et actualis participationis. § 2.
Actiones liturgicae, quatenus suapte natura celebrationem communem secumferant,
ubi id fieri potest, cum frequentia et actuosa participatione christifidelium
celebrentur.
838.
§
1. Sacrae liturgiae moderatio ab Ecclesiae auctoritate unice pendet: quae
quidem est penes Apostolicam Sedem et, ad normam iuris, penes Episcopum
dioecesanum. § 2. Apostolicae Sedis est sacram liturgiam Ecclesiae universae
ordinare, libros liturgicos edere, aptationes, ad normam iuris a Conferentia
Episcoporum approbatas, recognoscere, necnon advigilare ut ordinationes
liturgicae ubique fideliter observentur. § 3. Ad Episcoporum Conferentias
spectat versiones librorum liturgicorum in linguas vernaculas fideliter et
convenienter intra limites definitos accommodatas parare et approbare atque
libros liturgicos, pro regionibus ad quas pertinent, post confirmationem
Apostolicae Sedis, edere. § 4. Ad Episcopum dioecesanum in Ecclesia sibi
commissa pertinet, intra limites suae competentiae, normas de re liturgica
dare, quibus omnes tenentur.
839.
§
1. Aliisve quoque mediis munus sanctificationis peragit Ecclesia, sive
orationibus, quibus Deum deprecatur ut christifideles sanctificati sint in
veritate, sive paenitentiae et caritatis operibus, quae quidem magnopere ad
Regnum Christi in animis radicandum et roborandum adiuvant et ad mundi salutem
conferunt. § 2. Curent locorum Ordinarii ut orationes necnon pia et sacra
exercitia populi christiani normis Ecclesiae plene congruant.
840.
Sacramenta
Novi Testamenti, a Christo Domino instituta et Ecclesiae concredita, utpote
actiones Christi et Ecclesiae, signa exstant ac media quibus fides exprimitur
et roboratur, cultus Deo redditur et hominum sanctificatio efficitur, atque
ideo ad communionem ecclesiasticam inducendam, firmandam et manifestandam
summopere conferunt; quapropter in iis celebrandis summa veneratione debitaque
diligentia uti debent tum sacri ministri tum ceteri christifideles.
841.
Cum
sacramenta eadem sint pro universa Ecclesia et ad divinum depositum pertineant,
unius supremae Ecclesiae auctoritatis est probare et definire quae ad eorum
validitatem sunt requisita, atque eiusdem aliusve auctoritatis competentis, ad
normam can. 838, §§ 3 et 4, est decernere quae ad eorum
celebrationem, administrationem et receptionem licitam necnon ad ordinem in
eorum celebratione servandum spectant.
842.
§
1. Ad cetera sacramenta valide admitti nequit, qui baptismum non recepit.
§ 2. Sacramenta baptismi, confirmationis et sanctissimae Eucharistiae ita
inter se coalescunt, ut ad plenam initiationem christianam requirantur.
843.
§
1. Ministri sacri denegare non possunt sacramenta iis qui opportune eadem
petant, rite sint dispositi, nec iure ab iis recipiendis prohibeantur. §
2. Animarum pastores ceterique christifideles, pro suo quisque ecclesiastico
munere, officium habent curandi ut qui sacramenta petunt debita evangelizatione
necnon catechetica institutione ad eadem recipienda praeparentur, attentis normis
a competenti auctoritate editis.
844.
§ 1. Ministri catholici
sacramenta licite administrant solis christifidelibus catholicis, qui pariter
eadem a solis ministris catholicis licite recipiunt, salvis huius canonis
§§ 2, 3 et 4, atque can. 861, § 2 praescriptis. § 2.
Quoties necessitas id postulet aut vera spiritualis utilitas id suadeat, et
dummodo periculum vitetur erroris vel indifferentismi, licet christifidelibus
quibus physice aut moraliter impossibile sit accedere ad ministrum catholicum,
sacramenta paenitentiae, Eucharistiae et unctionis infirmorum recipere a
ministris non catholicis, in quorum Ecclesia valida exsistunt praedicta
sacramenta. § 3.
Ministri catholici licite sacramenta paenitentiae, Eucharistiae et unctionis
infirmorum administrant membris Ecclesiarum orientalium quae plenam cum
Ecclesia catholica communionem non habent, si sponte id petant et rite sint
disposita; quod etiam valet quoad membra aliarum Ecclesiarum, quae iudicio
Sedis Apostolicae, ad sacramenta quod attinet, in pari condicione ac praedictae
Ecclesiae orientales versantur. § 4. Si adsit periculum mortis aut,
iudicio Episcopi dioecesani aut Episcoporum conferentiae, alia urgeat gravis
necessitas, ministri catholici licite eadem sacramenta administrant ceteris
quoque christianis plenam communionem cum Ecclesia non habentibus, qui ad suae
communitatis ministrum accedere nequeant atque sponte id petant, dummodo quoad
eadem sacramenta fidem catholicam manifestent et rite sint dispositi. § 5.
Pro casibus de quo in §§ 2, 3 et 4, Episcopus dioecesanus aut
Episcoporum conferentia generales normas ne ferant, nisi post consultationem
cum auctoritate competenti saltem locali Ecclesiae vel communitatis non
catholicae, cuius interest.
845.
§
1. Sacramenta baptismi, confirmationis et ordinis, quippe quae characterem
imprimant, iterari nequeunt. § 2. Si, diligenti inquisitione peracta,
prudens adhuc dubium supersit num sacramenta de quibus in § 1 revera aut
valide collata fuerint, sub condicione conferantur.
846.
§
1. In sacramentis celebrandis fideliter serventur libri liturgici a competenti
auctoritate probati; quapropter nemo in iisdem quidpiam proprio marte addat,
demat aut mutet. § 2. Minister sacramenta celebret secundum proprium
ritum.
847.
§
1. In administrandis sacramentis, in quibus sacra olea adhibenda sunt, minister
uti debet oleis ex olivis aut aliis ex plantis expressis atque, salvo
praescripto can. 999, n. 2, ab Episcopo consecratis vel benedictis, et quidem,
recenter; veteribus ne utatur, nisi adsit necessitas. § 2. Parochus olea
sacra a proprio Episcopo impetret eaque decenti custodia diligenter asservet.
848.
Minister,
praeter oblationes a competenti auctoritate definitas, pro sacramentorum
administratione nihil petat, cauto semper ne egentes priventur auxilio
sacramentorum ratione paupertatis.
849.
Baptismus,
ianua sacramentorum, in re vel saltem in voto ad salutem necessarius, quo
homines a peccatis liberantur, in Dei filios regenerantur atque indelebili
charactere Christo configurati Ecclesiae incorporantur, valide confertur
tantummodo per lavacrum aquae verae cum debita verborum forma.
850.
Baptismus
minstratur secundum ordinem in probatis liturgicis libris praescriptum, excepto
casu necessitatis urgentis, in quo ea tantum observari debent, quae ad
validitatem sacramenti requirantur.
851.
Baptismi
celebratio debite praeparetur oportet; itaque: 1_ adultus, qui baptismum
recipere intendit, ad catechumenatum admittatur et, quatenus fieri potest, per
varios gradus ad initiationem sacramentalem perducatur, secundum ordinem
initiationis ab Episcoporum conferentia aptatum et peculiares normas ab eadem
editas; 2_ infantis baptizandi parentes, itemque qui munus patrini sunt
suscepturi, de significatione huius sacramenti deque obligationibus cum eo
cohaerentibus rite edoceantur; parochus per se vel per alios curet ut ita
pastoralibus monitionibus, immo et communi precatione, debite parentes
instruantur, plures adunando familias atque, ubi fieri possit, eas visitando.
852.
§
1. Quae in canonibus de baptismo adulti habentur praescripta, applicantur omnibus
qui, infantia egressi, rationis usum assecuti sunt. § 2. Infanti
assimilatur, etiam ad baptismum quod attinet, qui non est sui compos.
853.
Aqua
in baptismo conferendo adhibenda, extra casum necessitatis, benedicta sit
oportet, secundum librorum liturgicorum praescripta.
854.
Baptismus
conferatur sive per immersionem sive per infusionem, servatis Episcoporum
conferentiae praescriptis.
855.
Curent
parentes, patrini et parochus ne imponatur nomen a sensu christiano alienum.
856.
Licet
baptismus quolibet die celebrari possit, commendatur tamen ut ordinarie die
dominica aut, si fieri possit, in vigilia Paschatis, celebretur.
857.
§
1. Extra casum necessitatis, proprius baptismi locus est ecclesia aut
oratorium. § 2. Pro regula habeatur ut adultus baptizetur in propria ecclesia
paroeciali, infans vero in ecclesia paroeciali parentum propria, nisi iusta
causa aliud suadeat.
858.
§
1. Quaevis ecclesia paroecialis baptismalem fontem habeat, salvo iure
cumulativo aliis ecclesiis iam quaesito. § 2. Loci Ordinarius, audito loci
parocho, potest ad fidelium commoditatem permittere aut iubere, ut fons
baptismalis habeatur etiam in alia ecclesia aut oratorio intra paroeciae fines.
859.
Si
ad ecclesiam paroecialem aut ad aliam ecclesiam vel oratorium, de quo in can.
858, § 2, baptizandus, propter locorum distantiam aliave adiuncta, sine
gravi incommodo accedere vel transferri nequeat, baptismus conferri potest et
debet in alia propinquiore ecclesia vel oratorio, aut etiam alio in loco
decenti.
860.
§
1. Praeter casum necessitatis, baptismus ne conferatur in domibus privatis,
nisi loci Ordinarius gravi de causa id permiserit. § 2. In valetudinariis,
nisi aliter Episcopus dioecesanus statuerit, baptismus ne celebretur, nisi in
casu necessitatis vel alia ratione pastorali cogente.
861.
§
1. Minister ordinarius baptismi est Episcopus, presbyter et diaconus, firmo
praescripto can. 530, n. 1. § 2. Absente aut impedito ministro ordinario,
licite baptismus confert catechista aliusve ad hoc munus ab Ordinario loci
deputatus, immo, in casu necessitatis, quilibet homo debita intentione motus
solliciti sint animarum pastores, praesertim parochus, ut christifideles de
recto baptizandi modo edoceantur.
862.
Excepto
casu necessitatis, nemini licet, sine debita licentia, in alieno territorio
baptismum conferre, ne suis quidem subditis.
863.
Baptismum
adultorum, saltem eorum qui aetatem quattuordecim annorum expleverunt, ad
Episcopum dioecesanum deferatur ut, si id expedire iudicaverit, ab ipso
administretur.
864.
Baptismi capax est omnis et solus
homo nondum baptizatus.
865.
§ 1. Ut adultus baptizari
possit, oportet voluntatem baptismum recipiendi manifestaverit, de fidei
veritatibus obligationibusque christianis sufficienter sit instructus atque in
vita christiana per catechumenatum sit probatus; admoneatur etiam ut de
peccatis suis doleat. §
2. Adultus, qui in periculo mortis versatur, baptizari potest si, aliquam de
praecipuis fidei veritatibus cognitionem habens, quovis modo intentionem suam
baptismum recipiendi manifestaverit et promittat se christianae religionis mandata
esse servaturum.
866.
Adultus qui baptizatur, nisi gravis
obstet ratio, statim post baptismum confirmetur atque celebrationem
eucharisticam, communionem etiam recipiendo, participet.
867.
§ 1. Parentes obligatione
tenentur curandi ut infantes intra priores hebdomadas baptizentur; quam primum
post nativitatem, immo iam ante eam, parochum adeant ut sacramentum pro filio
petant et debite ad illud praeparentur. § 2. Si infans in periculo mortis versetur, sine ulla
mora baptizetur.
868.
§ 1. Ut infans licite baptizetur,
oportet: 1_ parentes, saltem eorum unus aut qui legitime eorundem locum tenet,
consentiant; 2_ spes habeatur fundata eum in religione catholica educatum iri
quae si prorsus deficiat, baptismus secundum praescripta iuris particularis
differatur, monitis de ratione parentibus. § 2. Infans parentum
catholicorum, immo et non catholicorum, in periculo mortis licite baptizatur,
etiam invitis parentibus.
869.
§ 1. Si dubitetur num quis
baptizatus fuerit, aut baptismus valide collatus fuerit, dubio quidem post
seriam investigationem permanente, baptismus eidem sub condicione conferatur. § 2. Baptizati in communitate
ecclesiali non catholica non sunt sub condicione baptizandi, nisi, inspecta
materia et verborum forma in baptismo collato adhibitis necnon attenta
intentione baptizati adulti et ministri baptizantis, seria ratio adsit de
baptismi validitate dubitandi. § 3. Quod si, in casibus de quibus in
§§ 1 et 2, dubia remaneat baptismi collatio aut validitas, baptismus
ne conferatur nisi postquam baptizando, si sit adultus, doctrina de baptismi
sacramento exponatur, atque eidem aut, si de infante agitur, eius parentibus
rationes dubiae validitatis baptismi celebrati declarentur.
870.
Infans
expositus aut inventus, nisi re diligenter investigata de eius baptismo constet,
baptizetur.
871.
Fetus
abortivi, si vivant, quatenus fieri potest, baptizentur.
872.
Baptizando,
quantum fieri potest, detur patrinus, cuius est baptizando adulto in
initiatione christiana adstare, et baptizandum infantem una cum parentibus ad
baptismum praesentare itemque operam dare ut baptizatus vitam christianam
baptismo congruam ducat obligationesque eidem inhaerentes fideliter adimpleat.
873.
Patrinus
unus tantum vel matrina una vel etiam unus et una assumantur.
874.
§
1. Ut quis ad munus patrini suscipiendum admittatur, oportet: 1_ ab ipso
baptizando eiusve parentibus aut ab eo qui eorum locum tenet aut, his
deficientibus, a parocho vel ministro sit designatus atque aptitudinem et
intentionem habeat hoc munus gerendi; 2_ decimum sextum aetatis annum expleverit,
nisi alia aetas ab Episcopo dioecesano statuta fuerit vel exceptio iusta de
causa parocho aut ministro admittenda videatur; 3_ sit catholicus, confirmatus
et sanctissimum Eucharistiae sacramentum iam receperit, idemque vitam ducat
fidei et muneri suscipiendo congruam; 4_ nulla poena canonica legitime irrogata
vel declarata sit innodatus; 5_ non sit pater aut mater baptizandi. § 2.
Baptizatus ad communitatem ecclesialem non catholicam pertinens, nonnisi una
cum patrino catholico, et quidem ut testis tantum baptismi, admittatur.
875.
Qui
baptismum administrat curet ut, nisi adsit patrinus, habeatur saltem testis quo
collatio baptismi probari possit.
876.
Ad
collatum baptismum comprobandum, si nemini fiat praeiudicium, sufficit
declaratio unius testis omni exceptione maioris, aut ipsius baptizati
iusiurandum, si ipse in aetate adulta baptismum receperit.
877.
§
1. Parochus loci, in quo baptismus celebratur, debet nomina baptizatorum,
mentione facta de ministro, parentibus, patrinis necnon, si adsint, testibus,
de loco ac die collati baptismi, in baptizatorum libro sedulo et sine ulla mora
referre, simul indicatis die et loco nativitatis. § 2. Si de filio agatur
e matre non nupta nato, matris nomen inserendum est, si publice de eius
maternitate constet aut ipsa sponte sua, Codex plerumque non definit ritus, qui
in actionibus liturgicis inscribendum est, si eius paternitas probatur aliquo
publico documento aut ipsius declaratione coram parocho et duobus testibus
facta; in ceteris casibus, inscribatur baptizatus, nulla facta de patris aut
parentum nomine indicatione. § 3. Si de filio adoptivo agitur,
inscribantur nomina adoptantium necnon, saltem si ita fiat in actu civili
regionis, parentum naturalium ad normam §§ 1 et 2, attentis
Episcoporum conferentiae praescriptis.
878.
Si
baptismus neque a parocho neque eo praesente administratus fuerit, minister
baptismi, quicumque est, de collato baptismo certiorem facere debet parochum
paroeciae in qua baptismus administratus est, ut baptismum adnotet ad normam
can. 877, § 1.
879.
Sacramentum confirmationis, quod
characterem imprimit et quo baptizati, iter initiationis christianae
prosequentes, Spiritus Sancti dono ditantur atque perfectius Ecclesiae
vinculantur, eosdem roborat arctiusque obligat ut verbo et opere testes sint Christi
fidemque diffundant et defendant.
880.
§ 1. Sacramentum confirmationis
confertur per unctionem chrismatis in fronte, quae fit manus impositione atque
per verba in probatis liturgicis libris praescripta. § 2. Chrisma in sacramento
confirmationis adhibendum debet esse ab Episcopo consecratum, etiamsi
sacramentum a presbytero ministretur.
881.
Expedit
ut confirmationis sacramentum in ecclesia, et quidem intra Missam, celebretur;
ex causa tamen iusta et rationabili, extra Missam et quolibet loco digno celebrari
potest.
882.
Confirmationis minister ordinarius
est Episcopus; valide hoc sacramentum confert presbyter quoque hac facultate vi
iuris universalis aut peculiaris concessionis competentis auctoritatis
instructus.
883.
Ipso
iure facultate confirmationem ministrandi gaudent: 1_ intra fines suae
dicionis, qui iure Episcopo dioecesano aequiparantur; 2_ quoad personam de qua
agitur, presbyter qui, vi officii vel mandati Episcopi dioecesani, infantia
egressum baptizat aut iam baptizatum in plenam Ecclesiae catholicae communionem
admittit; 3_ quoad eos qui in periculo mortis versantur, parochus, immo
quilibet presbyter.
884.
§
1. Episcopus dioecesanus confirmationem administret per se ipse aut curet ut
per alium Episcopum administretur; quod si necessitas id requirat, facultatem
concedere potest uni vel pluribus determinatis presbyteris, qui hoc sacramentum
administrent. § 2. Gravi de causa, Episcopus itemque presbyter, vi iuris
aut peculiaris concessionis competentis auctoritatis facultate confirmandi
donatus, possunt in singulis casibus presbyteros, ut et ipsi sacramentum
administrent, sibi sociare.
885.
§
1. Episcopus dioecesanus obligatione tenetur curandi ut sacramentum
confirmationis subditis rite et rationabiliter petentibus conferatur. § 2.
Presbyter, qui hac facultate gaudet, eadem uti debet erga eos in quorum favorem
facultas concessa est.
886.
§
1. Episcopus in sua dioecesi sacramentum confirmationis legitime administrat
etiam fidelibus non subditis, nisi obstet expressa proprii ipsorum Ordinarii
prohibitio. § 2. Ut in aliena dioecesi confirmationem licite administret,
Episcopus indiget, nisi agatur de suis subditis, licentia saltem rationabiliter
praesumpta Episcopi dioecesani.
887.
Presbyter
facultate confirmationem ministrandi gaudens, in territorio sibi designato hoc
sacramentum extraneis quoque licite confert, nisi obstet proprii eorum
Ordinarii vetitum; illud vero in alieno territorio nemini valide confert, salvo
praescripto can. 883, n. 3.
888.
Intra
territorium in quo confirmationem conferre valent, ministri in locis quoque
exemptis eam ministrare possunt.
889.
§ 1. Confirmationis recipiendae
capax est omnis et solus baptizatus, non confirmatus. § 2. Extra periculum
mortis, ut quis licite confirmationem recipiat, requiritur, si rationis usu
polleat, ut sit apte institutus, rite dispositus et promissiones baptismales
renovare valeat.
890.
Fideles tenentur obligatione hoc
sacramentum tempestive recipiendi; curent parentes, animarum pastores,
praesertim parochi, ut fideles ad illud recipiendum rite instruantur et opportuno
tempore accedant.
891.
Sacramentum confirmationis
conferatur fidelibus circa aetatem discretionis, nisi Episcoporum conferentia
aliam aetatem determinaverit, aut adsit periculum mortis vel, de iudicio
ministri, gravis causa aliud suadeat.
892.
Confirmando, quantum id fieri
potest, adsit patrinus, cuius est curare ut confirmatus tamquam verus Christi
testis se gerat obligationesque eidem sacramento inhaerentes fideliter
adimpleat.
893.
§ 1. Ut quis patrini munere
fungatur, condiciones adimpleat oportet, de quibus in can. 874. § 2.
Expedit ut tamquam patrinus assumatur qui idem munus in baptismo suscepit.
894.
Ad collatam confirmationem probandam
serventur praescripta can. 876.
895.
Nomina
confirmatorum, facta mentione ministri, parentum et patrinorum, loci et diei collatae
confirmationis in librum confirmatorum Curiae dioecesanae adnotentur, vel, ubi
id praescripserit Episcoporum conferentia aut Episcopus dioecesanus, in librum
in archivo paroeciali conservandum; parochus debet de collata confirmatione
monere parochum loci baptismi, ut adnotatio fiat in libro baptizatorum, ad
normam can. 535, § 2.
896.
Si
parochus loci praesens non fuerit, eundem de collata confirmatione minister per
se vel per alium quam primum certiorem faciat.
897.
Augustissimum
Sacramentum est sanctissima Eucharistia, in qua ipsemet Christus Dominus
continetur, offertur et sumitur, et qua continuo vivit et crescit Ecclesia.
Sacrificium eucharisticum, memoriale mortis et resurrectionis Domini, in quo
Sacrificium crucis in saecula perpetuatur, totius cultus et vitae christianae
est culmen et fons, quo significatur et efficitur unitas populi Dei et corporis
Christi aedificatio perficitur. Cetera enim sacramenta et omnia ecclesiastica
apostolatus opera cum sanctissima Eucharistia cohaerent et ad eam ordinantur.
898.
Christifideles maximo in honore
sanctissimam Eucharistiam habeant, actuosam in celebratione augustissimi
Sacrificii partem habentes, devotissime et frequenter hoc sacramentum
recipientes, atque summa cum adoratione idem colentes; animarum pastores doctrinam
de hoc sacramento illustrantes, fideles hanc obligationem sedulo edoceant.
899.
§ 1. Eucharistica celebratio
actio est ipsius Christi et Ecclesiae, in qua Christus Dominus, ministerio
sacerdotis, semetipsum, sub speciebus panis et vini substantialiter praesentem,
Deo Patri offert atque fidelibus in sua oblatione sociatis se praebet ut cibum
spiritualem. § 2.
In eucharistica Synaxi populus Dei in unum convocatur, Episcopo aut, sub eius
auctoritate, presbytero praeside, personam Christi gerente, atque omnes qui
intersunt fideles, sive clerici sive laici, suo quisque modo pro ordinum et
liturgicorum munerum diversitate, participando concurrunt. § 3. Celebratio
eucharistica ita ordinetur, ut omnes participantes exinde plurimos capiant
fructus, ad quos obtinendos Christus Dominus Sacrificium eucharisticum
instituit.
900.
§
1. Minister, qui in persona Christi sacramentum Eucharistiae conficere valet,
est solus sacerdos valide ordinatus. § 2. Licite Eucharistiam celebrat
sacerdos lege canonica non impeditus, servatis praescriptis canonum qui
sequuntur.
901.
Integrum
est sacerdoti Missam applicare pro quibusvis, tum vivis tum defunctis.
902.
Nisi
utilitas christifidelium aliud requirat aut suadeat, sacerdotes Eucharistiam
concelebrare possunt, integra tamen pro singulis libertate manente Eucharistiam
individuali modo celebrandi, non vero eo tempore, quo in eadem ecclesia aut
oratorio concelebratio habetur.
903.
Sacerdos
ad celebrandum admittatur etiamsi rectori ecclesiae sit ignotus, dummodo aut
litteras commendatitias sui Ordinarii vel sui Superioris, saltem intra annum
datas, exhibeat, aut prudenter existimari possit eundem a celebratione non esse
impeditum.
904.
Sacerdotes,
memoria semper tenentes in mysterio Sacrificii eucharistici opus redemptionis
continuo exerceri, frequenter celebrent; immo enixe commendatur celebratio
cotidiana, quae quidem, etiam si praesentia fidelium haberi non possit, actus
est Christi et Ecclesiae, in quo peragendo munus suum praecipuum sacerdotes
adimplent.
905.
§ 1. Exceptis casibus in quibus
ad normam iuris licitum est pluries eadem die Eucharistiam celebrare aut
concelebrare, non licet sacerdoti plus semel in die celebrare. § 2. Si sacerdotum penuria
habeatur, concedere potest loci Ordinarius ut sacerdotes, iusta de causa, bis
in die, immo, necessitate pastorali id postulante, etiam ter in diebus
dominicis et festis de praecepto, celebrent.
906.
Nisi
iusta et rationabili de causa, sacerdos Sacrificium eucharisticum ne celebret
sine participatione alicuius saltem fidelis.
907.
In
celebratione eucharistica diaconis et laicis non licet orationes, speciatim
precem eucharisticam, proferre vel actionibus fungi, quae sacerdotis
celebrantis sunt propriae.
908.
Sacerdotibus
catholicis vetitum est una cum sacerdotibus vel ministris Ecclesiarum
communitatumve ecclesialium plenam communionem cum Ecclesia catholica non
habentium, Eucharistiam concelebrare.
909.
Sacerdos
ne omittat ad eucharistici Sacrificii celebrationem oratione debite se
praeparare, eoque expleto Deo gratias agere.
910.
§ 1. Minister ordinarius sacrae
communionis est Episcopus, presbyter et diaconus. § 2. Extraordinarius
sacrae communionis minister est acolythus necnon alius christifidelis ad normam
can. 230, § 3 deputatus.
911.
§ 1. Officium et ius
sanctissimam Eucharistiam per modum Viatici ad infirmos deferendi habent
parochus et vicarii paroeciales, cappellani, necnon Superior communitatis in
clericalibus institutis religiosis aut societatibus vitae apostolicae quoad
omnes in domo versantes. §
2. In casu necessitatis aut de licentia saltem praesumpta parochi, cappellani
vel Superioris, cui postea notitiam dari oportet, hoc facere debet quilibet
sacerdos vel alius sacrae communionis minister.
912.
Quilibet baptizatus, qui iure non
prohibeatur, admitti potest et debet ad sacram communionem.
913.
§
1. Ut sanctissima Eucharistia ministrari possit pueris, requiritur ut ipsi
sufficienti cognitione et accurata praeparatione gaudeant, ita ut mysterium
Christi pro suo captu percipiant et Corpus Domini cum fide et devotione sumere
valeant. § 2. Pueris tamen in periculo mortis versantibus sanctissima
Eucharistia ministrari potest, si Corpus Christi a communi cibo discernere et
communionem reverenter suscipere possint.
914.
Parentum
imprimis atque eorum qui parentum locum tenent necnon parochi officium est
curandi ut pueri usum rationis assecuti debite praeparentur et quam primum,
praemissa sacramentali confessione, hoc divino cibo reficiantur; parochi etiam
est advigilare ne ad sacram Synaxim accedant pueri, qui rationis usum non sint
adepti aut quos non sufficienter dispositos iudicaverit.
915.
Ad
sacram communionem ne admittantur excommunicati et interdicti post irrogationem
vel declarationem poenae aliique in manifesto gravi peccato obstinate
perseverantes.
916.
Qui
conscius est peccati gravis, sine praemissa sacramentali confessione Missam ne
celebret neve Corpori Domini communicet, nisi adsit gravis ratio et deficiat
opportunitas confitendi; quo in casu meminerit se obligatione teneri ad
eliciendum actum perfectae contritionis, qui includit propositum quam primum
confitendi.
917.
Qui
sanctissimam Eucharistiam iam recepit, potest eam iterum eadem die suscipere
solummodo intra eucharisticam celebrationem cui participat, salvo praescripto
can. 921, § 2.
918.
Maxime
commendatur ut fideles in ipsa eucharistica celebratione sacram communionem
recipiant; ipsis tamen iusta de causa petentibus extra Missam ministretur,
servatis liturgicis ritibus.
919.
§
1. Sanctissimam Eucharistiam recepturus per spatium saltem unius horae ante
sacram communionem abstineat a quocumque cibo et potu, excepta tantummodo aqua
atque medicina. § 2. Sacerdos, qui eadem die bis aut ter sanctissimam
Eucharistiam celebrat, aliquid sumere potest ante secundam aut tertiam
celebrationem, etiamsi non intercesserit spatium unius horae. § 3. Aetate
provecti et infirmitate quadam laborantes necnon eorum curae addicti,
sanctissimam Eucharistiam accipere possunt, etiamsi intra horam antecedentem
aliquid sumpserint.
920.
§ 1. Omnis fidelis, postquam ad
sanctissimam Eucharistiam initiatus sit, obligatione tenetur semel saltem in
anno, sacram communionem recipiendi. § 2. Hoc praeceptum impleri debet tempore paschali,
nisi iusta de causa alio tempore intra annum adimpleatur.
921.
§
1. Christifideles qui versantur in periculo mortis, quavis ex causa procedenti,
sacra communione per modum Viatici reficiantur. § 2. Etiamsi eadem die
sacra communione refecti fuerint, valde tamen suadetur ut qui in vitae
discrimen adducti sint, denuo communicent. § 3. Perdurante mortis
periculo, commendatur ut sacra communio pluries, distinctis diebus, administretur.
922.
Sanctum
Viaticum infirmis ne nimium differatur; qui animarum curam gerunt sedulo
advigilent, ut eodem infirmi plene sui compotes reficiantur.
923.
Christifideles
Sacrificium eucharisticum participare et sacram communionem suscipere possunt quolibet
ritu catholico, firmo praescripto can. 844.
924.
§
1. Sacrosanctum eucharisticum Sacrificium offerri debet ex pane et vino, cui
modica aqua miscenda est. § 2. Panis debet esse mere
triticeus et recenter confectus, ita ut nullum sit periculum corruptionis. § 3. Vinum debet esse naturale
de genimine vitis et non corruptum.
925.
Sacra
communio conferatur sub sola specie panis aut, ad normam legum liturgicarum,
sub utraque specie; in casu autem necessitatis, etiam sub sola specie vini.
926.
In
eucharistica celebratione secundum antiquam Ecclesiae latinae traditionem
sacerdos adhibeat panem azymum ubicumque litat.
927.
Nefas
est, urgente etiam extrema necessitate, alteram materiam sine altera, aut etiam
utramque extra eucharisticam celebrationem, consecrare.
928.
Eucharistica
celebratio peragatur lingua latina aut alia lingua, dummodo textus liturgici
legitime approbati fuerint.
929.
Sacerdotes
et diaconi in Eucharistia celebranda et ministranda sacra ornamenta rubricis
praescripta deferant.
930.
§
1. Sacerdos infirmus aut aetate provectus, si stare nequeat, Sacrificium
eucharisticum celebrare potest sedens, servatis quidem legibus liturgicis, non
tamen coram populo, nisi de licentia loci Ordinarii. § 2. Sacerdos caecus
aliave infirmitate laborans licite eucharisticum Sacrificium celebrat,
adhibendo textum quemlibet Missae ex probatis, adstante, si casus ferat, alio
sacerdote vel diacono, aut etiam laico rite instructo, qui eundem adiuvet.
931.
Eucharistiae
celebratio et distributio fieri potest qualibet die et hora, iis exceptis, quae
secundum liturgicas normas excluduntur.
932.
§
1. Celebratio eucharistica peragatur in loco sacro, nisi in casu particulari
necessitas aliud postulet; quo in casu, in loco honesto celebratio fieri debet.
§ 2. Sacrificium eucharisticum peragendum est super altare dedicatum vel
benedictum; extra locum sacrum adhiberi potest mensa conveniens, retentis
semper tobalea et corporali.
933.
Iusta
de causa et de licentia expressa Ordinarii loci licet sacerdoti Eucharistiam
celebrare in templo alicuius Ecclesiae aut communitatis ecclesialis plenam
communionem cum Ecclesia catholica non habentium, remoto scandalo.
934.
§
1. Sanctissima Eucharistia: 1_ asservari debet in ecclesia cathedrali aut eidem
aequiparata, in qualibet ecclesia paroeciali necnon in ecclesia vel oratorio
domui instituti religiosi aut societatis vitae apostolicae adnexo; 2_ asservari
potest in sacello Episcopi et, de licentia Ordinarii loci, in aliis ecclesiis,
oratoriis et sacellis. § 2. In locis sacris ubi sanctissima Eucharistia
asservatur, adesse semper debet qui eius curam habeat et, quantum fieri potest,
sacerdos saltem bis in mense Missam ibi celebret.
935.
Nemini
licet sanctissimam Eucharistiam apud se retinere aut secum in itinere deferre,
nisi necessitate pastorali urgente et servatis Episcopi dioecesani
praescriptis.
936.
In
domo instituti religiosi aliave pia domo, sanctissima Eucharistia asservetur
tantummodo in ecclesia aut in oratorio principali domui adnexo; potest tamen
iusta de causa Ordinarius permittere, ut etiam in alio oratorio eiusdem domus
asservetur.
937.
Nisi
gravis obstet ratio, ecclesia in qua sanctissima Eucharistia asservatur, per
aliquot saltem horas cotidie fidelibus pateat, ut coram sanctissimo Sacramento
orationi vacare possint.
938.
§
1. Sanctissima Eucharistia habitualiter in uno tantum ecclesiae vel oratorii
tabernaculo asservetur. § 2. Tabernaculum, in quo sanctissima Eucharistia
asservatur, situm sit in aliqua ecclesiae vel oratorii parte insigni,
conspicua, decore ornata, ad orationem apta. § 3. Tabernaculum, in quo habitualiter
sanctissima Eucharistia asservatur, sit inamovibile, materia solida non
transparenti confectum, et ita clausum ut quam maxime periculum profanationis
vitetur. § 4. Gravi de causa, licet sanctissimam Eucharistiam, nocturno
praesertim tempore, alio in loco tutiore et decoro asservare. § 5. Qui
ecclesiae vel oratorii curam habet, prospiciat ut clavis tabernaculi, in quo
sanctissima Eucharistia asservatur, diligentissime custodiatur.
939.
Hostiae
consecratae quantitate fidelium necessitatibus sufficienti in pyxide seu
vasculo serventur, et frequenter, veteribus rite consumptis, renoventur.
940.
Coram
tabernaculo, in quo sanctissima Eucharistia asservatur, peculiaris perenniter
luceat lampas, qua indicetur et honoretur Christi praesentia.
941.
§
1. In ecclesiis aut oratoriis quibus datum est asservare sanctissimam
Eucharistiam, fieri possunt expositiones sive cum pyxide sive cum ostensorio,
servatis normis in libris liturgicis praescriptis. § 2. Celebratione
Missae durante, ne habeatur in eadem ecclesiae vel oratorii aula sanctissimi
Sacramenti expositio.
942.
Commendatur
ut in iisdem ecclesiis et oratoriis quotannis fiat sollemnis sanctissimi
Sacramenti expositio per congruum tempus, etsi non continuum, protracta, ut
communitas localis eucharisticum mysterium impensius meditetur et adoret;
huiusmodi tamen expositio fiat tantum si congruus praevideatur fidelium
concursus et servatis normis statutis.
943.
Minister
expositionis sanctissimi Sacramenti et benedictionis eucharisticae est sacerdos
vel diaconus; in peculiaribus adiuntis, solius expositionis et repositionis,
sine tamen benedictione, est acolythus, minister extraordinarius sacrae
communionis aliusve ab Ordinario loci deputatus, servatis Episcopi dioecesani
praescriptis.
944.
§
1. Ubi de iudicio Episcopi dioecesani fieri potest, in publicum erga
sanctissimam Eucharistiam venerationis testimonium, habeatur, praesertim in
sollemnitate Corporis et Sanguinis Christi, processio per vias publicas ducta.
§ 2. Episcopi dioecesani est de processionibus statuere ordinationes,
quibus earum participationi et dignitati prospiciatur.
945.
§
1. Secundum probatum Ecclesiae morem, sacerdoti cuilibet Missam celebranti aut
concelebranti licet stipem oblatam recipere, ut iuxta certam intentionem Missam
applicet. § 2. Enixe commendatur sacerdotibus ut, etiam nulla recepta
stipe, Missam ad intentionem christifidelium praecipue egentium celebrent.
946.
Christifideles stipem offerentes ut
ad suam intentionem Missa applicetur, ad bonum conferunt Ecclesiae atque eius
curam in ministris operibusque sustinendis ea oblatione participant.
947.
A
stipe Missarum quaelibet etiam species negotiationis vel mercaturae omnino
arceatur.
948.
Distinctae
applicandae sunt Missae ad eorum intentiones pro quibus singulis stips, licet
exigua, oblata et acceptata est.
949.
Qui
obligatione gravatur Missam celebrandi et applicandi ad intentionem eorum qui
stipem obtulerunt, eadem obligatione tenetur, etiamsi sine ipsius culpa stipes
perceptae perierint.
950.
Si
pecuniae summa offertur pro Missarum applicatione, non indicato Missarum
celebrandarum numero, hic supputetur attenta stipe statuta in loco in quo
oblator commoratur, nisi aliam fuisse eius intentionem legitime praesumi
debeat.
951.
§
1. Sacerdos plures eadem die Missas celebrans, singulas applicare potest ad
intentionem pro qua stips oblata est, ea tamen lege ut, praeterquam in die
Nativitatis Domini, stipem pro una tantum Missa faciat suam, ceteras vero in
fines ab Ordinario praescriptos concredat, admissa quidem aliqua retributione
ex titulo extrinseco. § 2. Sacerdos alteram Missam eadem die concelebrans,
nullo titulo pro ea stipem recipere potest.
952.
§
1. Concilii provincialis aut conventus Episcoporum provinciae est pro universa
provincia per decretum definire quaenam pro celebratione et applicatione Missae
sit offerenda stips, nec licet sacerdoti summam maiorem expetere; ipsi tamen
fas est stipem sponte oblatam definita maiorem pro Missae applicatione
accipere, et etiam minorem. § 2. Ubi desit tale decretum, servetur
consuetudo in dioecesi vigens. § 3. Sodales quoque institutorum
religiosorum quorumlibet stare debent eidem decreto aut consuetudini loci, de
quibus in §§ 1 et 2.
953.
Nemini
licet tot stipes Missarum per se applicandarum accipere, quibus intra annum
satisfacere non potest.
954.
Si
certis in ecclesiis aut oratoriis Missae petuntur celebrandae numero plures
quam ut ibidem celebrari possint, earundem celebratio alibi fieri licet, nisi
contrariam voluntatem oblatores expresse manifestaverint.
955.
§
1. Qui celebrationem Missarum applicandarum aliis committere intendat, earum
celebrationem quam primum sacerdotibus sibi acceptis committat, dummodo ipsi
constet eos esse omni exceptione maiores; integram stipem receptam transmittere
debet, nisi certo constet excessum supra summam in dioecesi debitam datum esse
intuitu personae; obligatione etiam tenetur Missarum celebrationem curandi,
donec tum susceptae obligationis tum receptae stipis testimonium acceperit. §
2. Tempus intra quod Missae celebrandae sunt, initium habet a die quo sacerdos
easdem celebraturus recepit, nisi aliud constet. § 3. Qui aliis Missas
celebrandas committunt, sine mora in librum referant tum Missas quas
acceperunt, tum eas, quas aliis tradiderunt, notatis etiam earundem stipibus.
§ 4. Quilibet sacerdos accurate notare debet Missas quas celebrandas
acceperit, quibusque satisfecerit.
956.
Omnes et singuli administratores
causarum piarum aut quoquo modo obligati ad Missarum celebrationem curandam,
sive clerici sive laici, onera Missarum quibus intra annum non fuerit
satisfactum suis Ordinariis tradant, secundum modum ab his definiendum.
957.
Officium et ius advigilandi ut
Missarum onera adimpleantur, in ecclesiis cleri saecularis pertinet ad loci
Ordinarium, in ecclesiis institutorum religiosorum aut societatum vitae
apostolicae ad eorum Superiores.
958.
§ 1. Parochus necnon rector
ecclesiae aliusve pii loci, in quibus stipes Missarum recipi solent, peculiarem
habeant librum, in quo accurate adnotent Missarum celebrandarum numerum,
intentionem, stipem oblatam, necnon celebrationem peractam. § 2. Ordinarius obligatione
tenetur singulis annis huiusmodi libros per se aut per alios recognoscendi.
959.
In
sacramento paenitentiae fideles peccata legitimo ministro confitentes, de
iisdem contriti atque propositum sese emendandi habentes, per absolutionem ab
eodem ministro impertitam, veniam peccatorum quae post baptismum commiserint a
Deo obtinent, simulque reconciliantur cum Ecclesia, quam peccando
vulneraverunt.
960.
Individualis
et integra confessio atque absolutio unicum constituunt modum ordinarium, quo
fidelis peccati gravis sibi conscius cum Deo et Ecclesia reconciliatur;
solummodo impossibilitas physica vel moralis ab huiusmodi confessione excusat,
quo in casu aliis quoque modis reconciliatio haberi potest.
961.
§
1. Absolutio pluribus insimul paenitentibus sine praevia individuali
confessione, generali modo impertiri non potest, nisi: 1_ immineat periculum
mortis et tempus non suppetat sacerdoti vel sacerdotibus ad audiendas
singulorum paenitentium confessiones; 2_ adsit gravis necessitas, videlicet
quando, attento paenitentium numero, confessariorum copia praesto non est ad
rite audiendas singulorum confessiones intra congruum tempus, ita ut
paenitentes, sine propria culpa, gratia sacramentali aut sacra communione diu
carere cogantur; necessitas vero non censetur sufficiens, cum confessarii
praesto esse non possunt, ratione solius magni concursus paenitentium, qualis
haberi potest in magna aliqua festivitate aut peregrinatione. § 2.
Iudicium ferre an dentur condiciones ad normam § 1, n. 2 requisitae,
pertinet ad Episcopum dioecesanum, qui, attentis criteriis cum ceteris membris
Episcoporum conferentiae concordatis, casus talis necessitatis determinare
potest.
962.
§
1. Ut christifidelis sacramentali absolutione una simul pluribus data valide
fruatur, requiritur non tantum ut sit apte dispositus, sed ut insimul sibi
proponat singillatim debito tempore confiteri peccata gravia, quae in praesens
ita confiteri nequit. § 2. Christifideles, quantum fieri potest etiam
occasione absolutionis generalis recipiendae, de requisitis ad normam § 1
edoceantur et absolutioni generali, in casu quoque periculi mortis, si tempus
suppetat, praemittatur exhortatio ut actum contritionis quisque elicere curet.
963.
Firma
manente obligatione de qua in can. 989, is cui generali absolutione gravia peccata
remittuntur, ad confessionem individualem quam primum, occasione data, accedat,
antequam aliam recipiat absolutionem generalem, nisi iusta causa interveniat.
964.
§
1. Ad sacramentales confessiones excipiendas locus proprius est ecclesia aut
oratorium. § 2. Ad sedem confessionalem quod attinet, normae ab
Episcoporum conferentia statuantur, cauto tamen ut semper habeantur in loco
patenti sedes confessionales crate fixa inter paenitentem et confessarium
instructae, quibus libere uti possint fideles, qui id desiderent. § 3.
Confessiones extra sedem confessionalem ne excipiantur, nisi iusta de causa.
965.
Minister
sacramenti paenitentiae est solus sacerdos.
966.
§ 1. Ad validam peccatorum
absolutionem requiritur ut minister, praeterquam potestate ordinis, facultate
gaudeat eandem in fideles, quibus absolutionem impertitur, exercendi. § 2. Hac facultate donari
potest sacerdos, sive ipso iure sive concessione ab auctoritate competenti
facta ad normam can. 969.
967.
§
1. Praeter Romamum Pontificem, facultate christifidelium ubique terrarum
confessiones excipiendi ipso iure gaudent Cardinales itemque Episcopi, qui
eadem et licite ubique utuntur, nisi Episcopus dioecesanus in casu particulari
renuerit. § 2. Qui facultate confessiones habitualiter excipiendi gaudent
sive vi officii sive vi concessionis Ordinarii loci incardinationis aut loci in
quo domicilium habent, eadem facultatem ubique exercere possunt, nisi loci
Ordinarius in casu particulari renuerit, firmis praescriptis can. 974,
§§ 2 et 3. § 3. Ipso iure eadem facultate ubique potiuntur erga
sodales aliosque in domo instituti aut societatis diu noctuque degentes, qui vi
officii aut concessionis Superioris competentis ad normam cann. 968, § 2
et 969, § 2 facultate confessiones excipiendi sunt instructi; qui quidem
eadem et licite utuntur, nisi aliquis Superior maior quoad proprios subditos in
casu particulari renuerit.
968.
§
1. Vi officii pro sua quisque dicione facultate ad confessiones excipiendas
gaudent loci Ordinarius, canonicus paenitentiarius, itemque parochus aliique
qui loco parochi sunt. § 2. Vi officii facultate gaudent confessiones
excipiendi suorum subditorum aliorumque, in domo diu noctuque degentium,
Superiores instituti religiosi aut societatis vitae apostolicae, si sint
clericales iuris pontificii, ad normam constitutionum potestate regiminis
exsecutiva fruentes, firmo tamen praescripto can. 630, § 4.
969.
§
1. Solus loci Ordinarius competens est qui facultatem ad confessiones
quorumlibet fidelium excipiendas conferat presbyteris quibuslibet; presbyteri
autem qui sodales sunt institutorum religiosorum, eadem ne utantur sine
licentia saltem praesumpta sui Superioris. § 2. Superior instituti
religiosi aut societatis vitae apostolicae, de quo in can. 968, § 2,
competens est qui facultatem ad excipiendas confessiones suorum subditorum
aliorumque in domo diu noctuque degentium presbyteris quibuslibet conferat.
970.
Facultas
ad confessiones excipiendas ne concedatur nisi presbyteris qui idonei per
examen reperti fuerint, aut de eorum idoneitate aliunde constet.
971.
Facultatem
ad excipiendas habitualiter confessiones loci Ordinarius presbytero, etsi
domicilium vel quasi-domicilium in sua dicione habenti, ne concedat, nisi
prius, quantum fieri potest, audito eiusdem presbyteri Ordinario.
972.
Facultas
ad confessiones excipiendas a competenti auctoritate, de qua in can. 969,
concedi potest ad tempus sive indeterminatum sive determinatum.
973.
Facultas ad confessiones
habitualiter excipiendas scripto concedatur.
974.
§ 1. Loci Ordinarius, itemque
Superior competens, facultatem ad confessiones excipiendas habitualiter
concessam ne revocet nisi gravem ob causam. § 2. Revocata facultate ad
confessiones excipiendas a loci Ordinario qui eam concessit, de quo in can.
967, § 2, presbyter eandem facultatem ubique amittit; revocata eadem facultate
ab alio loci Ordinario, eandem amittit tantum in territorio revocantis. § 3. Quilibet loci Ordinarius
qui alicui presbytero revocaverit facultatem ad confessiones excipiendas,
certiorem reddat Ordinarium qui ratione incardinationis est presbyteri
proprius, aut, si agatur de sodali instituti religiosi, eiusdem competentem
Superiorem. § 4. Revocata facultate ad confessiones excipiendas a proprio
Superiore maiore, facultatem ad excipiendas confessiones ubique erga sodales
instituti amittit presbyter; revocata autem eadem facultate ab alio Superiore
competenti, eandem amittit erga solos in eiusdem dicione subditos.
975.
Praeterquam
revocatione, facultas de qua in can. 967, § 2 cessat amissione officii vel
excardinatione aut amissione domicilii.
976.
Quilibet sacerdos, licet ad
confessiones excipiendas facultate careat, quoslibet paenitentes in periculo
mortis versantes valide et licite absolvit a quibusvis censuris et peccatis,
etiamsi praesens sit sacerdos approbatus.
977.
Absolutio
complicis in peccato contra sextum Decalogi praeceptum invalida est,
praeterquam in periculo mortis.
978.
§
1. Meminerit sacerdos in audiendis confessionibus se iudicis pariter et medici
personam sustinere ac divinae iustitiae simul et misericordiae ministrum a Deo
constitutum esse, ut honori divino et animarum saluti consulat. § 2.
Confessarius, utpote minister Ecclesiae, in administrando sacramento, doctrinae
Magisterii et normis a competenti auctoritate latis fideliter adhaereat.
979.
Sacerdos
in quaestionibus ponendis cum prudentia et discretione procedat, attenta quidem
condicione et aetate paenitentis, abstineatque a nomine complicis inquirendo.
980.
Si
confessario dubium non est de paenitentis dispositione et hic absolutionem
petat, absolutio ne denegetur nec differatur.
981.
Pro
qualitate et numero peccatorum, habita tamen ratione paenitentis condicionis,
salutares et convenientes satisfactiones confessarius iniungat; quas paenitens
per se ipse implendi obligatione tenetur.
982.
Qui
confitetur se falso confessarium innocentem apud auctoritatem ecclesiasticam
denuntiasse de crimine sollicitationis ad peccatum contra sextum Decalogi
praeceptum, ne absolvatur nisi prius falsam denuntiationem formaliter
retractaverit et paratus sit ad damna, si quae habeantur, reparanda.
983.
§
1. Sacramentale sigillum inviolabile est; quare nefas est confessario verbis
vel alio quovis et quavis modo de causa aliquatenus prodere paenitentem. §
2. Obligatione secretum servandi tenentur quoque interpres, si detur, necnon
omnes alii ad quos ex confessione notitia peccatorum quoquo modo pervenerit.
984.
§
1. Omnino confessario prohibetur scientiae ex confessione acquisitae usus cum
paenitentis gravamine, etiam quovis revelationis periculo excluso. § 2.
Qui in auctoritate est constitutus, notitia quam de peccatis in confessione
quovis tempore excepta habuerit, ad exteriorem gubernationem nullo modo uti
potest.
985.
Magister
novitiorum eiusque socius, rector seminarii aliusve instituti educationis
sacramentales confessiones suorum alumnorum in eadem domo commorantium ne audiant,
nisi alumni in casibus particularibus sponte id petant.
986.
§
1. Omnis cui animarum cura vi muneris est demandata, obligatione tenetur
providendi ut audiantur confessiones fidelium sibi commissorum, qui
rationabiliter audiri petant, utque iisdem opportunitas praebeatur ad
confessionem individualem, diebus ac horis in eorum commodum statutis,
accedendi. § 2. Urgente necessitate, quilibet confessarius obligatione
tenetur confessiones christifidelium excipiendi, et in periculo mortis quilibet
sacerdos.
987.
Christifidelis,
ut sacramenti paenitentiae remedium percipiat salutiferum, ita dispositus sit
oportet ut, peccata quae commiserit repudians et propositum sese emendandi
habens, ad Deum convertatur.
988.
§
1. Christifidelis obligatione tenetur in specie et numero confitendi omnia
peccata gravia post baptismum perpetrata et nondum per claves Ecclesiae directe
remissa neque in confessione individuali accusata, quorum post diligentem sui
discussionem conscientiam habeat. § 2. Commendatur christifidelibus ut etiam
peccata venialia confiteantur.
989.
Omnis
fidelis, postquam ad annos discretionis pervenerit, obligatione tenetur peccata
sua gravia, saltem semel in anno, fideliter confitendi.
990.
Nemo
prohibetur quominus per interpretem confiteatur, vitatis quidem abusibus et
scandalis atque firmo praescripto can. 983, § 2.
991.
Cuivis
christifideli integrum est confessario legitime approbato etiam alius ritus,
cui maluerit, peccata confiteri.
992.
Indulgentia est remissio coram Deo
poenae temporalis pro peccatis, ad culpam quod attinet iam deletis, quam
christifidelis, apte dispositus et certis ac definitis condicionibus,
consequitur ope Ecclesiae quae, ut ministra redemptionis, thesaurum
satisfactionum Christi et Sanctorum auctoritative dispensat et applicat.
993.
Indulgentia
est partialis aut plenaria, prout a poena temporali pro peccatis debita liberat
ex parte aut ex toto.
994.
Quivis
fidelis potest indulgentias sive partiales sive plenarias, aut sibi ipsi
lucrari, aut defunctis applicare ad modum suffragii.
995.
§
1. Praeter supremam Ecclesiae auctoritatem ii tantum possunt indulgentias
elargiri, quibus haec potestas iure agnoscitur aut a Romano Pontifice
conceditur. § 2. Nulla auctoritas infra Romanum Pontificem potest
potestatem concedendi indulgentias aliis committere, nisi id ei a Sede
Apostolica expresse fuerit indultum.
996.
§ 1. Ut quis capax sit lucrandi
indulgentias debet esse baptizatus, non excommunicatus, in statu gratiae saltem
in fine operum praescriptorum. § 2. Ut vero subiectum capax eas lucretur, habere debet intentionem
saltem generalem eas acquirendi et opera iniuncta implere statuto tempore ac
debito modo, secundum concessionis tenorem.
997.
Ad
indulgentiarum concessionem et usum quod attinet, servanda sunt insuper cetera
praescripta quae in peculiaribus Ecclesiae legibus continentur.
998.
Unctio
infirmorum, qua Ecclesia fideles periculose aegrotantes Domino patienti et
glorificato, ut eos allevet et salvet, commendat, confertur eos liniendo oleo
atque verba proferendo in liturgicis libris praescripta.
999.
Praeter
Episcopum, oleum in unctione infirmorum adhibendum benedicere possunt: 1_ qui
iure Episcopo dioecesano aequiparantur; 2_ in casu necessitatis, quilibet
presbyter in ipsa tamen celebratione sacramenti.
1000.
§
1. Unctiones verbis, ordine et modo praescriptis in liturgicis libris, accurate
peragantur; in casu tamen necessitatis, sufficit unctio unica in fronte vel
etiam in alia corporis parte, integra formula prolata. § 2. Unctiones
peragat minister propria manu, nisi gravis ratio usum instrumenti suadeat.
1001.
Curent
animarum pastores et infirmorum propinqui, ut tempore opportuno infirmi hoc
sacramento subleventur.
1002.
Celebratio
communis unctionis infirmorum, pro pluribus infirmis simul, qui apte sint
praeparati et rite dispositi, iuxta Episcopi dioecesani praescripta peragi
potest.
1003.
§ 1. Unctionem infirmorum
valide administrat omnis et solus sacerdos. § 2. Officium et ius unctionis infirmorum ministrandi
habent omnes sacerdotes, quibus demandata est cura animarum, erga fideles suo
pastorali officio commissos; ex rationabili causa, quilibet alius sacerdos hoc
sacramentum ministrare potest de consensu saltem praesumpto sacerdotis de quo
supra. § 3. Cuilibet sacerdoti licet oleum benedictum secumferre ut, in
casu necessitatis, sacramentum unctionis infirmorum ministrare valeat.
1004.
§
1. Unctio infirmorum ministrari potest fideli qui, adepto rationis usu, ob
infirmitatem vel senium in periculo incipit versari. § 2. Hoc sacramentum
iterari potest, si infirmus, postquam convaluerit, denuo in gravem infirmitatem
inciderit aut si, eadem infirmitate perdurante, discrimen factum gravius sit.
1005.
In dubio utrum infirmus rationis
usum attigerit, an periculose aegrotet vel mortuus sit, hoc sacramentum
ministretur.
1006.
Infirmis
qui, cum suae mentis compotes essent, hoc sacramentum implicite saltem
petierint, conferatur.
1007.
Unctio
infirmorum ne conferatur illis, qui in manifesto gravi peccato obstinate
perseverent.
1008.
Sacramento
ordinis ex divina institutione inter christifideles quidam, charactere
indelebili quo signantur, constituuntur sacri ministri, qui nempe consecrantur
et deputantur ut, pro suo quisque gradu, in persona Christi Capitis munera
docendi, sanctificandi et regendi adimplentes, Dei populum pascant.
1009.
§ 1. Ordines sunt episcopatus,
presbyteratus et diaconatus. § 2. Conferuntur manuum impositione et precatione consecratoria,
quam pro singulis gradibus libri liturgici praescribunt.
1010.
Ordinatio
intra Missarum sollemnia celebretur, die dominico vel festo de praecepto, sed
ob rationes pastorales aliis etiam diebus, ferialibus non exceptis, fieri
potest.
1011.
§
1. Ordinatio generaliter in cathedrali ecclesia celebretur; ob rationes tamen
pastorales in alia ecclesia aut oratorio celebrari potest. § 2. Ad
ordinationem invitandi sunt clerici aliique christifideles, ut quam maxima frequentia
celebrationi intersint.
1012.
Sacrae
ordinationis minister est Episcopus consecratus.
1013.
Nulli
Episcopo licet quemquam consecrare in Episcopum, nisi prius constet de
pontificio mandato.
1014.
Nisi
Sedis Apostolicae dispensatio intercesserit, Episcopus consecrator principalis
in consecratione episcopali duos saltem Episcopos consecrantes sibi adiungat;
valde convenit autem, ut una cum iisdem omnes Episcopi praesentes electum
consecrent.
1015.
§
1. Unusquisque ad presbyteratum et ad diaconatum a proprio Episcopo ordinetur
aut cum legitimis eiusdem litteris dimissoriis. § 2. Episcopus proprius,
iusta de causa non impeditus, per se ipse suos subditos ordinet; sed subditum
orientalis ritus, sine apostolico indulto, licite ordinare non potest. §
3. Qui potest litteras dimissorias ad ordines recipiendos dare, potest quoque
eosdem ordines per se ipse conferre, si charactere episcopali polleat.
1016.
Episcopus
proprius, quod attinet ad ordinationem diaconalem eorum qui clero saeculari se
adscribi intendant, est Episcopus dioecesis, in qua promovendus habet
domicilium, aut dioecesis cui promovendus sese devovere statuit; quod attinet
ad ordinationem presbyteralem clericorum saecularium, est Episcopus dioecesis,
cui promovendus per diaconatum est incardinatus.
1017.
Episcopus
extra propriam dicionem nonnisi cum licentia Episcopi dioecesani ordines
conferre potest.
1018.
§
1. Litteras dimissorias pro saecularibus dare possunt: 1_ Episcopus proprius,
de quo in can. 1016; 2_ Administrator apostolicus atque, de consensu collegii
consultorum, Administrator dioecesanus; de consensu consilii, de quo in can.
495, § 2, Pro-vicarius et Pro-praefectus apostolicus. § 2.
Administrator dioecesanus, Pro-vicarius et Pro-praefectus apostolicus litteras
dimissorias ne iis concedant, quibus ab Episcopo dioecesano aut a Vicario vel
Praefecto apostolico accessus ad ordines denegatus fuerit.
1019.
§
1. Superiori maiori instituti religiosi clericalis iuris pontificii aut
societatis clericalis vitae apostolicae iuris pontificii competit ut suis
subditis, iuxta constitutiones perpetuo vel definitive instituto aut societati
adscriptis, concedat litteras dimissorias ad diaconatum et ad presbyteratum.
§ 2. Ordinatio ceterorum omnium alumnorum cuiusvis instituti aut
societatis regitur iure clericorum saecularium, revocato quolibet indulto
Superioribus concesso.
1020.
Litterae
dimissoriae ne concedantur, nisi habitis antea omnibus testimoniis et
documentis, quae iure exiguntur ad norma cann. 1050 et 1051.
1021.
Litterae
dimissoriae mitti possunt ad quemlibet Episcopum communionem cum Sede
Apostolica habentem, excepto tantum, citra apostolicum indultum, Episcopo ritus
diversi a ritu promovendi.
1022.
Episcopus
ordinans, acceptis legitimis litteris dimissoriis, ad ordinationem ne procedat,
nisi de germana litterarum fide plane constet.
1023.
Litterae
dimissoriae possunt ab ipso concedente aut ab eius successore limitibus
circumscribi aut revocari, sed semel concessae non extinguuntur resoluto iure
concedentis.
1024.
Sacram ordinationem valide recipit
solus vir baptizatus.
1025.
§ 1. Ad licite ordines
presbyteratus vel diaconatus conferendos requiritur ut candidatus, probatione
ad normam iuris peracta, debitis qualitatibus, iudicio proprii Episcopi aut
Superioris maioris competentis, praeditus sit, nulla detineatur irregularitate
nulloque impedimento, atque praerequisita, ad normam cann. 1033-1039
adimpleverit; praeterea documenta habeantur, de quibus in can. 1050, atque
scrutinium peractum sit, de quo in can. 1051. § 2. Insuper requiritur ut,
iudicio eiusdem legitimi Superioris, ad Ecclesiae ministerium utilis habeatur. § 3. Episcopo ordinanti
proprium subditum, qui servitio alius dioecesis destinetur, constare debet
ordinandum huic dioecesi addictum iri.
1026.
Ut
quis ordinetur debita libertate gaudeat oportet; nefas est quemquam, quovis modo,
ob quamlibet causam ad ordines recipiendos cogere, vel canonice idoneum ab
iisdem recipiendis avertere.
1027.
Aspirantes
ad diaconatum et presbyteratum accurata praeparatione efformentur, ad normam
iuris.
1028.
Curet
Episcopus dioecesanus aut Superior competens ut candidati, antequam ad ordinem
aliquem promoveantur, rite edoceantur de iis, quae ad ordinem eiusque
obligationes pertinent.
1029.
Ad
ordines ii soli promoveantur qui, prudenti iudicio Episcopi proprii aut
Superioris maioris competentis, omnibus perpensis, integram habent fidem, recta
moventur intentione, debita pollent scientia, bona gaudent existimatione,
integris moribus probatisque virtutibus atque aliis qualitatibus physicis et
psychicis ordini recipiendo congruentibus sunt praediti.
1030.
Nonnisi
ex causa canonica, licet occulta, proprius Episcopus vel Superior maior
competens diaconis ad presbyteratum destinatis, sibi subditis, ascensum ad
presbyteratum interdicere potest, salvo recursu ad normam iuris.
1031.
§
1. Presbyteratus ne conferatur nisi iis qui aetatis annum vigesimum quintum
expleverint et sufficienti gaudeant maturitate, servato insuper intervallo sex
saltem mensium inter diaconatum et presbyteratum; qui ad presbyteratum
destinantur, ad diaconatus ordinem tantummodo post expletum aetatis annum
vigesimum tertium admittantur. § 2. Candidatus ad diaconatum permanentem
qui non sit uxoratus ad eundem diaconatum ne admittatur, nisi post expletum
vigesimum quintum saltem aetatis annum; qui matrimonio coniunctus est, nonnisi
post expletum trigesimum quintum saltem aetatis annum, atque de uxoris
consensu. § 3. Integrum est Episcoporum conferentiis normam statuere, qua
provectior ad presbyteratum et ad diaconatum permanentem requiratur aetas.
§ 4. Dispensatio ultra annum super aetate requisita ad normam §§
1 et 2, Apostolicae Sedi reservatur.
1032.
§
1. Aspirantes ad presbyteratum promoveri possunt ad diaconatum solummodo post
expletum quintum curriculi studiorum philosophico-theologicorum annum. §
2. Post expletum studiorum curriculum, diaconus per tempus congruum, ab
Episcopo vel a Superiore maiore competenti definiendum, in cura pastorali
partem habeat, diaconalem exercens ordinem, antequam ad presbyteratum
promoveatur. § 3. Aspirans ad diaconatum permanentem, ad hunc
ordinem ne promoveatur nisi post expletum formationis tempus.
1033.
Licite ad ordines promovetur tantum
qui recepit sacrae confirmationis sacramentum.
1034.
§ 1. Ad diaconatum vel
presbyteratum aspirans ne ordinetur, nisi prius per liturgicum admissionis
ritum ab auctoritate, de qua in cann. 1016 et 1019, adscriptionem inter
candidatos obtinuerit post praeviam suam petitionem propria manu exaratam et
subscriptam, atque ab eadem auctoritate in scriptis acceptatam. § 2. Ad
eandem admissionem obtinendam non tenetur, qui per vota in clericale institutum
cooptatus est.
1035.
§ 1. Antequam quis ad
diaconatum sive permanentem sive transeuntem promoveatur, requiritur ut
ministeria lectoris et acolythi receperit et per congruum tempus exercuerit.
§ 2. Inter acolythatus et diaconatus collationem intervallum intercedat
sex saltem mensium.
1036.
Candidatus,
ut ad ordinem diaconatus aut presbyteratus promoveri possit, Episcopo proprio
aut Superiori maiori competenti declarationem tradat propria manu exaratam et
subscriptam, qua testificetur se sponte ac libere sacrum ordinem suscepturum
atque se ministerio ecclesiastico perpetuo mancipaturum esse, insimul petens ut
ad ordinem recipiendum admittatur.
1037.
Promovendus
ad diaconatum permanentem qui non sit uxoratus, itemque promovendus ad
presbyteratum, ad ordinem diaconatus ne admittantur, nisi ritu praescripto
publice coram Deo et Ecclesia obligationem caelibatus assumpserint, aut vota
perpetua in instituto religioso emiserint.
1038.
Diaconus,
qui ad presbyteratum promoveri renuat, ab ordinis recepti exercitio prohiberi
non potest, nisi impedimentum detineatur canonico aliave gravi causa, de
iudicio Episcopi dioecesani aut Superioris maioris competentis aestimanda.
1039.
Omnes
qui ad aliquem ordinem promovendi sunt, exercitiis spiritualibus vacent per
quinque saltem dies, loco et modo ab Ordinario determinatis; Episcopus,
antequam ad ordinationem procedat, certior factus sit oportet candidatos rite
iisdem exercitiis vacasse.
1040.
A
recipiendis ordinibus arcentur qui quovis impedimento afficiuntur sive
perpetuo, quod venit nomine irregularitatis, sive simplici; nullum autem
impedimentum contrahitur, quod in canonibus qui sequuntur non contineatur.
1041.
Ad
recipiendos ordines sunt irregulares: 1_ qui aliqua forma laborat amentiae
aliusve psychicae infirmitatis, qua, consultis peritis, inhabilis iudicatur ad
ministerium rite implendum; 2_ qui delictum apostasiae, haeresis aut schismatis
commiserit; 3_ qui matrimonium etiam civile tantum attentaverit, vel ipsemet
vinculo matrimoniali aut ordine sacro aut voto publico perpetuo castitatis a
matrimonio ineundo impeditus, vel cum muliere matrimonio valido coniuncta aut
eodem voto adstricta; 4_ qui voluntarium homicidium perpetraverit aut abortum
procuraverit, effectu secuto, omnesque positive cooperantes; 5_ qui seipsum vel
alium graviter et dolose mutilaverit vel sibi vitam adimere tentaverit; 6_ qui
actum ordinis posuerit constitutis in ordine episcopatus vel presbyteratus
reservatum, vel eodem carens, vel ab eius exercitio poena aliqua canonica
declarata vel irrogata prohibitus.
1042.
Sunt
a recipiendis ordinibus simpliciter impediti: 1_ vir uxorem habens, nisi ad
diaconatum permanentem legitime destinetur; 2_ qui officium vel
administrationem gerit clericis ad normam cann. 285 et 286
vetitam cuius rationem reddere debet, donec, depositis officio et administratione
atque rationibus redditis, liber factus sit; 3_ neophytus, nisi, iudicio
Ordinarii, sufficienter probatus fuerit.
1043.
Christifideles obligatione tenentur
impedimenta ad sacros ordines, si qua norint, Ordinario vel parocho ante
ordinationem revelandi.
1044.
§ 1. Ad exercendos ordines
receptos sunt irregulares: 1_ qui irregularitate ad ordines recipiendos dum
afficiebatur, illegitime ordines recepit; 2_ qui delictum commisit, de quo in
can. 1041, n. 2, si delictum est publicum; 3_ qui delictum commisit, de quibus
in can. 1041, nn. 3, 4, 5, 6. § 2. Ab ordinibus exercendis impediuntur: 1_ qui impedimento ad
ordines recipiendos detentus, illegitime ordines recepit; 2_ qui amentia aliave
infirmitate psychica de qua in can. 1041, n. 1, afficitur, donec Ordinarius,
consulto perito, eiusdem ordinis exercitium permiserit.
1045.
Ignorantia
irregularitatum atque impedimentorum ab eisdem non eximit.
1046.
Irregularitates
et impedimenta multiplicantur ex diversis eorundem causis, non autem ex
repetita eadem causa, nisi agatur de irregularitate ex homicidio voluntario aut
ex procurato abortu, effectu secuto.
1047.
§
1. Uni Apostolicae Sedi reservatur dispensatio ab omnibus irregularitatibus, si
factum quo innituntur ad forum iudiciale deductum fuerit. § 2. Eidem etiam
reservatur dispensatio ab irregularitatibus et impedimentis ad ordines
recipiendos, quae sequuntur: 1_ ab irregularitatibus ex delictis publicis, de
quibus in can. 1041, nn. 2 et 3; 2_ ab irregularitate ex delicto sive publico
sive occulto, de quo in can. 1041, n. 4; 3_ ab impedimento, de quo in can.
1042, n. 1. § 3. Apostolicae Sedi etiam reservatur dispensatio ab
irregularitatibus ad exercitium ordinis suscepti, de quibus in can. 1041, n. 3,
in casibus publicis tantum, atque in eodem canone, n. 4, etiam in casibus
occultis. § 4. Ab irregularitatibus et impedimentis Sanctae Sedi non
reservatis dispensare valet Ordinarius.
1048.
In
casibus occultis urgentioribus, si adiri nequeat Ordinarius aut cum de
irregularitatibus agatur de quibus in can. 1041, nn. 3 et 4, Paenitentiaria, et
si periculum immineat gravis damni aut infamiae, potest qui irregularitate ab
ordine exercendo impeditur eundem exercere, firmo tamen manente onere quam
primum recurrendi ad Ordinarium aut Paenitentiariam, reticito nomine et per
confessarium.
1049.
§
1. In precibus ad obtinendam irregularitatum et impedimentorum dispensationem,
omnes irregularitates et impedimenta indicanda sunt; attamen, dispensatio
generalis valet etiam pro reticitis bona fide, exceptis irregularitatibus de
quibus in can. 1041, n. 4, aliisve ad forum iudiciale deductis, non autem pro
reticitis mala fide. § 2. Si agatur de irregularitate ex voluntario
homicidio aut ex procurato abortu, etiam numerus delictorum ad validitatem
dispensationis exprimendus est. § 3. Dispensatio generalis ab
irregularitatibus et impedimentis ad ordines recipiendos valet pro omnibus
ordinibus.
1050.
Ut
quis ad sacros ordines promoveri possit, sequentia requiruntur documenta: 1_
testimonium de studiis rite peractis ad normam can. 1032; 2_ si agatur de ordinandis
ad presbyteratum, testimonium recepti diaconatus; 3_ si agatur de promovendis
ad diaconatum testimonium recepti baptismi et confirmationis, atque receptorum
ministeriorum de quibus in can. 1035 item testimonium factae declarationis de
qua in can. 1036, necnon, si ordinandus qui promovendus est ad diaconatum
permanentem sit uxoratus, testimonia celebrati matrimonii et consensus uxoris.
1051.
Ad
scrutinium de qualitatibus in ordinando requisitis quod attinet, serventur
praescripta quae sequuntur: 1_ habeatur testimonium rectoris seminarii vel
domus formationis de qualitatibus ad ordinem recipiendum requisitis, scilicet
de candidati recta doctrina, genuina pietate, bonis moribus, aptitudine ad
ministerium exercendum; itemque, rite peracta inquisitione, de eius status
valetudinis physicae et psychicae; 2_ Episcopus dioecesanus aut Superior maior,
ut scrutinium rite peragatur, potest alia adhibere media quae sibi, pro
temporis et loci adiunctis, utilia videantur, uti sunt litterae testimoniales,
publicationes vel aliae informationes.
1052.
§
1. Ut Episcopus ordinationem iure proprio conferens ad eam procedere possit,
ipsi constare debet documenta, de quibus in can. 1050, praesto esse atque,
scrutinio ad normam iuris peracto, idoneitatem candidati positivis argumentis
esse probatam. § 2. Ut Episcopus ad ordinationem procedat alieni subditi,
sufficit ut litterae dimissoriae referant eadem documenta praesto esse,
scrutinium ad normam iuris esse peractum atque de idoneitate candidati
constare; quod si promovendus sit sodalis instituti religiosi aut societatis
vitae apostolicae, eaedem litterae insuper testari debent ipsum in institutum
vel societatem definitive cooptatum fuisse et esse subditum Superioris qui dat
litteras. § 3. Si, his omnibus non obstantibus, ob certas
rationes Episcopus dubitat num candidatus sit idoneus ad ordines recipiendos,
eundem ne promoveat.
1053.
§
1. Expleta ordinatione, nomina singulorum ordinatorum ac ministri ordinantis,
locus et dies ordinationis notentur in peculiari libro apud curiam loci ordinationis
diligenter custodiendo, et omnia singularum ordinationum documenta accurate
serventur. § 2. Singulis ordinatis det Episcopus ordinans authenticum
ordinationis receptae testimonium; qui, si ab Episcopo extraneo cum litteris
dimissoriis promoti fuerint, illud proprio Ordinario exhibeant pro ordinationis
adnotatione in speciali libro in archivo servando.
1054.
Loci
Ordinarius, si agatur de saecularibus, aut Superior maior competens, si agatur
de ipsius subditis, notitiam uniuscuiusque celebratae ordinationis transmittat
ad parochum loci baptismi, qui id adnotet in suo baptizatorum libro, ad normam
can. 535, § 2.
1055.
§
1. Matrimoniale foedus, quo vir et mulier inter se totius vitae consortium
constituunt, indole sua naturali ad bonum coniugum atque ad prolis generationem
et educationem ordinatum, a Christo Domino ad sacramenti dignitatem inter
baptizatos evectum est. § 2. Quare inter baptizatos nequit matrimonialis
contractus validus consistere, quin sit eo ipso sacramentum.
1056.
Essentiales
matrimonii proprietates sunt unitas et indissolubilitas, quae in matrimonio
christiano ratione sacramenti peculiarem obtinent firmitatem.
1057.
§
1. Matrimonium facit partium consensus inter personas iure habiles legitime
manifestatus, qui nulla humana potestate suppleri valet. § 2. Consensus
matrimonialis est actus voluntatis, quo vir et mulier foedere irrevocabili sese
mutuo tradunt et accipiunt ad constituendum matrimonium.
1058.
Omnes
possunt matrimonium contrahere, qui iure non prohibentur.
1059.
Matrimonium
catholicorum, etsi una tantum pars sit catholica, regitur iure non solum
divino, sed etiam canonico, salva competentia civilis potestatis circa mere
civiles eiusdem matrimonii effectus.
1060.
Matrimonium
gaudet favore iuris; quare in dubio standum est pro valore matrimonii, donec
contrarium probetur.
1061.
§
1. Matrimonium inter baptizatos validum dicitur ratum tantum, si non est
consummatum; ratum et consummatum, si coniuges inter se humano modo posuerunt
coniugalem actum per se aptum ad prolis generationem, ad quem natura sua ordinatur
matrimonium, et quo coniuges fiunt una caro. § 2. Celebrato matrimonio, si
coniuges cohabitaverint, praesumitur consummatio, donec contrarium probetur.
§ 3. Matrimonium invalidum dicitur putativum, si bona fide ab una saltem
parte celebratum fuerit, donec utraque pars de eiusdem nullitate certa evadat.
1062.
§
1. Matrimonii promissio sive unilateralis sive bilateralis, quam sponsalia
vocant, regitur iure particulari, quod ab Episcoporum conferentia, habita
ratione consuetudinum et legum civilium, si quae sint, statutum fuit. § 2.
Ex matrimonii promissione non datur actio ad petendam matrimonii celebrationem;
datur tamen ad reparationem damnorum, si qua debeatur.
1063.
Pastores
animarum obligatione tenentur curandi ut propria ecclesiastica communitas christifidelibus
assistentiam praebeat, qua status matrimonialis in spiritu christiano servetur
et in perfectione progrediatur. Haec assistentia imprimis praebenda est: 1_
praedicatione, catechesi minoribus, iuvenibus et adultis aptata, immo usu
instrumentorum communicationis socialis, quibus christifideles de
significatione matrimonii christiani deque munere coniugum ac parentum
christianorum instituantur; 2_ praeparatione personali ad matrimonium ineundum,
qua sponsi ad novi sui status sanctitatem et officia disponantur; 3_ fructuosa
liturgica matrimonii celebratione, qua eluceat coniuges mysterium unitatis et
fecundi amoris inter Christum et Ecclesiam significare atque participare; 4_
auxilio coniugatis praestito, ut ipsi foedus coniugale fideliter servantes atque
tuentes, ad sanctiorem in dies plenioremque in familia vitam ducendam
perveniant.
1064.
Ordinarii
loci est curare ut debite ordinetur eadem assistentia, auditis etiam, si
opportunum videatur, viris et mulieribus experientia et peritia probatis.
1065.
§
1. Catholici qui sacramentum confirmationis nondum receperint, illud, antequam
ad matrimonium admittantur, recipiant, si id fieri possit sine gravi incommodo.
§ 2. Ut fructuose sacramentum matrimonii recipiatur, enixe sponsis
commendatur, ut ad sacramenta paenitentiae et sanctissimae Eucharistiae
accedant.
1066.
Antequam
matrimonium celebretur, constare debet nihil eius validae ac licitae
celebrationi obsistere.
1067.
Episcoporum
conferentia statuat normas de examine sponsorum, necnon de publicationibus
matrimonialibus aliisve opportunis mediis ad investigationes peragendas, quae
ante matrimonium necessaria sunt, quibus diligenter observatis, parochus
procedere possit ad matrimonio assistendum.
1068.
In
periculo mortis, si aliae probationes haberi nequeant, sufficit, nisi contraria
adsint indicia, affirmatio contrahentium, si casus ferat etiam iurata, se
baptizatos esse et nullo detineri impedimento.
1069.
Omnes
fideles obligatione tenentur impedimenta, si quae norint, parocho aut loci
Ordinario, ante matrimonii celebrationem, revelandi.
1070.
Si
alius quam parochus, cuius est assistere matrimonio, investigationes peregerit,
de harum exitu quam primum per authenticum documentum eundem parochum certiorem
reddat.
1071.
§
1. Excepto casu necessitatis, sine licentia Ordinarii loci ne quis assistat: 1_
matrimonio vagorum; 2_ matrimonio quod ad normam legis civilis agnosci vel
celebrari nequeat; 3_ matrimonio eius qui obligationibus teneatur naturalibus
erga aliam partem filiosve ex praecedenti unione ortis; 4_ matrimonio eius qui
notorie catholicam fidem abiecerit; 5_ matrimonio eius qui censura innodatus
sit; 6_ matrimonio filii familias minoris, insciis aut rationabiliter invitis
parentibus; 7_ matrimonio per procuratorem ineundo, de quo in can. 1105. §
2. Ordinarius loci licentiam assistendi matrimonio eius qui notorie catholicam
fidem abiecerit ne concedat, nisi servatis normis de quibus in can. 1125,
congrua congruis referendo.
1072.
Curent
animarum pastores a matrimonii celebratione avertere iuvenes ante aetatem, qua
secundum regionis receptos mores matrimonium iniri solet.
1073.
Impedimentum
dirimens personam inhabilem reddit ad matrimonium valide contrahendum.
1074.
Publicum
censetur impedimentum, quod probari in foro externo potest; secus est occultum.
1075.
§
1. Supremae tantum Ecclesiae auctoritatis est authentice declarare quandonam
ius divinum matrimonium prohibeat vel dirimat. § 2. Uni quoque supremae
auctoritati ius est alia impedimenta pro baptizatis constituere.
1076.
Consuetudo
novum impedimentum inducens aut impedimentis exsistentibus contraria
reprobatur.
1077.
§
1. Ordinarius loci propriis subditis ubique commorantibus et omnibus in proprio
territorio actu degentibus vetare potest matrimonium in casu peculiari, sed ad
tempus tantum, gravi de causa eaque perdurante. § 2. Vetito clausulam dirimentem
una suprema Ecclesiae auctoritas addere potest.
1078.
§
1. Ordinarius loci proprios subditos ubique commorantes et omnes in proprio
territorio actu degentes ab omnibus impedimentis iuris ecclesiastici dispensare
potest, exceptis iis, quorum dispensatio Sedi Apostolicae reservatur. § 2.
Impedimenta quorum dispensatio Sedi Apostolicae reservatur sunt: 1_
impedimentum ortum ex sacris ordinibus aut ex voto publico perpetuo castitatis
in instituto religioso iuris pontificii; 2_ impedimentum criminis de quo in
can. 1090. § 3. Numquam datur dispensatio ab impedimento consanguinitatis
in linea recta aut in secundo gradu lineae collateralis.
1079.
§
1. Urgente mortis periculo, loci Ordinarius potest tum super forma in
matrimonii celebratione servanda, tum super omnibus et singulis impedimentis
iuris ecclesiastici sive publicis sive occultis, dispensare proprios subditos
ubique commorantes et omnes in proprio territorio actu degentes, excepto
impedimento orto ex sacro ordine presbyteratus. § 2. In eisdem rerum adiunctis,
de quibus in § 1, sed solum pro casibus in quibus ne loci quidem
Ordinarius adiri possit, eadem dispensandi potestate pollet tum parochus, tum
minister sacer rite delegatus, tum sacerdos vel diaconus qui matrimonio, ad
normam can. 1116, § 2, assistit. § 3. In periculo mortis confessarius
gaudet potestate dispensandi ab impedimentis occultis pro foro interno sive
intra sive extra actum sacramentalis confessionis. § 4. In casu de quo in
§ 2, loci Ordinarius censetur adiri non posse, si tantum per telegraphum
vel telephonum id fieri possit.
1080.
§
1. Quoties impedimentum detegatur cum iam omnia sunt parata ad nuptias, nec
matrimonium sine probabili gravis mali periculo differri possit usquedum a
competenti auctoritate dispensatio obtineatur, potestate gaudent dispensandi ab
omnibus impedimentis, iis exceptis de quibus in can. 1078, § 2, n. 1, loci
Ordinarius et, dummodo casus sit occultus, omnes de quibus in can. 1079,
§§ 2-3, servatis condicionibus ibidem praescriptis. § 2. Haec
potestas valet etiam ad matrimonium convalidandum, si idem periculum sit in
mora nec tempus suppetat recurrendi ad Sedem Apostolicum vel ad loci
Ordinarium, quod attinet ad impedimenta a quibus dispensare valet.
1081.
Parochus
aut sacerdos vel diaconus, de quibus in can. 1079, § 2, de concessa
dispensatione pro foro externo Ordinarium loci statim certiorem faciat; eaque
adnotetur in libro matrimoniorum.
1082.
Nisi
aliud ferat Paenitentiariae rescriptum, dispensatio in foro interno non
sacramentali concessa super impedimento occulto, adnotetur in libro, qui in
secreto curiae archivo asservandus est, nec alia dispensatio pro foro externo
est necessaria, si postea occultum impedimentum publicum evaserit.
1083.
§
1. Vir ante decimum sextum aetatis annum completum, mulier ante decimum quartum
item completum, matrimonium valide inire non possunt. § 2. Integrum est
Episcoporum conferentiae aetatem superiorem ad licitam matrimonii celebrationem
statuere.
1084.
§
1. Impotentia coeundi antecedens et perpetua, sive ex parte viri sive ex parte
mulieris, sive absoluta sive relativa, matrimonium ex ipsa eius natura dirimit.
§ 2. Si impedimentum impotentiae dubium sit, sive dubio iuris sive dubio
facti, matrimonium non est impediendum nec, stante dubio, nullum declarandum.
§ 3. Sterilitas matrimonium nec prohibet nec dirimit, firmo praescripto
can. 1098.
1085.
§
1. Invalide matrimonium attentat qui vinculo tenetur prioris matrimonii,
quamquam non consummati. § 2. Quamvis prius matrimonium sit irritum aut
solutum qualibet ex causa, non ideo licet aliud contrahere, antequam de prioris
nullitate aut solutione legitime et certo constiterit.
1086.
§
1. Matrimonium inter duas personas, quarum altera sit baptizata in Ecclesia
catholica vel in eandem recepta nec actu formali ab ea defecerit, et altera non
baptizata, invalidum est. § 2. Ab hoc impedimento ne dispensetur, nisi
impletis condicionibus de quibus in can. 1125 et 1126. § 3. Si pars
tempore contracti matrimonii tamquam baptizata communiter habebatur aut eius
baptismus erat dubius, praesumenda est, ad normam can. 1060, validitas
matrimonii, donec certo probetur alteram partem baptizatam esse, alteram vero
non baptizatam.
1087.
Invalide
matrimonium attentant, qui in sacris ordinibus sunt constituti.
1088.
Invalide
matrimonium attentant, qui voto publico perpetuo castitatis in instituto
religioso adstricti sunt.
1089.
Inter
virum et mulierem abductam vel saltem retentam intuitu matrimonii cum ea
contrahendi, nullum matrimonium consistere potest, nisi postea mulier a raptore
separata et in loco tuto ac libero constituta, matrimonium sponte eligat.
1090.
§
1. Qui intuitu matrimonii cum certa persona ineundi, huius coniugi vel proprio
coniugi mortem intulerit, invalide hoc matrimonium attentat. § 2. Invalide
quoque matrimonium inter se attentant qui mutua opera physica vel morali mortem
coniugi intulerunt.
1091.
§
1. In linea recta consanguinitatis matrimonium irritum est inter omnes
ascendentes et descendentes tum legitimos tum naturales. § 2. In linea
collaterali irritum est usque ad quartum gradum inclusive. § 3.
Impedimentum consanguinitatis non multiplicatur. § 4. Numquam matrimonium
permittatur, si quod subest dubium num partes sint consanguineae in aliquo
gradu lineae rectae aut in secundo gradu lineae collateralis.
1092.
Affinitas
in linea recta dirimit matrimonium in quolibet gradu.
1093.
Impedimentum
publicae honestatis oritur ex matrimonio invalido post instauratam vitam
communem aut ex notorio vel publico concubinatu; et nuptias dirimit in primo
gradu lineae rectae inter virum et consanguineas mulieris, ac vice versa.
1094.
Matrimonium
inter se valide contrahere nequeunt qui cognatione legali ex adoptione orta, in
linea recta aut in secundo gradu lineae collateralis, coniuncti sunt.
1095.
Sunt
incapaces matrimonii contrahendi: 1_ qui sufficienti rationis usu carent; 2_
qui laborant gravi defectu discretionis iudicii circa iura et officia
matrimonialia essentialia mutuo tradenda et acceptanda; 3_ qui ob causas
naturae psychicae obligationes matrimonii essentiales assumere non valent.
1096.
§
1. Ut consensus matrimonialis haberi possit, necesse est ut contrahentes saltem
non ignorent matrimonium esse consortium permanens inter virum et mulierem
ordinatum ad prolem, cooperatione aliqua sexuali, procreandam. § 2. Haec
ignorantia post pubertatem non praesumitur.
1097.
§
1. Error in persona invalidum reddit matrimonium. § 2. Error in qualitate
personae, etsi det causam contractui, matrimonium irritum non reddit, nisi haec
qualitas directe et principaliter intendatur.
1098.
Qui
matrimonium init deceptus dolo, ad obtinendum consensum patrato, circa aliquam
alterius partis qualitatem, quae suapte natura consortium vitae coniugalis
graviter perturbare potest, invalide contrahit.
1099.
Error
circa matrimonii unitatem vel indissolubilitatem aut sacramentalem dignitatem,
dummodo non determinet vel voluntatem, non vitiat consensum matrimonialem.
1100.
Scientia
aut opinio nullitatis matrimonii consensum matrimonialem non necessario
excludit.
1101.
§
1. Internus animi consensus praesumitur conformis verbis vel signis in
celebrando matrimonio adhibitis. § 2. At si alterutra vel utraque pars
positivo voluntatis actu excludat matrimonium ipsum vel matrimonii essentiale
aliquod elementum, vel essentialem aliquam proprietatem, invalide contrahit.
1102.
§
1. Matrimonium sub condicione de futuro valide contrahi nequit. § 2.
Matrimonium sub condicione de praeterito vel de praesenti initum est validum
vel non, prout id quod condicioni subest, exsistit vel non. § 3. Condicio
autem, de qua in § 2, licite apponi nequit, nisi cum licentia Ordinarii
loci scripto data.
1103.
Invalidum
est matrimonium initum ob vim vel metum gravem ab extrinseco, etiam haud
consulto incussum, a quo ut quis se liberet, eligere cogatur matrimonium.
1104.
§
1. Ad matrimonium valide contrahendum necesse est ut contrahentes sint
praesentes una simul sive per se ipsi, sive per procuratorem. § 2. Sponsi
consensum matrimonialem verbis exprimant; si vero loqui non possunt, signis
aequipollentibus.
1105.
§
1. Ad matrimonium per procuratorem valide ineundum requiritur: 1_ ut adsit
mandatum speciale ad contrahendum cum certa persona; 2_ ut procurator ab ipso
mandante designetur, et munere suo per se ipse fungatur. § 2. Mandatum, ut
valeat, subscribendum est a mandante et praeterea a parocho vel Ordinario loci
in quo mandatum datur, aut a sacerdote ab alterutro delegato, aut a duobus
saltem testibus; aut confici debet per documentum ad normam iuris civilis
authenticum. § 3. Si mandans scribere nequeat, id in ipso mandato
adnotetur et alius testis addatur qui scripturam ipse quoque subsignet; secus
mandatum irritum est. § 4. Si mandans, antequam procurator eius nomine
contrahat, mandatum revocaverit aut in amentiam inciderit, invalidum est
matrimonium, licet sive procurator sive altera pars contrahens haec
ignoraverit.
1106.
Matrimonium
per interpretem contrahi potest; cui tamen parochus ne assistat, nisi de
interpretis fide sibi constet.
1107.
Etsi
matrimonium invalide ratione impedimenti vel defectus formae initum fuerit,
consensus praestitus praesumitur perseverare, donec de eius revocatione
constiterit.
1108.
§
1. Ea tantum matrimonia valida sunt, quae contrahuntur coram loci Ordinario aut
parocho aut sacerdote vel diacono ab alterutro delegato qui assistant, necnon
coram duobus testibus, secundum tamen regulas expressas in canonibus qui
sequuntur, et salvis exceptionibus de quibus in cann. 144, 1112, § 1, 1116
et 1127, §§ 1-2. § 2. Assistens matrimonio intellegitur tantum
qui praesens exquirit manifestationem contrahentium consensus eamque nomine
Ecclesiae recipit.
1109.
Loci
Ordinarius et parochus, nisi per sententiam vel per decretum fuerint
excommunicati vel interdicti vel suspensi ab officio aut tales declarati, vi
officii, intra fines sui territorii, valide matrimoniis assistunt non tantum
subditorum, sed etiam non subditorum, dummodo eorum alteruter sit ritus latini.
1110.
Ordinarius
et parochus personalis vi officii matrimonio solummodo eorum valide assistunt,
quorum saltem alteruter subditus sit intra fines suae dicionis.
1111.
§
1. Loci Ordinarius et parochus, quamdiu valide officio funguntur, possunt
facultatem intra fines sui territorii matrimoniis assistendi, etiam generalem,
sacerdotibus et diaconis delegare. § 2. Ut valida sit delegatio facultatis
assistendi matrimoniis, determinatis personis expresse dari debet; si agitur de
delegatione speciali, ad determinatum matrimonium danda est; si vero agitur de
delegatione generali, scripto est concedenda.
1112.
§
1. Ubi desunt sacerdotes et diaconi, potest Episcopus dioecesanus, praevio voto
favorabili Episcoporum conferentiae et obtenta licentia Sanctae Sedis, delegare
laicos, qui matrimoniis assistant. § 2. Laicus seligatur idoneus, ad
institutionem nupturientibus tradendam capax et qui liturgiae matrimoniali rite
peragendae aptus sit.
1113.
Antequam
delegatio concedatur specialis, omnia provideantur, quae ius statuit ad
libertatem status comprobandam.
1114.
Assistens
matrimonio illicite agit, nisi ipsi constiterit de libero statu contrahentium
ad normam iuris atque, si fieri potest, de licentia parochi, quoties vi
delegationis generalis assistit.
1115.
Matrimonia
celebrentur in paroecia ubi alterutra pars contrahentium habet domicilium vel
quasi-domicilium vel menstruam commorationem, aut, si de vagis agitur, in
paroecia ubi actu commorantur; cum licentia proprii Ordinarii aut parochi
proprii, alibi celebrari possunt.
1116.
§
1. Si haberi vel adiri nequeat sine gravi incommodo assistens ad normam iuris
competens, qui intendunt verum matrimonium inire, illud valide ac licite coram
solis testibus contrahere possunt: 1_ in mortis periculo; 2_ extra mortis
periculum, dummodo prudenter praevideatur earum rerum condicionem esse per mensem
duraturam. § 2. In utroque casu, si praesto sit alius sacerdos vel
diaconus qui adesse possit, vocari et, una cum testibus, matrimonii
celebrationi adesse debet, salva coniugii validitate coram solis testibus.
1117.
Statuta
superius forma servanda est, si saltem alterutra pars matrimonium contrahentium
in Ecclesia catholica baptizata vel in eandem recepta sit neque actu formali ab
ea defecerit, salvis praescriptis can. 1127, § 2.
1118.
§
1. Matrimonium inter catholicos vel inter partem catholicam et partem non
catholicam baptizatam celebretur in ecclesia paroeciali; in alia ecclesia aut
oratorio celebrari poterit de licentia Ordinarii loci vel parochi. § 2.
Matrimonium in alio convenienti loco celebrari Ordinarius loci permittere
potest. § 3. Matrimonium inter partem catholicam et partem non baptizatam
in ecclesia vel in alio convenienti loco celebrari poterit.
1119.
Extra
casum necessitatis, in matrimonii celebratione serventur ritus in libris
liturgicis, ab Ecclesia probatis, praescripti aut legitimis consuetudinibus
recepti.
1120.
Episcoporum
conferentia exarare potest ritum proprium matrimonii, a Sancta Sede
recognoscendum, congruentem locorum et populorum usibus ad spiritum christianum
aptatis, firma tamen lege ut assistens matrimonio praesens requirat manifestationem
consensus contrahentium eamque recipiat.
1121.
§
1. Celebrato matrimonio, parochus loci celebrationis vel qui eius vices gerit,
etsi neuter eidem astiterit, quam primum adnotet in matrimoniorum regestis
nomina coniugum, assistentis ac testium, locum et diem celebrationis
matrimonii, iuxta modum ab Episcoporum conferentia aut ab Episcopo dioecesano
praescriptum. § 2. Quoties matrimonium ad normam can. 1116 contrahitur,
sacerdos vel diaconus, si celebrationi adfuerit, secus testes tenentur in
solidum cum contrahentibus parochum aut Ordinarium loci de inito coniugio quam
primum certiorem reddere. § 3. Ad matrimonium quod attinet cum
dispensatione a forma canonica contractum, loci Ordinarius, qui dispensationem
concessit, curet ut inscribatur dispensatio et celebratio in libro
matrimoniorum tum curiae tum paroeciae propriae partis catholicae, cuius
parochus inquisitiones de statu libero peregit; de celebrato matrimonio eundem
Ordinarium et parochum quam primum certiorem reddere tenetur coniux catholicus,
indicans etiam locum celebrationis necnon formam publicam servatam.
1122.
§ 1. Matrimonium contractum
adnotetur etiam in regestis baptizatorum, in quibus baptismus coniugum
inscriptus est. § 2. Si coniux matrimonium contraxerit non in paroecia in
qua baptizatus est, parochus loci celebrationis notitiam initi coniugii ad
parochum loci collati baptismi quam primum transmittat.
1123.
Quoties matrimonium vel convalidatur
pro foro externo, vel nullum declaratur, vel legitime praeterquam morte
solvitur, parochus loci celebrationis matrimonii certior fieri debet, ut
adnotatio in regestis matrimoniorum et baptizatorum rite fiat.
1124.
Matrimonium inter duas personas
baptizatas, quarum altera sit in Ecclesia catholica baptizata vel in eandem
post baptismum recepta, quaeque nec ab ea actu formali defecerit, altera vero
Ecclesiae vel communitati ecclesiali plenam communionem cum Ecclesia catholica
non habenti adscripta, sine expressa auctoritatis competentis licentia
prohibitum est.
1125.
Huiusmodi licentiam concedere potest
Ordinarius loci, si iusta et rationabilis causa habeatur; eam ne concedat, nisi
impletis condicionibus quae sequuntur: 1_ pars catholica declaret se paratam
esse pericula a fide deficiendi removere atque sinceram promissionem praestet
se omnia pro viribus facturam esse, ut universa proles in Ecclesia catholica
baptizetur et educetur; 2_ de his promissionibus a parte catholica faciendis
altera pars tempestive certior fiat, adeo ut constet ipsam vere consciam esse
promissionis et obligationis partis catholicae; 3_ ambae partes edoceantur de
finibus et proprietatibus essentialibus matrimonii, a neutro contrahente
excludendis.
1126.
Episcoporum conferentiae est tum
modum statuere, quo hae declarationes et promissiones, quae semper requiruntur,
faciendae sint, tum rationem definire, qua de ipsis et in foro externo constet
et pars non catholica certior reddatur.
1127.
§ 1. Ad formam quod attinet in
matrimonio mixto adhibendam, serventur praescripta can. 1108; si tamen pars
catholica matrimonium contrahit cum parte non catholica ritus orientalis, forma
canonica celebrationis servanda est ad liceitatem tantum; ad validitatem autem
requiritur interventus ministri sacri, servatis aliis de iure servandis. § 2. Si graves difficultates
formae canonicae servandae obstent, Ordinario loci partis catholicae ius est ab
eadem in singulis casibus dispensandi, consulto tamen Ordinario loci in quo
matrimonium celebratur, et salva ad validitatem aliqua publica forma
celebrationis; Episcoporum conferentiae est normas statuere, quibus praedicta
dispensatio concordi ratione concedatur. § 3. Vetatur, ne ante vel post
canonicam celebrationem ad normam § 1, alia habeatur eiusdem matrimonii
celebratio religiosa ad matrimonialem consensum praestandum vel renovandum;
item ne fiat celebratio religiosa, in qua assistens catholicus et minister non
catholicus insimul, suum quisque ritum peragens, partium consensum exquirant.
1128.
Locorum
Ordinarii aliique animarum pastores curent, ne coniugi catholico et filiis e
matrimonio mixto natis auxilium spirituale desit ad eorum obligationes
adimplendas atque coniuges adiuvent ad vitae coniugalis et familiaris fovendam
unitatem.
1129.
Praescripta
can. 1127 et 1128 applicanda sunt quoque matrimoniis, quibus obstat
impedimentum disparitatis cultus, de quo in can. 1086, § 1.
1130.
Ex
gravi et urgenti causa loci Ordinarius permittere potest, ut matrimonium
secreto celebretur.
1131.
Permissio
matrimonium secreto celebrandi secumfert: 1_ ut secreto fiant investigationes
quae ante matrimonium peragendae sunt; 2_ ut secretum de matrimonio celebrato
servetur ab Ordinario loci, assistente, testibus, coniugibus.
1132.
Obligatio
secretum servandi, de qua in can. 1131, n. 2, ex parte Ordinarii loci cessat si
grave scandalum aut gravis erga matrimonii sanctitatem iniuria ex secreti
observantia immineat, idque notum fiat partibus ante matrimonii celebrationem.
1133.
Matrimonium
secreto celebratum in peculiari tantummodo regesto, servando in secreto curiae
archivo, adnotetur.
1134.
Ex
valido matrimonio enascitur inter coniuges vinculum natura sua perpetuum et
exclusivum; in matrimonio praeterea christiano coniuges ad sui status officia
et dignitatem peculiari sacramento roborantur et veluti consecrantur.
1135.
Utrique coniugi aequum officium et
ius est ad ea quae pertinent ad consortium vitae coniugalis.
1136.
Parentes officium gravissimum et ius
primarium habent prolis educationem tum physicam, socialem et culturalem, tum
moralem et religiosam pro viribus curandi.
1137.
Legitimi
sunt filii concepti aut nati ex matrimonio valido vel putativo.
1138.
§ 1. Pater is est, quem iustae
nuptiae demonstrant, nisi evidentibus argumentis contrarium probetur. § 2. Legitimi praesumuntur
filii, qui nati sunt saltem post dies 180 a die celebrati matrimonii, vel infra
dies 300 a die dissolutae vitae coniugalis.
1139.
Filii
illegitimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum sive validum sive
putativum, vel per rescriptum Sanctae Sedis.
1140.
Filii
legitimati, ad effectus canonicos quod attinet, in omnibus aequiparantur
legitimis, nisi aliud expresse iure cautum fuerit.
1141.
Matrimonium
ratum et consummatum nulla humana potestate nullaque causa, praeterquam morte,
dissolvi potest.
1142.
Matrimonium
non consummatum inter baptizatos vel inter partem baptizatam et partem non
baptizatam a Romano Pontifice dissolvi potest iusta de causa, utraque parte rogante
vel alterutra, etsi altera pars sit invita.
1143.
§
1. Matrimonium initum a duobus non baptizatis solvitur ex privilegio paulino in
favorem fidei partis quae baptismum recepit, ipso facto quo novum matrimonium
ab eadem parte contrahitur, dummodo pars non baptizata discedat. § 2.
Discedere censetur pars non baptizata, si nolit cum parte baptizata cohabitare
vel cohabitare sine contumelia Creatoris, nisi haec post baptismum receptum
iustam illi dederit discedendi causam.
1144.
§
1. Ut pars baptizata novum matrimonium valide contrahat, pars non baptizata
semper interpellari debet an: 1_ velit et ipsa baptismum recipere; 2_ saltem
velit cum parte baptizata pacifice cohabitare, sine contumelia Creatoris.
§ 2. Haec interpellatio post baptismum fieri debet; at loci Ordinarius,
gravi de causa, permittere potest ut interpellatio ante baptismum fiat, immo et
ab interpellatione dispensare, sive ante sive post baptismum, dummodo constet
modo procedendi saltem summario et extraiudiciali eam fieri non posse aut fore
inutilem.
1145.
§
1. Interpellatio fiat regulariter de auctoritate loci Ordinarii partis
conversae; a quo Ordinario concedendae sunt alteri coniugi, si quidem eas
petierit, induciae ad respondendum, eodem tamen monito ut, si induciae
inutiliter praeterlabantur, eius silentium pro responsione negativa habeatur.
§ 2. Interpellatio etiam privatim facta ab ipsa parte conversa valet, immo
est licita, si forma superius praescripta servari nequeat. § 3. In utroque
casu de interpellatione facta deque eiusdem exitu in foro externo legitime
constare debet.
1146.
Pars
baptizata ius habet novas nuptias contrahendi cum parte catholica: 1_ si altera
pars negative interpellationi responderit, aut si interpellatio legitime omissa
fuerit; 2_ si pars non baptizata, sive iam interpellata sive non, prius
perseverans in pacifica cohabitatione sine contumelia Creatoris, postea sine
iusta causa discesserit, firmis praescriptis cann. 1144 et 1145.
1147.
Ordinarius
loci tamen, gravi de causa, concedere potest ut pars baptizata, utens
privilegio paulino, contrahat matrimonium cum parte non catholica sive
baptizata sive non baptizata, servatis etiam praescriptis canonum de
matrimoniis mixtis.
1148.
§
1. Non baptizatus, qui plures uxores non baptizatas simul habeat, recepto in
Ecclesia catholica baptismo, si durum ei sit cum earum prima permanere, unam ex
illis, ceteris dimissis, retinere potest. Idem valet de muliere non baptizata,
quae plures maritos non baptizatos simul habeat. § 2. In casibus de quibus
in § 1, matrimonium, recepto baptismo, forma legitima contrahendum est,
servatis etiam, si opus sit, praescriptis de matrimoniis mixtis et aliis de
iure servandis. § 3. Ordinarius loci, prae oculis habita condicione
morali, sociali, oeconomica locorum et personarum, curet ut primae uxoris
ceterarumque dimissarum necessitatibus satis provisum sit, iuxta normas
iustitiae, christianae caritatis et naturalis aequitatis.
1149.
Non
baptizatus qui, recepto in Ecclesia catholica baptismo, cum coniuge non
baptizato ratione captivitatis vel persecutionis cohabitationem restaurare
nequeat, aliud matrimonium contrahere potest, etiamsi altera pars baptismum
interea receperit, firmo praescripto can. 1141.
1150.
In
re dubia privilegium fidei gaudet favore iuris.
1151.
Coniuges
habent officium et ius servandi convictum coniugalem, nisi legitima causa eos
excuset.
1152.
§
1. Licet enixe commendetur ut coniux, caritate christiana motus et boni
familiae sollicitus, veniam non abnuat comparti adulterae atque vitam
coniugalem non disrumpat, si tamen eiusdem culpam expresse aut tacite non condonaverit,
ius ipsi est solvendi coniugalem convictum, nisi in adulterium consenserit aut
eidem causam dederit aut ipse quoque adulterium commiserit. § 2. Tacita
condonatio habetur si coniux innocens, postquam de adulterio certior factus
est, sponte cum altero coniuge maritali affectu conversatus fuerit; praesumitur
vero, si per sex menses coniugalem convictum servaverit, neque recursum apud
auctoritatem ecclesiasticam vel civilem fecerit. § 3. Si coniux innocens
sponte convictum coniugalem solverit, intra sex menses causam separationis
deferat ad competentem auctoritatem ecclesiasticam, quae, omnibus inspectis
adiunctis, perpendat si coniux innocens adduci possit ad culpam condonandam et
ad separationem in perpetuum non protrahendam.
1153.
§
1. Si alteruter coniugum grave seu animi seu corporis periculum alteri aut
proli facessat, vel aliter vitam communem nimis duram reddat, alteri legitimam
praebet causam discedendi, decreto Ordinarii loci et, si periculum sit in mora,
etiam propria auctoritate. § 2. In omnibus casibus, causa separationis
cessante, coniugalis convictus restaurandus est, nisi ab auctoritate
ecclesiastica aliter statuatur.
1154.
Instituta
separatione coniugum, opportune semper cavendum est debitae filiorum
sustentationi et educationi.
1155.
Coniux
innocens laudabiliter alterum coniugem ad vitam coniugalem rursus admittere
potest, quo in casu iuri separationis renuntiat.
1156.
§
1. Ad convalidandum matrimonium irritum ob impedimentum dirimens, requiritur ut
cesset impedimentum vel ab eodem dispensetur, et consensum renovet saltem pars
impedimenti conscia. § 2. Haec renovatio iure ecclesiastico requiritur ad
validitatem convalidationis, etiamsi initio utraque pars consensum praestiterit
nec postea revocaverit.
1157.
Renovatio
consensus debet esse novus voluntatis actus in matrimonium, quod pars renovans
scit aut opinatur ab initio nullum fuisse.
1158.
§
1. Si impedimentum sit publicum, consensus ab utraque parte renovandus est
forma canonica, salvo praescripto can. 1127, § 2. § 2. Si
impedimentum probari nequeat, satis est ut consensus renovetur privatim et
secreto, et quidem a parte impedimenti conscia, dummodo altera in consensu
praestito perseveret, aut ab utraque parte, si impedimentum sit utrique parti
notum.
1159.
§
1. Matrimonium irritum ob defectum consensus convalidatur, si pars quae non
consenserat, iam consentiat, dummodo consensus ab altera parte praestitus
perseveret. § 2. Si defectus consensus probari nequeat, satis est ut pars,
quae non consenserat, privatim et secreto consensum praestet. § 3. Si
defectus consensus probari potest, necesse est ut consensus forma canonica
praestetur.
1160.
Matrimonium
nullum ob defectum formae, ut validum fiat, contrahi denuo debet forma
canonica, salvo praescripto can. 1127, § 2.
1161.
§
1. Matrimonii irriti sanatio in radice est eiusdem, sine renovatione consensus,
convalidatio, a competenti auctoritate concessa, secumferens dispensationem ab
impedimento, si adsit, atque a forma canonica, si servata non fuerit, necnon
retrotractionem effectuum canonicorum ad praeteritum. § 2. Convalidatio
fit a momento concessionis gratiae; retrotractio vero intellegitur facta ad
momentum celebrationis matrimonii, nisi aliud expresse caveatur. § 3.
Sanatio in radice ne concedatur, nisi probabile sit partes in vita coniugali
perseverare velle.
1162.
§
1. Si in utraque vel alterutra parte deficiat consensus, matrimonium nequit
sanari in radice, sive consensus ab initio defuerit, sive ab initio praestitus,
postea fuerit revocatus. § 2. Quod si consensus ab initio quidem defuerat,
sed postea praestitus est, sanatio concedi potest a momenti praestiti
consensus.
1163.
§
1. Matrimonium irritum ob impedimentum vel ob defectum legitimae formae sanari
potest, dummodo consensus utriusque partis perseveret. § 2. Matrimonium
irritum ob impedimentum iuris naturalis aut divini positivi sanari potest
solummodo postquam impedimentum cessavit.
1164.
Sanatio
valide concedi potest etiam alterutra vel utraque parte inscia; ne autem
concedatur nisi ob gravem causam.
1165.
§
1. Sanatio in radice concedi potest ab Apostolica Sede. § 2. Concedi
potest ab Episcopo dioecesano in singulis casibus, etiam si plures nullitatis
rationes in eodem matrimonio concurrant, impletis condicionibus, de quibus in
can. 1125, pro sanatione matrimonii mixti; concedi autem ab eodem nequit, si
adsit impedimentum cuius dispensatio Sedi Apostolicae reservatur ad normam can.
1078, § 2, aut agatur de impedimento iuris naturalis aut divini positivi
quod iam cessavit.
1166.
Sacramentalia
sunt signa sacra, quibus, ad aliquam sacramentorum imitationem, effectus
praesertim spirituales significantur et ex Ecclesiae impetratione obtinentur.
1167.
§
1. Nova sacramentalia constituere aut recepta authentice interpretari, ex eis
aliqua abolere aut mutare, sola potest Sedes Apostolica. § 2. In
sacramentalibus conficiendis seu administrandis accurate serventur ritus et
formulae ab Ecclesiae auctoritate probata.
1168.
Sacramentalium
minister est clericus debita potestate instructus; quaedam sacramentalia, ad
normam librorum liturgicorum, de iudicio loci Ordinarii, a laicis quoque,
congruis qualitatibus praeditis, administrari possunt.
1169.
§
1. Consecrationes et dedicationes valide peragere possunt qui charactere
episcopali insigniti sunt, necnon presbyteri quibus iure vel legitima
concessione id permittitur. § 2. Benedictiones, exceptis iis quae Romano
Pontifici aut Episcopis reservantur, impertire potest quilibet presbyter.
§ 3. Diaconus illas tantum benedictiones impertire potest, quae ipsi
expresse iure permittuntur.
1170.
Benedictiones,
imprimis impertiendae catholicis, dari possunt catechumenis quoque, immo, nisi
obstet Ecclesiae prohibitio, etiam non catholicis.
1171.
Res
sacrae, quae dedicatione vel benedictione ad divinum cultum destinatae sunt,
reverenter tractentur nec ad usum profanum vel non proprium adhibeantur,
etiamsi in dominio sint privatorum.
1172.
§
1. Nemo exorcismos in obsessos proferre legitime potest, nisi ab Ordinario loci
peculiarem et expressam licentiam obtinuerit. § 2. Haec licentia ab
Ordinario loci concedatur tantummodo presbytero pietate, scientia, prudentia ac
vitae integritate praedito.
1173.
Ecclesia,
sacerdotale munus Christi adimplens, liturgiam horarum celebrat, qua Deum ad
populum suum loquentem audiens et memoriam mysterii salutis agens, Ipsum sine
intermissione, cantu et oratione, laudat atque interpellat pro totius mundi
salute.
1174.
§
1. Obligatione liturgiae horarum persolvendae adstringuntur clerici, ad normam
can. 276, § 2, n. 3; sodales vero institutorum vitae consecratae necnon
societatum vitae apostolicae, ad normam suarum constitutionum. §
2. Ad participandam liturgiam horarum, utpote actionem Ecclesiae, etiam ceteri
christifideles, pro adiunctis, enixe invitantur.
1175.
In
liturgia horarum persolvenda, quantum fieri potest, verum tempus servetur
uniuscuiusque horae.
1176.
§ 1. Christifideles defuncti
exequiis ecclesiasticis ad normam iuris donandi sunt. § 2. Exequiae
ecclesiasticae, quibus Ecclesia defunctis spiritualem opem impetrat eorumque
corpora honorat ac simul vivis spei solacium affert, celebrandae sunt ad normam
legum liturgicarum. § 3. Enixe commendat Ecclesia, ut pia consuetudo
defunctorum corpora sepeliendi servetur; non tamen prohibet cremationem, nisi
ob rationes christianae doctrinae contrarias electa fuerit.
1177.
§
1. Exequiae pro quolibet fideli defuncto generatim in propriae paroeciae
ecclesia celebrari debent. § 2. Fas est autem cuilibet fideli, vel iis
quibus fidelis defuncti exequias curare competit, aliam ecclesiam funeris
eligere de consensu eius, qui eam regit, et monito defuncti parocho proprio.
§ 3. Si extra propriam paroeciam mors acciderit, neque cadaver ad eam
translatum fuerit, neque aliqua ecclesia funeris legitime electa, exequiae
celebrentur in ecclesia paroeciae ubi mors accidit, nisi alia iure particulari
designata sit.
1178.
Exequiae
Episcopi dioecesani in propria ecclesia cathedrali celebrentur, nisi ipse aliam
ecclesiam elegerit.
1179.
Exequiae
religiosorum aut sodalium societatis vitae apostolicae generatim celebrantur in
propria ecclesia aut oratorio a Superiore, si institutum aut societas sint
clericalia, secus a cappellano.
1180.
§
1. Si paroecia proprium habeat coemeterium, in eo tumulandi sunt fideles
defuncti, nisi aliud coemeterium legitime electum fuerit ab ipso defuncto vel
ab iis quibus defuncti sepulturam curare competit. § 2. Omnibus autem
licet, nisi iure prohibeantur, eligere coemeterium sepulturae.
1181.
Ad
oblationes occasione funerum quod attinet, serventur praescripta can. 1264,
cauto tamen ne ulla fiat in exequiis personarum acceptio neve pauperes debitis
exequiis priventur.
1182.
Expleta tumulatione, inscriptio in
librum defunctorum fiat ad normam iuris particularis.
1183.
§ 1. Ad exequias quod attinet,
christifidelibus catechumeni accensendi sunt. § 2. Ordinarius loci
permittere potest ut parvuli, quos parentes baptizare intendebant quique autem
ante baptismum mortui sunt, exequiis ecclesiasticis donentur. § 3.
Baptizatis alicui Ecclesiae aut communitati ecclesiali non catholicae
adscriptis, exequiae ecclesiasticae concedi possunt de prudenti Ordinarii loci
iudicio, nisi constet de contraria eorum voluntate et dummodo minister proprius
haberi nequeat.
1184.
§
1. Exequiis ecclesiasticis privandi sunt, nisi ante mortem aliqua dederint
paenitentiae signa: 1_ notorie apostatae, haeretici et schismatici; 2_ qui
proprii corporis cremationem elegerint ob rationes fidei christianae adversas;
3_ alii peccatores manifesti, quibus exequiae ecclesiasticae non sine publico
fidelium scandalo concedi possunt. § 2. Occurrente aliquo dubio,
consulatur loci Ordinarius, cuius iudicio standum est.
1185.
Excluso
ab ecclesiasticis exequiis deneganda quoque est quaelibet Missa exequialis.
1186.
Ad
sanctificationem populi Dei fovendam, Ecclesia peculiari et filiali
christifidelium venerationi commendat Beatam Mariam semper Virginem, Dei
Matrem, quam Christus hominum omnium Matrem constituit, atque verum et
authenticum promovet cultum aliorum Sanctorum, quorum quidem exemplo
christifideles aedificantur et intercessione sustentantur.
1187.
Cultu
publico eos tantum Dei servos venerari licet, qui auctoritate Ecclesiae in
album Sanctorum vel Beatorum relati sint.
1188.
Firma
maneat praxis in ecclesiis sacras imagines fidelium venerationi proponendi;
attamen moderato numero et congruo ordine exponantur, ne populi christiani
admiratio excitetur, neve devotioni minus rectae ansa praebeatur.
1189.
Imagines
pretiosae, idest vetustate, arte, aut cultu praestantes, in ecclesiis vel
oratoriis fidelium venerationi expositae, si quando reparatione indigeant,
numquam restaurentur sine data scripto licentia ab Ordinario; qui, antequam eam
concedat, peritos consulat.
1190.
§
1. Sacras reliquias vendere nefas est. § 2. Insignes reliquiae itemque
aliae, quae magna populi veneratione honorantur, nequeunt quoquo modo valide
alienari neque perpetuo transferri sine Apostolicae Sedis licentia. § 3.
Praescriptum § 2 valet etiam pro imaginibus, quae in aliqua ecclesia magna
populi veneratione honorantur.
1191.
§
1. Votum, idest promissio deliberata ac libera Deo facta de bono possibili et
meliore, ex virtute religionis impleri debet. § 2.
Nisi iure prohibeantur, omnes congruenti rationis usu pollentes, sunt voti capaces.
§ 3. Votum metu
gravi et iniusto vel dolo emissum ipso iure nullum est.
1192.
§
1. Votum est publicum, si nomine Ecclesiae a legitimo Superiore acceptetur;
secus privatim. § 2. Sollemne, si ab Ecclesia uti tale fuerit agnitum;
secus simplex. § 3. Personale, quo actio voventis promittitur; reale, quo
promittitur res aliqua; mixtum, quod personalis et realis naturam participat.
1193.
Votum
non obligat, ratione sui, nisi emittentem.
1194.
Cessat
votum lapsu temporis ad finiendam obligationem appositi, mutatione substantiali
materiae promissae, deficiente condicione a qua votum pendet aut eiusdem causa
finali, dispensatione, commutatione.
1195.
Qui
potestatem in voti materiam habet, potest voti obligationem tamdiu suspendere,
quamdiu voti adimpletio sibi praeiudicium afferat.
1196.
Praeter
Romanum Pontificem, vota privata possunt iusta de causa dispensare, dummodo
dispensatio ne laedat ius aliis quaesitum: 1_ loci Ordinarius et parochus, quod
attinet ad omnes ipsorum subditos atque etiam peregrinos; 2_ Superior instituti
religiosi aut societatis vitae apostolicae, si sint clericalia iuris
pontificii, quod attinet ad sodales, novitios atque personas, quae diu noctuque
in domo instituti aut societatis degunt; 3_ ii quibus ab Apostolica Sede vel ab
Ordinario loci delegata fuerit dispensandi potestas.
1197.
Opus
voto privato promissum potest in maius vel in aequale bonum ab ipso vovente
commutari; in minus vero bonum, ab illo cui potestas est dispensandi ad normam
can. 1196.
1198.
Vota
ante professionem religiosam emissa suspenduntur, donec vovens in instituto
religioso permanserit.
1199.
§
1. Iusiurandum, idest invocatio Nominis divini in testem veritatis, praestari
nequit, nisi in veritate, in iudicio et in iustitia. § 2. Iusiurandum quod
canones exigunt vel admittunt, per procuratorem praestari valide nequit.
1200.
§
1. Qui libere iurat se aliquid facturum, peculiari religionis obligatione
tenetur implendi, quod iureiurando firmaverit. § 2. Iusiurandum dolo, vi
aut metu gravi extortum, ipso iure nullum est.
1201.
§
1. Iusiurandum promissorium sequitur naturam et condiciones actus cui adicitur.
§ 2. Si actui directe vergenti in damnum aliorum aut in praeiudicium boni
publici vel salutis aeternae iusiurandum adiciatur, nullam exinde actus
consequitur firmitatem.
1202.
Obligatio
iureiurando promissorio inducta desinit: 1_ si remittatur ab eo in cuius
commodum iusiurandum emissum fuerat; 2_ si res iurata substantialiter mutetur,
aut, mutatis adiunctis, fiat vel mala vel omnino indifferens, vel denique maius
bonum impediat; 3_ deficiente causa finali aut condicione sub qua forte
iusiurandum datum est; 4_ dispensatione, commutatione, ad normam can. 1203.
1203.
Qui
suspendere, dispensare, commutare possunt votum, eandem potestatem eademque
ratione habent circa iusiurandum promissorium; sed si iurisiurandi dispensatio
vergat in praeiudicium aliorum qui obligationem remittere recusent, una
Apostolica Sedes potest iusiurandum dispensare.
1204.
Iusiurandum
stricte est interpretandum secundum ius et secundum intentionem iurantis aut,
si hic dolo agat, secundum intentionem illius cui iusiurandum praestatur.
1205.
Loca
sacra ea sunt quae divino cultui fideliumve sepulturae deputantur dedicatione
vel benedictione, quam liturgici libri ad hoc praescribunt.
1206.
Dedicatio
alicuius loci spectat ad Episcopum dioecesanum et ad eos qui ipsi iure
aequiparantur; iidem possunt cuilibet Episcopo vel, in casibus exceptionalibus,
presbytero munus committere dedicationem peragendi in suo territorio.
1207.
Loca
sacra benedicuntur ab Ordinario; benedictio tamen ecclesiarum reservatur
Episcopo dioecesano; uterque vero potest alium sacerdotem ad hoc delegare.
1208.
De
peracta dedicatione vel benedictione ecclesiae, itemque de benedictione
coemeterii redigatur documentum, cuius alterum exemplar in curia dioecesana,
alterum in ecclesiae archivo servetur.
1209.
Dedicatio
vel benedictio alicuius loci, modo nemini damnum fiat, satis probatur etiam per
unum testem omni exceptione maiorem.
1210.
In
loco sacra ea tantum admittantur quae cultui, pietati, religioni exercendis vel
promovendis inserviunt, ac vetatur quidquid a loci sanctitate absonum sit.
Ordinarius vero per modum actus alios usus, sanctitati tamen loci non
contrarios, permittere potest.
1211.
Loca
sacra violantur per actiones graviter iniuriosas cum scandalo fidelium ibi
positas, quae, de iudicio Ordinarii loci, ita graves et sanctitati loci
contrariae sunt ut non liceat in eis cultum exercere, donec ritu paenitentiali
ad normam librorum liturgicorum iniuria reparetur.
1212.
Dedicationem
vel benedictionem amittunt loca sacra, si magna ex parte destructa fuerint, vel
ad usus profanos permanenter decreto competentis Ordinarii vel de facto
reducta.
1213.
Potestates
suas et munera auctoritas ecclesiastica in locis sacris libere exercet.
1214.
Ecclesiae
nomine intellegitur aedes sacra divino cultui destinata, ad quam fidelibus ius
est adeundi ad divinum cultum praesertim publice exercendum.
1215.
§
1. Nulla ecclesia aedificetur sine expresso Episcopi dioecesani consensu
scriptis dato. § 2. Episcopus dioecesanus consensum ne praebeat nisi,
audito consilio presbyterali et vicinarum ecclesiarum rectoribus, censeat novam
ecclesiam bono animarum inservire posse, et media ad ecclesiae aedificationem
et ad cultum divinum necessaria non esse defutura. § 3. Etiam instituta
religiosa, licet consensum constituendae novae domus in dioecesi vel civitate
ab Episcopo dioecesano rettulerint, antequam tamen ecclesiam in certo ac
determinato loco aedificent, eiusdem licentiam obtinere debent.
1216.
In
ecclesiarum aedificatione et refectione, adhibito peritorum consilio, serventur
principia et normae liturgiae et artis sacrae.
1217.
§
1. Aedificatione rite peracta, nova ecclesia quam primum dedicetur aut saltem
benedicatur, sacrae liturgiae legibus servatis. § 2. Sollemni ritu
dedicentur ecclesiae, praesertim cathedrales et paroeciales.
1218.
Unaquaeque
ecclesia suum habeat titulum qui, peracta ecclesiae dedicatione, mutari nequit.
1219.
In
ecclesia legitime dedicata vel benedicta omnes actus cultus divini perfici
possunt, salvis iuribus paroecialibus.
1220.
§ 1. Curent omnes ad quos res
pertinet, ut in ecclesiis illa munditia ac decor serventur, quae domum Dei
addeceant, et ab iisdem arceatur quidquid a sanctitate loci absonum sit. § 2. Ad bona sacra et pretiosa
tuenda ordinaria conservationis cura et opportuna securitatis media
adhibeantur.
1221.
Ingressus
in ecclesiam tempore sacrarum celebrationum sit liber et gratuitus.
1222.
§
1. Si qua ecclesia nullo modo ad cultum divinum adhiberi queat et possibilitas
non detur eam reficiendi, in usum profanum non sordidum ab Episcopo dioecesano
redigi potest. § 2. Ubi aliae graves causae suadeant ut aliqua ecclesia ad
divinum cultum amplius non adhibeatur, eam Episcopus dioecesanus, audito
consilio presbyterali, in usum profanum non sordidum redigere potest, de
consensu eorum qui iura in eadem sibi legitime vindicent, et dummodo animarum
bonum nullum inde detrimentum capiat.
1223.
Oratorii
nomine intellegitur locus divino cultui, in commodum alicuius communitatis vel
coetus fidelium eo convenientium de licentia Ordinarii destinatus, ad quem
etiam alii fideles de consensu Superioris competentis accedere possunt.
1224.
§
1. Ordinarius licentiam ad constituendum oratorium requisitam ne concedat, nisi
prius per se vel per alium locum ad oratorium destinatum visitaverit et
decenter instructum reppererit. § 2. Data autem licentia, oratorium ad
usus profanos converti nequit sine eiusdem Ordinarii auctoritate.
1225.
In
oratoriis legitime constitutis omnes celebrationes sacrae peragi possunt, nisi
quae iure aut Ordinarii loci praescripto excipiantur, aut obstent normae
liturgicae.
1226.
Nomine
sacelli privati intellegitur locus divino cultui, in commodum unius vel plurium
personarum physicarum, de licentia Ordinarii loci destinatus.
1227.
Episcopi
sacellum privatum sibi constituere possunt, quod iisdem iuribus ac oratorium
gaudet.
1228.
Firmo
praescripto can. 1227, ad Missam aliasve sacras celebrationes in aliquo sacello
privato peragendas requiritur Ordinarii loci licentia.
1229.
Oratoria
et sacella privata benedici convenit secundum ritum in libris liturgicis
praescriptum; debent autem esse divino tantum cultui reservata et ab omnibus
domesticis usibus libera.
1230.
Sanctuarii
nomine intelleguntur ecclesia vel alius locus sacer ad quos, ob peculiarem
pietatis causam, fideles frequentes, approbante Ordinario loci, peregrinantur.
1231.
Ut
sanctuarium dici possit nationale, accedere debet approbatio Episcoporum
conferentiae; ut dici possit internationale, requiritur approbatio Sanctae
Sedis.
1232.
§
1. Ad approbanda statuta sanctuarii dioecesani, competens est Ordinarius loci;
ad statuta sanctuarii nationalis, Episcoporum conferentia; ad statuta
sanctuarii internationalis, sola Sancta Sedes. § 2. In
statutis determinentur praesertim finis, auctoritas rectoris, dominium et
administratio bonorum.
1233.
Sanctuariis quaedam privilegia
concedi poterunt, quoties locorum circumstantiae, peregrinantium frequentia et
praesertim fidelium bonum id suadere videantur.
1234.
§
1. In sanctuariis abundantius fidelibus suppeditentur media salutis, verbum Dei
sedulo annuntiando, vitam liturgicam praesertim per Eucharistiae et
paenitentiae celebrationem apte fovendo, necnon probatas pietatis popularis
formas colendo. § 2. Votiva artis popularis et pietatis documenta in
sanctuariis aut locis adiacentibus spectabilia serventur atque secure
custodiantur.
1235.
§
1. Altare, seu mensa super quam Sacrificium eucharisticum celebratur, fixum
dicitur, si ita exstruatur ut cum pavimento cohaereat ideoque amoveri nequeat;
mobile vero, si transferri possit. § 2. Expedit in omni ecclesia altare
fixum inesse; ceteris vero in locis, sacris celebrationibus destinatis, altare
fixum vel mobile.
1236.
§
1. Iuxta traditum Ecclesiae morem mensa altaris fixi sit lapidea, et quidem ex
unico lapide naturali; attamen etiam alia materia digna et solida, de iudicio
Episcoporum conferentiae, adhiberi potest. Stipites vero seu basis ex qualibet
materia confici possunt. § 2. Altare mobile ex qualibet materia solida,
usui liturgico congruenti, exstrui potest.
1237.
§
1. Altaria fixa dedicanda sunt, mobilia vero dedicanda aut benedicenda, iuxta
ritus in liturgicis libris praescriptos. § 2. Antiqua traditio Martyrum
aliorumve Sanctorum reliquias sub altari fixo condendi servetur, iuxta normas
in libris liturgicis traditas.
1238.
§ 1. Altare dedicationem vel
benedictionem amittit ad normam can. 1212. § 2. Per reductionem ecclesiae
vel alius loci sacri ad usus profanos, altaria sive fixa sive mobilia non
amittunt dedicationem vel benedictionem.
1239.
§
1. Altare tum fixum tum mobile divino dumtaxat cultui reservandum est, quolibet
profano usu prorsus excluso. § 2. Subtus altare nullum sit reconditum cadaver;
secus Missam super illud celebrare non licet.
1240.
§
1. Coemeteria Ecclesiae propria, ubi fieri potest, habeantur, vel saltem spatia
in coemeteriis civilibus fidelibus defunctis destinata, rite benedicenda.
§ 2. Si vero hoc obtineri nequeat, toties quoties singuli tumuli rite
benedicantur.
1241.
§
1. Paroeciae et instituta religiosa coemeterium proprium habere possunt. §
2. Etiam aliae personae iuridicae vel familiae habere possunt peculiare
coemeterium seu sepulcrum, de iudicio Ordinarii loci benedicendum.
1242.
In
ecclesiis cadavera ne sepeliantur, nisi agatur de Romano Pontifice aut
Cardinalibus vel Episcopis dioecesanis etiam emeritis in propria ecclesia
sepeliendis.
1243.
Opportunae
normae de disciplina in coemeteriis servanda, praesertim ad eorum indolem sacram
tuendam et fovendam quod attinet, iure particulari statuantur.
1244.
§
1. Dies festos itemque dies paenitentiae, universae Ecclesiae communes,
constituere, transferre, abolere, unius est supremae ecclesiasticae
auctoritatis, firmo praescripto can. 1246, § 2. § 2. Episcopi
dioecesani peculiares suis dioecesibus seu locis dies festos aut dies
paenitentiae possunt, per modum tantum actus, indicere.
1245.
Firmo
iure Episcoporum dioecesanorum de quo in can. 87, parochus, iusta de causa et
secundum Episcopi dioecesani praescripta, singulis in casibus concedere potest
dispensationem ab obligatione servandi diem festum vel diem paenitentiae aut
commutationem eiusdem in alia pia opera; idque potest etiam Superior instituti
religiosi aut societatis vitae apostolicae, si sint clericalia iuris
pontificii, quoad proprios subditos aliosque in domo diu noctuque degentes.
1246.
§
1. Dies dominica in qua mysterium paschale celebratur, ex apostolica
traditione, in universa Ecclesia uti primordialis dies festus de praecepto
servanda est. Itemque servari debent dies Nativitatis Domini Nostri Iesu
Christi, Epiphaniae, Ascensionis et sanctissimi Corporis et Sanguinis Christi,
Sanctae Genetricis Mariae, eiusdem Immaculatae Conceptionis et Assumptionis,
sancti Ioseph, sanctorum Petri et Pauli Apostolorum, omnium denique Sanctorum.
§ 2. Episcoporum conferentia tamen potest, praevia Apostolicae Sedis
approbatione, quosdam ex diebus festis de praecepto abolere vel ad diem
dominicam transferre.
1247.
Die
dominica aliisque diebus festis de praecepto fideles obligatione tenentur
Missam participandi; abstineant insuper ab illis operibus et negotiis quae
cultum Deo reddendum, laetitiam diei Domini propriam, aut debitam mentis ac
corporis relaxationem impediant.
1248.
§
1. Praecepto de Missa participanda satisfacit qui Missae assistit ubicumque
celebratur ritu catholico vel ipso die festo vel vespere diei praecedentis.
§ 2. Si deficiente ministro sacro aliave gravi de causa participatio
eucharisticae celebrationis impossibilis evadat, valde commendatur ut fideles
in liturgia Verbi, si quae sit in ecclesia paroeciali aliove sacro loco, iuxta
Episcopi dioecesani praescripta celebrata, partem habeant, aut orationi per
debitum tempus personaliter aut in familia vel pro opportunitate in familiarum
coetibus vacent.
1249.
Omnes
christifideles, suo quisque modo, paenitentiam agere ex lege divina tenentur;
ut vero cuncti communi quadam paenitentiae observatione inter se coniungantur,
dies paenitentiales praescribuntur, in quibus christifideles speciali modo
orationi vacent, opera pietatis et caritatis exerceant, se ipsos abnegent,
proprias obligationes fidelius adimplendo et praesertim ieiunium et
abstinentiam, ad normam canonum qui sequuntur, observando.
1250.
Dies
et tempora paenitentialia in universa Ecclesia sunt singulae feriae sextae
totius anni et tempus quadragesimae.
1251.
Abstinentia
a carnis comestione vel ab alio cibo iuxta conferentiae Episcoporum
praescripta, servetur singulis anni sextis feriis, nisi cum aliquo die inter
sollemnitates recensito occurrant; abstinentia vero et ieiunium, feria quarta
Cinerum et feria sexta in Passione et Morte Domini Nostri Iesu Christi.
1252.
Lege
abstinentiae tenentur qui decimum quartum aetatis annum expleverint; lege vero
ieiunii adstringuntur omnes aetate maiores usque ad annum inceptum sexagesimum.
Curent tamen animarum pastores et parentes ut etiam ii qui, ratione minoris
aetatis ad legem ieiunii et abstinentiae non tenentur, ad genuinum paenitentiae
sensum informentur.
1253.
Episcoporum
conferentia potest pressius determinare observantiam ieiunii et abstinentiae,
necnon alias formas paenitentiae, praesertim opera caritatis et exercitationes
pietatis, ex toto vel ex parte pro abstinentia et ieiunio substituere.
1254.
§
1. Ecclesia catholica bona temporalia iure nativo, independenter a civili
potestate, acquirere, retinere, administrare et alienare valet ad fines sibi
proprios prosequendos. § 2. Fines vero proprii praecipue sunt: cultus
divinus ordinandus, honesta cleri aliorumque ministrorum sustentatio
procuranda, opera sacri apostolatus et caritatis, praesertim erga egenos,
exercenda.
1255.
Ecclesia
universa atque Apostolica Sedes, Ecclesiae particulares necnon alia quaevis
persona iuridica, sive publica sive privata, subiecta sunt capacia bona
temporalia acquirendi, retinendi, administrandi et alienandi ad normam iuris.
1256.
Dominium
bonorum, sub suprema auctoritate Romani Pontificis, ad eam pertinet iuridicam
personam, quae eadem bona legitime acquisiverit.
1257.
§
1. Bona temporalia omnia quae ad Ecclesiam universam, Apostolicam Sedem aliasve
in Ecclesia personas iuridicas publicas pertinent, sunt bona ecclesiastica et
reguntur canonibus qui sequuntur, necnon propriis statutis. § 2. Bona
temporalia personae iuridicae privatae reguntur propriis statutis, non autem
hisce canonibus, nisi expresse aliud caveatur.
1258.
In
canonibus qui sequuntur nomine Ecclesiae significatur non solum Ecclesia
universa aut Sedes Apostolica, sed etiam quaelibet persona iuridica publica in
Ecclesia, nisi ex contextu sermonis vel ex natura rei aliud appareat.
1259.
Ecclesia
acquirere bona temporalia potest omnibus iustis modis iuris sive naturalis sive
positivi, quibus aliis licet.
1260.
Ecclesiae
nativum ius est exigendi a christifidelibus, quae ad fines sibi proprios sint
necessaria.
1261.
§
1. Integrum est christifidelibus bona temporalia in favorem Ecclesiae conferre.
§ 2. Episcopus dioecesanus fideles de obligatione, de qua in can. 222,
§ 1, monere tenetur et opportuno modo eam urgere.
1262.
Fideles
subsidia Ecclesiae conferant per subventiones rogatas et iuxta normas ab
Episcoporum conferentia latas.
1263.
Ius
est Episcopo dioecesano, auditis consilio a rebus oeconomicis et consilio
presbyterali, pro dioecesis necessitatibus, personis iuridicis publicis suo
regimini subiectis moderatum tributum, earum redditibus proportionatum, imponendi;
ceteris personis physicis et iuridicis ipsi licet tantum, in casu gravis
necessitatis et sub iisdem condicionibus, extraordinariam et moderatam
exactionem imponere, salvis legibus et consuetudinibus particularibus quae
eidem potiora iura tribuant.
1264.
Nisi
aliud iure cautum sit, conventus Episcoporum provinciae est: 1_ praefinire
taxas pro actibus potestatis exsecutivae gratiosae vel pro exsecutione
rescriptorum Sedis Apostolicae, ad ipsa Sede Apostolica approbandas; 2_
definire oblationes occasione ministrationis sacramentorum et sacramentalium.
1265.
§
1. Salvo iure religiosorum mendicantium, vetatur persona quaevis privata, sive
physica sive iuridica, sine proprii Ordinarii et Ordinarii loci licentia, in
scriptis data, stipem cogere pro quolibet pio aut ecclesiastico instituto vel
fine. § 2. Episcoporum conferentia potest normas de stipe quaeritanda
statuere, quae ab omnibus servari debent, iis non exclusis, qui ex institutione
mendicantes vocantur et sunt.
1266.
In
omnibus ecclesiis et oratoriis, etiam ad instituta religiosa pertinentibus,
quae de facto habitualiter christifidelibus pateant, Ordinarius loci praecipere
potest ut specialis stips colligatur pro determinatis inceptis paroecialibus,
dioecesanis, nationalibus vel universalibus, ad curiam dioecesanam postea
sedulo mittenda.
1267.
§
1. Nisi contrarium constet, oblationes quae fiunt Superioribus vel
administratoribus cuiusvis personae iuridicae ecclesiasticae, etiam privatae,
praesumuntur ipsi personae iuridicae factae. § 2. Oblationes, de quibus in
§ 1, repudiari nequeunt nisi iusta de causa et, in rebus maioris momenti,
de licentia Ordinarii, si agitur de persona iuridica publica; eiusdem Ordinarii
licentia requiritur ut acceptentur quae onere modali vel condicione gravantur,
firmo praescripto can. 1295. § 3. Oblationes a fidelibus ad certum finem
factae, nonnisi ad eundem finem destinari possunt.
1268.
Praescriptionem,
tamquam acquirendi et se liberandi modum, Ecclesia pro bonis temporalibus
recipit, ad normam cann. 197-199.
1269.
Res
sacrae, si in dominio privatorum sunt, praescriptione acquiri a privatis
personis possunt, sed eas adhibere ad usus profanos non licet, nisi
dedicationem vel benedictionem amiserint; si vero ad personam iuridicam
ecclesiasticam publicam pertinent, tantum ab alia persona iuridica
ecclesiastica publica acquiri possunt.
1270.
Res
immobiles, mobiles pretiosae, iura et actiones sive personales sive reales,
quae pertinent ad Sedem Apostolicam, spatio centum annorum praescribuntur; quae
ad aliam personam iuridicam publicam ecclesiasticam pertinent, spatio triginta
annorum.
1271.
Episcopi,
ratione vinculi unitatis et caritatis, pro suae dioecesis facultatibus,
conferant ad media procuranda, quibus Sedes Apostolica secundum temporum
condiciones indiget, ut servitium erga Ecclesiam universam rite praestare
valeat.
1272.
In
regionibus ubi beneficia proprie dicta adhuc exsistunt, Episcoporum
conferentiae est, opportunis normis cum Apostolica Sede concordatis et ab ea
approbatis, huiusmodi beneficiorum regimen moderari, ita ut reditus, immo
quatenus possibile sit ipsa dos beneficiorum ad institutum, de quo in can.
1274, § 1, paulatim deferatur.
1273.
Romanus
Pontifex, vi primatus regiminis, est omnium bonorum ecclesiasticorum supremus
administrator et dispensator.
1274.
§
1. Habeatur in singulis dioecesibus speciale institutum, quod bona vel
oblationes colligat eum in finem ut sustentationi clericorum, qui in favorem
dioecesis servitium praestant, ad normam can. 281 provideatur, nisi aliter
eisdem provisum sit. § 2. Ubi praevidentia socialis in favorem cleri nondum
apte ordinata est, curet Episcoporum conferentia ut habeatur institutum, quo
securitati sociali clericorum satis provideatur. § 3. In singulis
dioecesibus constituatur, quatenus opus sit, massa communis qua valeant
Episcopi obligationibus erga alias personas Ecclesiae deservientes satisfacere
variisque dioecesis necessitatibus occurrere, quaque etiam dioeceses divitiores
possint pauperioribus subvenire. § 4. Pro diversis locorum adiunctis,
fines de quibus in §§ 2 et 3 aptius obtineri possunt per instituta
dioecesana inter se foederata, vel per cooperationem aut etiam per convenientem
consociationem pro variis dioecesibus, immo et pro toto territorio ipsius
Episcoporum conferentiae constitutam. § 5. Haec instituta, si fieri
possit, ita constituenda sunt, ut efficaciam quoque in iure civili obtineant.
1275.
Massa
bonorum ex diversis dioecesibus provenientium administratur secundum normas ab
Episcopis, quorum interest, opportune concordatas.
1276.
§
1. Ordinarii est sedulo advigilare administrationi omnium bonorum, quae ad
personas iuridicas publicas sibi subiectas pertinent, salvis legitimis titulis
quibus eidem Ordinario potiora iura tribuantur. § 2.
Habita ratione iurium, legitimarum consuetudinum et circumstantiarum,
Ordinarii, editis pecularibus instructionibus intra fines iuris universalis et
particularis, universum administrationis bonorum ecclesiasticorum negotium
ordinandum curent.
1277.
Episcopus dioecesanus quod attinet
ad actus administrationis ponendos, qui, attento statu oeconomico dioecesis,
sunt maioris momenti, consilium a rebus oeconomicis et collegium consultorum
audire debet; eiusdem tamen consilii atque etiam collegii consultorum consensu
eget, praeterquam in casibus iure universali vel tabulis fundationis
specialiter expressis, ad ponendos actus extraordinariae administrationis. Conferentiae autem Episcoporum est
definire quinam actus habendi sint extraordinariae administrationis.
1278.
Praeter
munera de quibus in can. 494, §§ 3 et 4, oeconomo committi possunt ab
Episcopo dioecesano munera de quibus in cann. 1276, § 1 et 1279, § 2.
1279.
§
1. Administratio bonorum ecclesiasticorum ei competit, qui immediate regit
personam ad quam eadem bona pertinent, nisi aliud ferant ius particulare,
statuta aut legitima consuetudo, et salvo iure Ordinarii interveniendi in casu
neglegentiae administratoris. § 2. In administratione bonorum personae
iuridicae publicae, quae ex iure vel tabulis fundationis aut propriis statutis
suos non habeat administratores, Ordinarius, cui eadem subiecta est, personas
idoneas ad triennium assumat; eaedem ab Ordinario iterum nominari possunt.
1280.
Quaevis
persona iuridica suum habeat consilium a rebus oeconomicis vel saltem duos
consiliarios, qui administratorem, ad normam statutorum, in munere adimplendo
adiuvent.
1281.
§ 1. Firmis statutorum praescriptis,
administratores invalide ponunt actus qui fines modumque ordinariae
administrationis excedunt, nisi prius ab Ordinario facultatem scripto datam
obtinuerint. § 2.
In statutis definiantur actus qui finem et modum ordinariae administrationis
excedunt; si vero de hac re sileant statuta, competit Episcopo dioecesano,
audito consilio a rebus oeconomicis, huiusmodi actus pro personis sibi
subiectis determinare. § 3. Nisi quando et quatenus in rem suam versum
sit, persona iuridica non tenetur respondere de actibus ab administratoribus
invalide positis; de actibus autem ab administratoribus illegitime sed valide
positis respondebit ipsa persona iuridica, salva eius actione seu recursu
adversus administratores qui damna eidem intulerint.
1282.
Omnes,
sive clerici sive laici, qui legitimo titulo partes habent in administratione
bonorum ecclesiasticorum, munera sua adimplere tenentur nomine Ecclesiae, ad
normam iuris.
1283.
Antequam
administratores suum munus ineant: 1_ debent se bene et fideliter
administraturos coram Ordinario vel eius delegato iureiurando spondere; 2_
accuratum ac distinctum inventarium, ab ipsis subscribendum, rerum immobilium,
rerum mobilium sive pretiosarum sive utcumque ad bona culturalia pertinentium
aliarumve cum descriptione atque aestimatione earundem redigatur, redactumque
recognoscatur; 3_ huius inventarii alterum exemplar conservetur in tabulario
administrationis, alterum in archivo curiae; et in utroque quaelibet immutatio
adnotetur, quam patrimonium subire contingat.
1284.
§
1. Omnes administratores diligentia boni patrisfamilias suum munus implere
tenentur. § 2. Exinde debent: 1_ vigilare ne bona suae curae concredita
quoquo modo pereant aut detrimentum capiant, initis in hunc finem, quatenus
opus sit, contractibus assecurationis; 2_ curare ut proprietas bonorum
ecclesiasticorum modis civiliter validis in tuto ponatur; 3_ praescripta
servare iuris tam canonici quam civilis, aut quae a fundatore vel donatore vel
legitima auctoritate imposita sint, ac praesertim cavere ne ex legum civilium
inobservantia damnum Ecclesiae obveniat; 4_ reditus bonorum ac proventus
accurate et iusto tempore exigere exactosque tuto servare et secundum
fundatoris mentem aut legitimas normas impendere; 5_ foenus vel mutui vel
hypothecae causa solvendum, statuto tempore solvere, ipsamque debiti summam
capitalem opportune reddendam curare; 6_ pecuniam, quae de expensis supersit et
utiliter collocari possit, de consensu Ordinarii in fines personae iuridicae
occupare; 7_ accepti et expensi libros bene ordinatos habere; 8_ rationem
administrationis singulis exeuntibus annis componere; 9_ documenta et
instrumenta, quibus Ecclesiae aut instituti iura in bona nituntur, rite
ordinare et in archivo convenienti et apto custodire; authentica vero eorum
exemplaria, ubi commode fieri potest, in archivo curiae deponere. § 3.
Provisiones accepti et expensi, ut ab administratoribus quotannis componantur,
enixe commendatur; iuri autem particulari relinquitur eas praecipere et
pressius determinare modos quibus exhibendae sint.
1285.
Intra
limites dumtaxat ordinariae administrationis fas est administratoribus de bonis
mobilibus, quae ad patrimonium stabile non pertinent, donationes ad fines
pietatis aut christianae caritatis facere.
1286.
Administratores
bonorum: 1_ in operarum locatione leges etiam civiles, quae ad laborem et vitam
socialem attinent, adamussim servent, iuxta principia ab Ecclesia tradita; 2_
iis, qui operam ex condicto praestant, iustam et honestam mercedem tribuant,
ita ut iidem suis et suorum necessitatibus convenienter providere valeant.
1287.
§
1. Reprobata contraria consuetudine, administratores tam clerici quam laici
quorumvis bonorum ecclesiasticorum, quae ab Episcopi dioecesani potestate
regiminis non sint legitime subducta, singulis annis officio tenentur rationes
Ordinario loci exhibendi, qui eas consilio a rebus oeconomicis examinandas
committat. § 2. De bonis, quae a fidelibus Ecclesiae
offeruntur, administratores rationes fidelibus reddant iuxta normas iure
particulari statuendas.
1288.
Administratores litem nomine personae
iuridicae publicae ne inchoent neve contestentur in foro civili, nisi licentiam
scripto datam Ordinarii proprii obtinuerint.
1289.
Quamvis
ad administrationem non teneantur titulo officii ecclesiastici, administratores
munus suspectum arbitratu suo dimittere nequeunt; quod si ex arbitraria
dimissione damnum Ecclesiae obveniat, ad restitutionem tenentur.
1290.
Quae
ius civile in territorio statuit de contractibus tam in genere, quam in specie
et de solutionibus, eadem iure canonico quoad res potestati regiminis Ecclesiae
subiectas iisdem cum effectibus serventur, nisi iuri divino contraria sint aut
aliud iure canonico caveatur, et firmo iure canonico caveatur, et firmo
praescripto can. 1547.
1291.
Ad
valide alienanda bona, quae personae iuridicae publicae ex legitima
assignatione patrimonium stabile constituunt et quorum valor summam iure
definitam excedit, requiritur licentia auctoritatis ad normam iuris
competentis.
1292.
§
1. Salvo praescripto can. 638, § 3, cum valor bonorum, quorum alienatio
proponitur, continetur intra summam minimam et summam maximam ab Episcoporum
conferentia pro sua cuiusque regione definiendas, auctoritas competens, si
agatur de personis iuridicis Episcopo dioecesano non subiectis, propriis
determinatur statutis secus, auctoritas competens est Episcopus dioecesanus cum
consensu consilii a rebus oeconomicis et collegii consultorum necnon eorum
quorum interest. Eorundem quoque consensu eget ipse Episcopus dioecesanus ad
bona dioecesis alienanda. § 2. Si tamen agatur de rebus quarum valor summam
maximam excedit, vel de rebus ex voto Ecclesiae donatis, vel de rebus pretiosis
artis vel historiae causa, ad validitatem alienationis requiritur insuper
licentia Sanctae Sedis. § 3. Si res alienanda sit divisibilis, in petenda
licentia pro alienatione exprimi debent partes antea alienatae; secus licentia
irrita est. § 4. Ii, qui in alienandis bonis consilio vel consensu partem
habere debent, ne praebeant consilium vel consensum nisi prius exacte fuerint
edocti tam de statu oeconomico personae iuridicae cuius bona alienanda
proponuntur, quam de alienationibus iam peractis.
1293.
§
1. Ad alienanda bona, quorum valor summam minimam definitam excedit, requiritur
insuper: 1_ iusta causa, veluti urgens necessitas, evidens utilitas, pietas,
caritas vel gravis alia ratio pastoralis; 2_ aestimatio rei alienandae a
peritis scripto facta. § 2. Aliae quoque cautelae a legitima auctoritate
praescriptae serventur, ut Ecclesiae damnum vitetur.
1294.
§
1. Res alienari minore pretio ordinarie non debet, quam quod in aestimatione indicatur.
§ 2. Pecunia ex alienatione percepta vel in commodum Ecclesiae caute
collocetur vel, iuxta alienationis fines, prudenter erogetur.
1295.
Requisita
ad normam cann. 1291-1294, quibus etiam statuta personarum iuridicarum
conformanda sunt, servari debent non solum in alienatione, sed etiam in
quolibet negotio, quo condicio patrimonialis personae iuridicae peior fieri
possit.
1296.
Si
quando bona ecclesiastica sine debitis quidem sollemnitatibus canonicis
alienata fuerint, sed alienatio sit civiliter valida, auctoritatis competentis
est decernere, omnibus mature perpensis, an et qualis actio, personalis
scilicet vel realis, a quonam et contra quemnam instituenda sit ad Ecclesiae
iura vindicanda.
1297.
Conferentiae
Episcoporum est, attentis locorum adiunctis, normas statuere de bonis Ecclesiae
locandis, praesertim de licentia a competenti auctoritate ecclesiastica
obtinenda.
1298.
Nisi
res sit minimi momenti, bona ecclesiastica propriis administratoribus eorumve
propinquis usque ad quartum consanguinitatis vel affinitatis gradum non sunt
vendenda aut locanda sine speciali competentis auctoritatis licentia scripto
data.
1299.
§
1. Qui ex iure naturae et canonico libere valet de suis bonis statuere, potest
ad causas pias, sive per actum inter vivos sive per actum mortis causa, bona
relinquere. § 2. In dispositionibus mortis causa in bonum Ecclesiae
serventur, si fieri possit, sollemnitates iuris civilis; quae si omissae
fuerint, heredes moneri debent de obligatione, qua tenentur, adimplendi
testatoris voluntatem.
1300.
Voluntates
fidelium facultates suas in pias causas donantium vel relinquentium, sive per
actum inter vivos sive per actum mortis causa, legitime acceptatae,
diligentissime impleantur etiam circa modum administrationis et erogationis
bonorum, firmo praescripto can. 1301, § 3.
1301.
§
1. Ordinarius omnium piarum voluntatum tam mortis causa quam inter vivos
exsecutor est. § 2. Hoc ex iure Ordinarius vigilare potest ac debet, etiam
per visitationem, ut piae voluntates impleantur, eique ceteri exsecutores,
perfuncti munere, reddere rationem tenentur. § 3. Clausulae huic Ordinarii
iuri contrariae, ultimis voluntatibus adiectae, tamquam non appositae
habeantur.
1302.
§
1. Qui bona ad pias causas sive per actum inter vivos sive ex testamento
fiduciarie accepit, debet de sua fiducia Ordinarium certiorem reddere, eique
omnia istiusmodi bona mobilia vel immobilia cum oneribus adiunctis indicare;
quod si donator id expresse et omnino prohibuerit, fiduciam ne acceptet. §
2. Ordinarius debet exigere ut bona fiduciaria in tuto collocentur, itemque
vigilare pro exsecutione piae voluntatis ad normam can. 1301. § 3. Bonis
fiduciariis alicui sodali instituti religiosi aut societatis vitae apostolicae
commissis, si quidem bona sint attributa loco seu dioecesi eorumve incolis aut
piis causis iuvandis, Ordinarius, de quo in §§ 1 et 2, est loci
Ordinarius; secus est Superior maior in instituto clericali iuris pontificii et
in clericalibus societatibus vitae apostolicae iuris pontificii, aut Ordinarius
eiusdem sodalis proprius in aliis institutis religiosis.
1303.
§
1. Nomine piarum fundationum in iure veniunt: 1_ piae fundationes autonomae,
scilicet universitates rerum ad fines de quibus in can. 114, § 2
destinatae et a competenti auctoritate ecclesiastica in personam iuridicam
erectae; 2_ piae fundationes non autonomae, scilicet bona temporalia alicui
personae iuridicae publicae quoquo modo data cum onere in diuturnum tempus,
iure particulari determinandum, ex reditibus annuis Missas celebrandi aliasque
praefinitas functiones ecclesiasticas peragendi, aut fines de quibus in can.
114, § 2 aliter persequendi. § 2. Bona piae fundationis non
autonomae, si concredita fuerint personae iuridicae Episcopo dioecesano
subiectae, expleto tempore, ad institutum de quo in can. 1274, § 1,
destinari debent, nisi alia fuerit fundatoris voluntas expresse manifestata;
secus ipsi personae iuridicae cedunt.
1304.
§
1. Ut fundatio a persona iuridica valide acceptari possit, requiritur licentia
Ordinarii in scriptis data; qui eam ne praebeat, antequam legitime compererit
personam iuridicam tum novo oneri suscipiendo, tum iam susceptis satisfacere
posse; maximeque caveat ut reditus omnino respondeant oneribus adiunctis,
secundum cuiusque loci vel regionis morem. § 2.
Ulteriores condiciones ad constitutionem et acceptationem fundationum quod
attinet, iure particulari definiantur.
1305.
Pecunia et bona mobilia, dotationis
nomine assignata, statim in loco tuto ab Ordinario approbando deponantur eum in
finem, ut eadem pecunia vel bonorum mobilium pretium custodiantur et quam
primum caute et utiliter secundum prudens eiusdem Ordinarii iudicium, auditis
et iis quorum interest et proprio a rebus oeconomicis consilio, collocentur in
commodum eiusdem fundationis cum expressa et individua mentione oneris.
1306.
§
1. Fundationes, etiam viva voce factae, scripto consignentur. § 2. Alterum
tabularum exemplar in curiae archivo, alterum in archivo personae iuridicae ad
quam fundatio spectat, tuto asserventur.
1307.
§
1. Servatis praescriptis cann. 1300-1302, et 1287, onerum ex piis fundationibus
incumbentium tabella conficiatur, quae in loco patenti exponatur, ne
obligationes adimplendae in oblivionem cadant. § 2. Praeter librum de quo
in can. 958, § 1, alter liber retineatur et apud parochum vel rectorem
servetur, in quo singula onera eorumque adimpletio et eleemosynae adnotentur.
1308.
§
1. Reductio onerum Missarum, ex iusta tantum et necessaria causa facienda,
reservatur Sedi Apostolicae, salvis praescriptis quae sequuntur. § 2. Sibi
in tabulis fundationum id expresse caveatur, Ordinarius ob imminutos reditus
onera Missarum reducere valet. § 3. Episcopo dioecesano competit potestas
reducendi ob deminutionem redituum, quamdiu causa perduret, ad rationem
eleemosynae in dioecesi legitime vigentis, Missas legatorum vel quoquo modo
fundatas, quae sint per se stantia, dummodo nemo sit qui obligatione teneatur
et utiliter cogi possit ad eleemosynae augmentum faciendum. § 4. Eidem
competit potestas reducendi onera seu legata Missarum gravantia institutum
ecclesiasticum, si reditus insufficientes evaserint ad finem proprium eiusdem
instituti congruenter consequendum. § 5. Iisdem potestatibus, de quibus in
§§ 3 et 4, gaudet supremus Moderator instituti religiosi clericalis
iuris pontificii.
1309.
Iisdem
auctoritatibus, de quibus in can. 1308, potestas insuper competit transferendi,
congrua de causa, onera Missarum in dies, ecclesias vel altaria diversa ab
illis, quae in fundationibus sunt statuta.
1310.
§
1. Fidelium voluntatum pro piis causis reductio, moderatio, commutatio, si
fundator potestatem hanc Ordinario expresse concesserit, potest ab eodem fieri
ex iusta tantum et necessaria causa. § 2. Si exsecutio onerum impositorum,
ob imminutos reditus aliamve causam, nulla administratorum culpa, impossibilis
evaserit, Ordinarius, auditis iis quorum interest et proprio consilio a rebus
oeconomicis atque servata, meliore quo fieri potest modo, fundatoris voluntate,
poterit eadem onera aeque imminuere, excepta Missarum reductione, quae
praescriptis can. 1308 regitur. § 3. In ceteris casibus
recurrendum est ad Sedem Apostolicam.
1311.
Nativum et proprium Ecclesiae ius
est christifideles delinquentes poenalibus sanctionibus coercere.
1312.
§ 1. Sanctiones poenales in
Ecclesia sunt: 1_ poenae medicinales seu censurae, quae in cann. 1331-1333
recensentur; 2_ poenae expiatoriae, de quibus in can. 1336. § 2. Lex alias
poenas expiatorias constituere potest, quae christifidelem aliquo bono
spirituali vel temporali privent et supernaturali Ecclesiae fini sint
consentaneae. § 3. Praeterea remedia poenalia et paenitentiae adhibentur,
illa quidem praesertim ad delicta praecavenda, hae potius ad poenam
substituendam vel augendam.
1313.
§ 1. Si post delictum commissum
lex mutetur, applicanda est lex reo favorabilior. § 2. Quod si lex
posterior tollat legem vel saltem poenam, haec statim cessat.
1314.
Poena plerumque est ferendae
sententiae, ita ut reum non teneat, nisi postquam irrogata sit; est autem latae
sententiae, ita ut in eam incurratur ipso facto commissi delicti, si lex vel
praeceptum id expresse statuat.
1315.
§ 1. Qui legislativam habet
potestatem, potest etiam poenales leges ferre; potest autem suis legibus etiam
legem divinam vel legem ecclesiasticam, a superiore auctoritate latam, congrua
poena munire, servatis suae competentiae limitibus ratione territorii vel
personarum. § 2.
Lex ipsa potest poenam determinare vel prudenti iudicis aestimatione
determinandam relinquere. § 3. Lex particularis potest etiam poenis
universali lege constitutis in aliquod delictum alias addere; id autem ne
faciat, nisi ex gravissima necessitate. Quod si lex universalis indeterminatam
vel facultativam poenam comminetur, lex particularis potest etiam in illius
locum poenam determinatam vel obligatoriam constituere.
1316.
Curent
Episcopi dioecesani ut, quatenus fieri potest, in eadem civitate vel regione
uniformes ferantur, si quae ferendae sint, poenales leges.
1317.
Poenae
eatenus constituantur, quatenus vere necessariae sint ad aptius providendum
ecclesiasticae disciplinae. Dimissio autem e statu clericali lege particulari
constitui nequit.
1318.
Latae
sententiae poenas ne comminetur legislator, nisi forte in singularia quaedam
delicta dolosa, quae vel graviori esse possint scandalo vel efficaciter puniri
poenis ferendae sententiae non possint; censuras autem, praesertim
excommunicationem, ne constituat, nisi maxima cum moderatione et in sola
delicta graviora.
1319.
§
1. Quatenus quis potest vi potestatis regiminis in foro externo praecepta
imponere, eatenus potest etiam poenas determinatas, exceptis expiatoriis
perpetuis, per praeceptum comminari. § 2. Praeceptum poenale ne feratur,
nisi re mature perpensa, et iis servatis, quae in cann. 1317 et 1318 de legibus
particularibus statuuntur.
1320.
In
omnibus in quibus religiosi subsunt Ordinario loci, possunt ab eodem poenis
coerceri.
1321.
§
1. Nemo punitur, nisi externa legis vel praecepti violatio, ab eo commissa, sit
graviter imputabilis ex dolo vel ex culpa. § 2. Poena lege vel praecepto
statuta is tenetur, qui legem vel praeceptum deliberate violavit; qui vero id
egit ex omissione debitae diligentiae, non punitur, nisi lex vel praeceptum aliter
caveat. § 3. Posita externa violatione, imputabilitas praesumitur, nisi
aliud appareat.
1322.
Qui
habitualiter rationis usu carent, etsi legem vel praeceptum violaverint dum
sani videbantur, delicti in incapaces habentur.
1323.
Nulli
poenae est obnoxius qui, cum legem vel praeceptum violavit: 1_ sextum decimum
aetatis annum nondum explevit; 2_ sine culpa ignoravit se legem vel praeceptum
violare; ignorantiae autem inadvertentia et error aequiparantur 3_ egit ex vi
physica vel ex casu fortuito, quem praevidere vel cui praeviso occurrere non
potuit; 4_ metu gravi, quamvis relative tantum, coactus egit, aut ex
necessitate vel gravi incommodo, nisi tamen actus sit intrinsece malus aut
vergat in animarum damnum; 5_ legitimae tutelae causa contra iniustum sui vel
alterius aggressorem egit, debitum servans moderamen; 6_ rationis usu carebat,
firmis praescriptis cann. 1324, § 1, n. 2 et 1325; 7_ sine culpa putavit
aliquam adesse ex circumstantiis, de quibus in nn. 4 vel 5.
1324.
§
1. Violationis auctor non eximitur a poena, sed poena lege vel praecepto
statuta temperari debet vel in eius locum paenitentia adhiberi,si delictum
patratum sit: 1_ ab eo, qui rationis usum imperfectum tantum habuerit; 2_ ab eo
qui rationis usu carebat propter ebrietatem aliamve similem mentis perturbationem,
quae culpabilis fuerit; 3_ ex gravi passionis aestu, qui non omnem tamen mentis
deliberationem et voluntatis consensum praecesserit et impedierit, et dummodo
passio ipsa ne fuerit voluntarie excitata vel nutrita; 4_ a minore, qui aetatem
sedecim annorum explevit; 5_ ab eo, qui metu gravi, quamvis relative tantum,
coactus est, aut ex necessitate vel gravi incommodo, si delictum sit intrinsece
malum vel in animarum damnum vergat; 6_ ab eo, qui legitimae tutelae causa
contra iniustum sui vel alterius aggressorem egit, nec tamen debitum servavit
moderamen; 7_ adversus aliquem graviter et iniuste provocantem; 8_ ab eo, qui
per errorem, ex sua tamen culpa, putavit aliquam adesse ex circumstantiis, de
quibus in can. 1323, nn. 4 vel 5; 9_ ab eo, qui sine culpa ignoravit poenam
legi vel praecepto esse adnexam; 10_ ab eo, qui egit sine plena imputabilitate,
dummodo haec gravis permanserit. § 2. Idem potest iudex facere, si qua
alia adsit circumstantia, quae delicti gravitatem deminuat. § 3. In circumstantiis,
de quibus in § 1, reus poena latae sententiae non tenetur.
1325.
Ignorantia
crassa vel supina vel affectata numquam considerari potest in applicandis
praescriptis cann. 1323 et 1324; item ebrietas aliaeve mentis perturbationes,
si sint de industria ad delictum patrandum vel excusandum quaesitae, et passio,
quae voluntarie excitata vel nutrita sit.
1326.
§
1. Iudex gravius punire potest quam lex vel praeceptum statuit: 1_ eum, qui
post condemnationem vel poenae declarationem ita delinquere pergit, ut ex
adiunctis prudenter eius pertinacia in mala voluntate conici possit; 2_ eum,
qui in dignitate aliqua constitutus est, vel qui auctoritate aut officio abusus
est ad delictum patrandum 3_ reum, qui, cum poena in delictum culposum
constituta sit, eventum praevidit et nihilominus cautiones ad eum vitandum
omisit, quas diligens quilibet adhibuisset. § 2. In casibus, de quibus in
§ 1, si poena constituta sit latae sententiae, alia poena addi potest vel
paenitentia.
1327.
Lex particularis potest alias
circumstantias eximentes, attenuantes vel aggravantes, praeter casus in cann.
1323-1326, statuere, sive generali norma, sive pro singulis delictis. Item in
praecepto possunt circumstantiae statui, quae a poena praecepto constituta
eximant, vel eam attenuent vel aggravent.
1328.
§ 1. Qui aliquid ad delictum
patrandum egit vel omisit, nec tamen, praeter suam voluntatem, delictum
consummavit, non tenetur poena in delictum consummatum statuta, nisi lex vel
praeceptum aliter caveat. § 2. Quod si actus vel omissiones natura sua ad delicti exsecutionem
conducant, auctor potest paenitentiae vel remedio poenali subici, nisi sponte
ab incepta delicti exsecutione destiterit. Si autem scandalum aliudve grave
damnum vel periculum evenerit, auctor, etsi sponte destiterit, iusta potest
poena puniri, leviore tamen quam quae in delictum consummatum constituta est.
1329.
§
1. Qui communi delinquendi consilio in delictum concurrunt, neque in lege vel
praecepto expresse nominantur, si poenae ferendae sententiae in auctorem
principalem constitutae sint, iisdem poenis subiciuntur vel aliis eiusdem vel
minoris gravitatis. § 2. In poenam latae sententiae delicto adnexam
incurrunt complices,qui in lege vel praecepto non nominantur, si sine eorum
opera delictum patratum non esset, et poena sit talis naturae, ut ipsos
afficere possit; secus poenis ferendae sententiae puniri possunt.
1330.
Delictum
quod in declaratione consistat vel in alia voluntatis vel doctrinae vel
scientiae manifestatione, tamquam non consummatum censendum est, si nemo eam
declarationem vel manifestationem percipiat.
1331.
§
1. Excommunicatus vetatur: 1_ ullam habere participationem ministerialem in
celebrandis Eucharistiae Sacrificio vel quibuslibet aliis cultus caerimoniis;
2_ sacramenta vel sacramentalia celebrare et sacramenta recipere; 3_ ecclesiasticis
officiis vel ministeriis vel muneribus quibuslibet fungi vel actus regiminis
ponere. § 2. Quod si excommunicatio irrogata vel declarata sit, reus: 1_
si agere velit contra praescriptum § 1, n. 1, est arcendus aut a liturgica
actione est cessandum, nisi gravis obstet causa; 2_ invalide ponit actus
regiminis, qui ad normam § 1, n. 3, sunt illiciti; 3_ vetatur frui
privilegiis antea concessis; 4_ nequit valide consequi dignitatem, officium
aliudve munus in Ecclesia 5_ fructus dignitatis, officii, muneris cuiuslibet,
pensionis, quam quidem habeat in Ecclesia, non facit suos.
1332.
Interdictus tenetur vetitis, de
quibus in can. 1331, § 1 nn. 1 et 2; quod si interdictum irrogatum vel
declaratum sit, praescriptum can. 1331, § 2, n. 1 servandum est.
1333.
§ 1. Suspensio, quae clericos
tantum afficere potest, vetat: 1_ vel omnes vel aliquos actus potestatis
ordinis; 2_ vel omnes vel aliquos actus potestatis regiminis; 3_ exercitium vel
omnium vel aliquorum iurium vel munerum officio inhaerentium. § 2. In lege
vel praecepto statui potest, ut post sententiam condemnatoriam vel
declaratoriam actus regiminis suspensus valide ponere nequeat. § 3. Vetitum numquam afficit:
1_ officia vel regiminis potestatem, quae non sint sub potestate Superioris
poenam constituentis; 2_ ius habitandi, si quod reus ratione officii habeat; 3_
ius administrandi bona, quae ad ipsius suspensi officium forte pertineant, si
poena sit latae sententiae. § 4. Suspensio vetans fructus, stipendium,
pensiones aliave eiusmodi percipere, obligationem secumfert restituendi
quidquid illegitime, quamvis bona fide, perceptum sit.
1334.
§
1. Suspensionis ambitus, intra limites canone praecedenti statutos, aut ipsa
lege vel praecepto definitur, aut sententia vel decreto quo poena irrogatur.
§ 2. Lex, non autem praeceptum, potest latae sententiae suspensionem,
nulla addita determinatione vel limitatione, constituere; eiusmodi autem poena
omnes effectus habet, qui in can. 1333, § 1 recensentur.
1335.
Si
censura vetet celebrare sacramenta vel sacramentalia vel ponere actum
regiminis, vetitum suspenditur, quoties id necessarium sit ad consulendum
fidelibus in mortis periculo constitutis; quod si censura latae sententiae non
sit declarata, vetitum praeterea suspenditur, quoties fidelis petit sacramentum
vel sacramentale vel actum regiminis; id autem petere ex qualibet iusta causa
licet.
1336.
§
1. Poenae expiatoriae, quae delinquentem afficere possunt aut in perpetuum aut
in tempus praefinitum aut in tempus indeterminatum, praeter alias, quas forte
lex constituerit, hae sunt: 1_ prohibitio vel praescriptio commorandi in certo
loco vel territorio; 2_ privatio potestatis, officii, muneris, iuris,
privilegii, facultatis, gratiae, tituli, insignis, etiam mere honorifici; 3_
prohibitio ea exercendi, quae sub n. 2 recensentur, vel prohibitio ea in certo
loco vel extra certum locum exercendi; quae prohibitiones numquam sunt sub
poena nullitatis; 4_ translatio poenalis ad aliud officium; 5_ dimissio e statu
clericali. § 2. Latae sententiae eae tantum poenae expiatoriae esse
possunt, quae in § 1, n. 3 recensentur.
1337.
§
1. Prohibitio commorandi in certo loco vel territorio sive clericos sive
religiosos afficere potest; praescriptio autem commorandi, clericos saeculares
et, intra limites constitutionum, religiosos. § 2. Ut praescriptio commorandi
in certo loco vel territorio irrogetur, accedat oportet consensus Ordinarii
illius loci, nisi agatur de domo extradioecesanis quoque clericis paenitentibus
vel emendandis destinata.
1338.
§
1. Privationes et prohibitiones, quae in can. 1336, § 1 nn. 2 et 3
recensentur, numquam afficiunt potestates, officia, munera, iura, privilegia,
facultates, gratias, titulos, insignia, quae non sint sub potestate Superioris
poenam constituentis. § 2. Potestatis ordinis
privatio dari nequit, sed tantum prohibitio eam vel aliquos eius actus
exercendi; item dari nequit privatio graduum academicorum. § 3. De prohibitionibus, quae
in can. 1336, § 1, n. 3 indicantur, norma servanda est, quae de censuris
datur in can. 1335.
1339.
§
1. Eum, qui versatur in proxima delinquendi occasione, vel in quem, ex
investigatione peracta, gravis cadit suspicio delicti commissi, Ordinarius per
se vel per alium monere potest. § 2. Eum vero, ex cuius conversatione
scandalum vel gravis ordinis perturbatio oriatur, etiam corripere potest, modo
peculiaribus personae et facti condicionibus accommodato. § 3. De
monitione et correptione constare semper debet saltem ex aliquo documento, quod
in secreto curiae archivo servetur.
1340.
§
1. Paenitentia, quae imponi potest in foro externo, est aliquod religionis vel
pietatis vel caritatis opus peragendum. § 2. Ob transgressionem occultam
numquam publica imponatur paenitentia. § 3. Paenitentias Ordinarius pro
sua prudentia addere potest poenali remedio monitionis vel correptionis.
1341.
Ordinarius
proceduram iudicialem vel administrativam ad poenas irrogandas vel declarandas
tunc tantum promovendam curet, cum perspexerit neque fraterna correctione neque
correptione neque aliis pastoralis sollicitudinis viis satis posse scandalum
reparari, iustitiam restitui, reum emendari.
1342.
§
1. Quoties iustae obstent causae ne iudicialis processus fiat, poena irrogari
vel declarari potest per decretum extra iudicium; remedia poenalia autem et
paenitentiae applicari possunt per decretum in quolibet casu. § 2. Per
decretum irrogari vel declarari non possunt poenae perpetuae, neque poenae quas
lex vel praeceptum eas constituens vetet per decretum applicare. § 3. Quae
in lege vel praecepto dicuntur de iudice, quod attinet ad poenam irrogandam vel
declarandam in iudicio, applicanda sunt ad Superiorem, qui per decretum extra
iudicium poenam irroget vel declaret, nisi aliter constet neque agatur de
praescriptis quae ad procedendi tantum rationem attineant.
1343.
Si
lex vel praeceptum iudici det potestatem applicandi vel non applicandi poenam,
iudex potest etiam, pro sua conscientia et prudentia, poenam temperare vel in
eius locum paenitentiam imponere.
1344.
Etiamsi
lex utatur verbis praeceptivis, iudex pro sua conscientia et prudentia potest:
1_ poenae irrogationem in tempus magis opportunum differre, si ex praepropera
rei punitione maiora mala eventura praevideantur; 2_ a poena irroganda
abstinere vel poenam mitiorem irrogare aut paenitentiam adhibere, si reus
emendatus sit et scandalum reparaverit, aut si ipse satis a civili auctoritate
punitus sit vel punitum iri praevideatur; 3_ si reus primum post vitam
laudabiliter peractam deliquerit neque necessitas urgeat reparandi scandalum,
obligationem servandi poenam expiatoriam suspendere, ita tamen ut, si reus
intra tempus ab ipso iudice determinatum rursus deliquerit, poenam utrique
delicto debitam luat, nisi interim tempus decurrerit ad actionis poenalis pro
priore delicto praescriptionem.
1345.
Quoties
delinquens vel usum rationis imperfectum tantum habuerit, vel delictum ex metu
vel necessitate vel passionis aestu vel in ebrietate aliave simili mentis
perturbatione patraverit, iudex potest etiam a qualibet punitione irroganda
abstinere, si censeat aliter posse melius consuli eius emendationi.
1346.
Quoties
reus plura delicta patraverit, si nimius videatur poenarum ferendae sententiae
cumulus, prudenti iudicis arbitrio relinquitur poenas intra aequos terminos
moderari.
1347.
§
1. Censura irrogari valide nequit, nisi antea reus semel saltem monitus sit ut
a contumacia recedat, dato congruo ad resipiscentiam tempore. § 2. A
contumacia recessisse dicendus est reus, quem delicti vere paenituerit, quique
praetera congruam damnorum et scandali reparationem dederit vel saltem serio
promiserit.
1348.
Cum
reus ab accusatione absolvitur vel nulla poena ei irrogatur, Ordinarius potest
opportunis monitis aliisque pastoralis sollicitudinis viis, vel etiam, si res
ferat, poenalibus remediis eius utilitati et publico bono consulere.
1349.
Si
poena sit indeterminata neque aliud lex caveat, iudex poenas graviores,
praesertim censuras, ne irroget, nisi casus gravitas id omnino postulet;
perpetuas autem poenas irrogare non potest.
1350.
§
1. In poenis clerico irrogandis semper cavendum est, ne iis quae ad honestam
sustentationem sunt necessaria ipse careat, nisi agatur de dimissione e statu clericali.
§ 2. Dimissio autem e statu clericali, qui propter poenam vere indigeat,
Ordinarius meliore quo fieri potest modo providere curet.
1351.
Poena
reum ubique tenet, etiam resoluto iure eius qui poenam constituit vel
irrogavit, nisi aliud expresse caveatur.
1352.
§
1. Si poena vetet recipere sacramenta vel sacramentalia, vetitum suspenditur,
quamdiu reus in mortis periculo versatur. § 2. Obligatio servandi poenam
latae sententiae, quae neque declarata sit neque sit notoria in loco ubi
delinquens versatur, eatenus ex toto vel ex parte suspenditur, quatenus reus
eam servare nequeat sine periculo gravis scandali vel infamiae.
1353.
Appellatio
vel recursus a sententiis iudicialibus vel a decretis, quae poenam quamlibet
irrogent vel declarent, habent effectum suspensivum.
1354.
§
1. Praeter eos, qui in cann. 1355-1356 recensentur, omnes, qui a lege, quae
poena munita est, dispensare possunt vel a praecepto poenam comminanti eximere,
possunt etiam eam poenam remittere. § 2. Potest praeterea
lex vel praeceptum, poenam constituens, aliis quoque potestatem facere
remittendi. § 3.
Si Apostolica Sedes poenae remissionem sibi vel aliis reservaverit, reservatio
stricte est interpretanda.
1355.
§
1. Poenam lege constitutam, si sit irrogata vel declarata, remittere possunt,
dummodo non sit Apostolicae Sedi reservata: 1_ Ordinarius, qui iudicium ad
poenam irrogandam vel declarandam promovit vel decreto eam per se vel per alium
irrogavit vel declaravit; 2_ Ordinarius loci in quo delinquens versatur,
consulto tamen, nisi propter extraordinarias circumstantias impossibile sit,
Ordinario, de quo sub n. 1. § 2. Poenam latae sententiae nondum declaratam
lege constitutam, si Sedi Apostolicae non sit reservata, potest Ordinarius
remittere suis subditis et iis qui in ipsius territorio versantur vel ibi
deliquerint, et etiam quilibet Episcopus in actu tamen sacramentalis
confessionis.
1356.
§
1. Poenam ferendae vel latae sententiae constitutam praecepto quod non sit ab
Apostolica Sede latum, remittere possunt: 1_ Ordinarius loci, in quo delinquens
versatur; 2_ si poena sit irrogata vel declarata, etiam Ordinarius qui iudicium
ad poenam irrogandam vel declarandam promovit vel decreto eam per se vel per
alium irrogavit vel declaravit. § 2. Antequam remissio fiat,
consulendus est, nisi propter extraordinarias circumstantias impossibile sit,
praecepti auctor.
1357.
§ 1. Firmis praescriptis cann.
508 et 976, censuram latae sententiae excommunicationis vel interdicti non
declaratam confessarius remittere potest in foro interno sacramentali, si
paenitenti durum sit in statu gravis peccati permanere per tempus necessarium
ut Superior competens provideat. § 2. In remissione concedenda
confessarius paenitenti onus iniungat recurrendi intra mensem sub poena
reincidentiae ad Superiorem competentem vel ad sacerdotem facultate praeditum,
et standi huius mandatis; interim imponat congruam paenitentiam et, quatenus
urgeat, scandali et damni reparationem; recursus autem fieri potest etiam per
confessarium, sine nominis mentione. § 3. Eodem onere recurrendi tenentur, postquam
convaluerint, ii quibus ad normam can. 976 remissa est censura irrogata vel
declarata vel Sedi Apostolicae reservata.
1358.
§
1. Remissio censurae dari non potest nisi delinquenti qui a contumacia, ad
normam can. 1347, § 2, recesserit; recedenti autem denegari nequit. §
2. Qui censuram remittit, potest ad normam can. 1348 providere vel etiam
paenitentiam imponere.
1359.
Si quis pluribus poenis detineatur,
remissio valet tantummodo pro poenis in ipsa expressis; generalis autem
remissio omnes aufert poenas, iis exceptis quas in petitione reus mala fide
reticuerit.
1360.
Poenae
remissio metu gravi extorta irrita est.
1361.
§
1. Remissio dari potest etiam absenti vel sub condicione. § 2. Remissio in
foro externo detur scripto, nisi gravis causa aliud suadeat. § 3. Caveatur
ne remissionis petitio vel ipsa remissio divulgetur, nisi quatenus id vel utile
sit ad rei famam tuendam vel necessarium ad scandalum reparandum.
1362.
§
1. Actio criminalis praescriptione extinguitur triennio, nisi agatur: 1_ de
delictis Congregationi pro Doctrina Fidei reservatis; 2_ de actione ob delicta
de quibus in cann. 1394, 1395, 1397, 1398, quae quinquennio praescribitur; 3_
de delictis quae non sunt iure communi punita, si lex particularis alium
praescriptionis terminum statuerit. § 2. Praescriptio decurrit ex die quo
delictum patratum est, vel, si delictum sit permanens vel habituale, ex die quo
cessavit.
1363.
§
1. Si intra terminos de quibus in can. 1362, ex die quo sententia condemnatoria
in rem iudicatam transierit computandos, non sit reo notificatum exsecutorium
iudicis decretum de quo in can. 1651, actio ad poenam exsequendam
praescriptione extinguitur. § 2. Idem valet, servatis servandis, si poena
per decretum extra iudicium irrogata sit.
1364.
§ 1. Apostata a fide,
haereticus vel schismaticus in excommunicationem latae sententiae incurrit,
firmo praescripto can. 194, § 1, n. 2; clericus praeterea potest poenis,
de quibus in can. 1336, § 1, nn. 1, 2 et 3, puniri. § 2. Si diuturna contumacia vel
scandali gravitas postulet, aliae poenae addi possunt, non excepta dimissione e
statu clericali.
1365.
Reus
vetitae communicationis in sacris iusta poena puniatur.
1366.
Parentes
vel parentum locum tenentes, qui liberos in religione acatholica baptizandos
vel educandos tradunt, censura aliave iusta poena puniantur.
1367.
Qui
species consecratas abicit aut in sacrilegum finem abducit vel retinet, in
excommunicationem latae sententiae Sedi Apostolicae reservatam incurrit;
clericus praeterea alia poena, non exclusa dimissione e statu clericali, puniri
potest.
1368.
Si
quis, asserens vel promittens aliquid coram ecclesiastica auctoritate,
periurium committit, iusta poena puniatur.
1369.
Qui
in publico spectaculo vel concione, vel in scripto publice evulgato, vel aliter
instrumentis communicationis socialis utens, blasphemiam profert, aut bonos
mores graviter laedit, aut in religionem vel Ecclesiam iniurias exprimit vel
odium contemptumve excitat, iusta poena puniatur.
1370.
§
1. Qui vim physicam in Romanum Pontificem adhibet, in excommunicationem latae
sententiae Sedi Apostolicae reservatam incurrit, cui, si clericus sit, alia
poena, non exclusa dimissione e statu clericali, pro delicti gravitate addi
potest. § 2. Qui id agit in eum qui episcopali charactere pollet, in
interdictum latae sententiae et, si sit clericus, etiam in suspensionem latae
sententiae incurrit. § 3. Qui vim physicam in clericum vel religiosum
adhibet in fidei vel Ecclesiae vel ecclesiasticae potestatis vel ministerii
contemptum, iusta poena puniatur.
1371.
Iusta
poena puniatur: 1_ qui, praeter casum de quo in can. 1364, § 1, doctrinam
a Romano Pontifice vel a Concilio Oecumenico damnatam docet vel doctrinam, de
qua in can. 752, pertinaciter respuit, et ab Apostolica Sede vel ab Ordinario
admonitus non retractat; 2_ qui aliter Sedi Apostolicae, Ordinario, vel Superiori
legitime praecipienti vel prohibenti non obtemperat, et post monitum in
inoboedientia persistit.
1372.
Qui
contra Romani Pontificis actum ad Concilium Oecumenicum vel ad Episcoporum
collegium recurrit censura puniatur.
1373.
Qui
publice aut subditorum simultates vel odia adversus Sedem Apostolicam vel
Ordinarium excitat propter aliquem potestatis vel ministerii ecclesiastici
actum, aut subditos ad inoboedientiam in eos provocat, interdicto vel aliis
iustis poenis puniatur.
1374.
Qui
nomen dat consociationi, quae contra Ecclesiam machinatur, iusta poena
puniatur; qui autem eiusmodi consociationem promovet vel moderatur, interdicto
puniatur.
1375.
Qui
impediunt libertatem ministerii vel electionis vel potestatis ecclesiasticae
aut legitimum bonorum sacrorum aliorumve ecclesiasticorum bonorum usum, aut
perterrent electorem vel electum vel eum qui potestatem vel ministerium
ecclesiasticum exercuit, iusta poena puniri possunt.
1376.
Qui
rem sacram, mobilem vel immobilem, profanat iusta poena puniatur.
1377.
Qui
sine praescripta licentia bona ecclesiastica alienat, iusta poena puniatur.
1378.
§
1. Sacerdos qui contra praescriptum can. 977 agit, in excommunicationem latae
sententiae Sedi Apostolicae reservatam incurrit. § 2. In poenam latae
sententiae interdicti vel, si sit clericus, suspensionis incurrit: 1_ qui ad
ordinem sacerdotalem non promotus liturgicam eucharistici Sacrificii actionem
attentat; 2_ qui, praeter casum de quo in § 1, cum sacramentalem
absolutionem dare valide nequeat, eam impertire attentat, vel sacramentalem
confessionem audit. § 3. In casibus de quibus in § 2, pro delicti
gravitate, aliae poenae, non exclusa excommunicatione, addi possunt.
1379.
Qui,
praeter casus de quibus in can. 1378, sacramentum se administrare simulat,
iusta poena puniatur.
1380.
Qui
per simoniam sacramentum celebrat vel recipit, interdicto vel suspensione
puniatur.
1381.
§
1. Quicumque officium ecclesiasticum usurpat, iusta poena puniatur. § 2.
Usurpationi aequiparatur illegitima, post privationem vel cessationem a munere,
eiusdem retentio.
1382.
Episcopus
qui sine pontificio mandato aliquem consecrat in Episcopum, itemque qui ab eo
consecrationem recipit, in excommunicationem latae sententiae Sedi Apostolicae
reservatam incurrunt.
1383.
Episcopus
qui, contra praescriptum can. 1015, alienum subditum sine legitimis litteris
dimissoriis ordinavit, prohibetur per annum ordinem conferre. Qui vero
ordinationem recepit, est ipso facto a recepto ordine suspensus.
1384.
Qui,
praeter casus, de quibus in cann. 1378-1383, sacerdotale munus vel aliud sacrum
ministerium illegitime exsequitur, iusta poena puniri potest.
1385.
Qui
quaestum illegitime facit ex Missae stipe, censura vel alia iusta poena
puniatur.
1386.
Qui
quidvis donat vel pollicetur ut quis, munus in Ecclesia exercens, illegitime
quid agat vel omittat, iusta poena puniatur; item qui ea dona vel
pollicitationes acceptat.
1387.
Sacerdos,
qui in actu vel occasione vel praetextu confessionis paenitentem ad peccatum
contra sextum Decalogi praeceptum sollicitat, pro delicti gravitate,
suspensione, prohibitionibus, privationibus puniatur, et in casibus gravioribus
dimittatur e statu clericali.
1388.
§
1. Confessarius, qui sacramentale sigillum directe violat, in excommunicationem
latae sententiae Sedi Apostolicae reservatam incurrit; qui vero indirecte
tantum, pro delicti gravitate puniatur. § 2. Interpres aliique, de quibus
in can. 983, § 2, qui secretum violant, iusta poena puniantur, non exclusa
excommunicatione.
1389.
§
1. Ecclesiastica potestate vel munere abutens pro actus vel omissionis
gravitate puniatur, non exclusa officii privatione, nisi in eum abusum iam
poena sit lege vel praecepto constituta. § 2. Qui vero, ex culpabili
neglegentia, ecclesiasticae potestatis vel ministerii vel muneris actum
illegitime cum damno alieno ponit vel omittit, iusta poena puniatur.
1390.
§
1. Qui confessarium de delicto, de quo in can. 1387, apud ecclesiasticum
Superiorem falso denuntiat, in interdictum latae sententiae incurrit et, si sit
clericus, etiam in suspensionem. § 2. Qui aliam ecclesiastico Superiori
calumniosam praebet delicti denuntiationem, vel aliter alterius bonam famam
laedit, iusta poena, non exclusa censura, puniri potest. § 3. Calumniator
potest cogi etiam ad congruam satisfactionem praestandam.
1391.
Iusta
poena pro delicti gravitate puniri potest: 1_ qui ecclesiasticum documentum publicum
falsum conficit, vel verum mutat, destruit, occultat, vel falso vel mutato
utitur; 2_ qui alio falso vel mutato documento utitur in re ecclesiastica; 3_
qui in publico ecclesiastico documento falsum asserit.
1392.
Clerici
vel religiosi mercaturam vel negotiationem contra canonum praescripta
exercentes pro delicti gravitate puniantur.
1393.
Qui
obligationes sibi ex poena impositas violat, iusta poena puniri potest.
1394.
§
1. Firmo praescripto can. 194, § 1, n. 3, clericus matrimonium, etiam
civiliter tantum, attentans, in suspensionem latae sententiae incurrit; quod si
monitus non resipuerit et scandalum dare perrexerit, gradatim privationibus ac
vel etiam dimissione e statu clericali puniri potest. § 2. Religiosus a
votis perpetuis, qui non sit clericus, matrimonium etiam civiliter tantum
attentans, in interdictum latae sententiae incurrit, firmo praescripto can.
694.
1395.
§
1. Clericus concubinarius, praeter casum de quo in can. 1394, et clericus in
alio peccato externo contra sextum Decalogi praeceptum cum scandalo permanens,
suspensione puniantur, cui persistente post monitionem delicto, aliae poenae
gradatim addi possunt usque ad dimissionem e statu clericali. § 2.
Clericus qui aliter contra sextum Decalogi praeceptum deliquerit, si quidem
delictum vi vel minis vel publice vel cum minore infra aetatem sedecim annorum
patratum sit, iustis poenis puniatur, non exclusa, si casus ferat, dimissione e
statu clericali.
1396.
Qui
graviter violat residentiae obligationem cui ratione ecclesiastici officii
tenetur, iusta poena puniatur, non exclusa, post monitionem, officii
privatione.
1397.
Qui
homicidium patrat, vel hominem vi aut fraude rapit vel detinet vel mutilat vel
graviter vulnerat, privationibus et prohibitionibus, de quibus in can. 1336,
pro delicti gravitate puniatur; homicidium autem in personas de quibus in can.
1370, poenis ibi statutis punitur.
1398.
Qui
abortum procurat, effectu secuto, in excommunicationem latae sententiae
incurrit.
1399.
Praeter
casus hac vel aliis legibus statutos, divinae vel canonicae legis externa
violatio tunc tantum potest iusta quidem poena puniri, cum specialis
violationis gravitas punitionem postulat, et necessitas urget scandala
praeveniendi vel reparandi.
1400.
§
1. Obiectum iudicii sunt: 1_ personarum physicarum vel iuridicarum iura
persequenda aut vindicanda, vel facta iuridica declaranda; 2_ delicta, quod
spectat ad poenam irrogandam vel declarandam. § 2. Attamen controversiae
ortae ex actu potestatis administrativae deferri possunt solummodo ad
Superiorem vel ad tribunal administrativum.
1401.
Ecclesia
iure proprio et exclusivo cognoscit: 1_ de causis quae respiciunt res
spirituales et spiritualibus adnexas; 2_ de violatione legum ecclesiasticarum
deque omnibus in quibus inest ratio peccati, quod attinet ad culpae
definitionem et poenarum ecclesiasticarum irrogationem.
1402.
Omnia
Ecclesiae tribunalia reguntur canonibus qui sequuntur, salvis normis
tribunalium Apostolicae Sedis.
1403.
§
1. Causae canonizationis Servorum Dei reguntur peculiari lege pontificia.
§ 2. Iisdem causis applicantur praeterea praescripta huius Codicis,
quoties in eadem lege ad ius universale remissio fit vel de normis agitur quae,
ex ipsa rei natura, easdem quoque causas afficiunt.
1404.
Prima
Sedes a nemine iudicatur.
1405.
§
1 Ipsius Romani Pontificis dumtaxat ius est iudicandi in causis de quibus in
can. 1401: 1_ eos qui supremum tenent civitatis magistratum; 2_ Patres
Cardinales; 3_ Legatos Sedis Apostolicae, et in causis poenalibus Episcopos; 4_
alias causas quas ipse ad suum advocaverit iudicium. § 2. Iudex de actu
vel instrumento a Romano Pontifice in forma specifica confirmato videre non
potest, nisi ipsius praecesserit mandatum. § 3. Rotae Romanae reservatur
iudicare: 1_ Episcopos in contentiosis, firmo praescripto can. 1419, § 2;
2_ Abbatem primatem, vel Abbatem superiorem congregationis monasticae, et
supremum Moderatorem institutorum religiosorum iuris pontificii; 3_ dioeceses
aliasve personas ecclesiasticas, sive physicas sive iuridicas, quae Superiorem
infra Romanum Pontificem non habent.
1406.
§ 1. Violato praescripto can. 1404,
acta et decisiones pro infectis habentur. § 2. In causis, de quibus in can. 1405, aliorum iudicum
incompetentia est absoluta.
1407.
§
1. Nemo in prima instantia conveniri potest, nisi coram iudice ecclesiastico
qui competens sit ob unum ex titulis qui in cann. 1408-1414 determinantur.
§ 2. Incompetentia iudicis, cui nullus ex his titulis suffragatur, dicitur
relativa. § 3. Actor sequitur forum partis conventae; quod si pars
conventa multiplex forum habet, optio fori actori conceditur.
1408.
Quilibet
conveniri potest coram tribunali domicilii vel quasi-domicilii.
1409.
§ 1. Vagus forum habet in loco
ubi actu commoratur. § 2. Is, cuius neque domicilium aut quasi-domicilium
neque locus commorationis nota sint, conveniri potest in foro actoris, dummodo
aliud forum legitimum non suppetat.
1410.
Ratione
rei sitae, pars conveniri potest coram tribunali loci, ubi res litigiosa sita
est, quoties actio in rem directa sit, aut de spolio agatur.
1411.
§
1. Ratione contractus pars conveniri potest coram tribunali loci in quo contractus
initus est vel adimpleri debet, nisi partes concorditer aliud tribunal
elegerint. § 2. Si causa versetur circa obligationes quae ex alio titulo
proveniant, pars conveniri potest coram tribunali loci, in quo obligatio vel
orta est vel est adimplenda.
1412.
In
causis poenalibus accusatus, licet absens, conveniri potest coram tribunali
loci, in quo delictum patratum est.
1413.
Pars
conveniri potest: 1_ in causis quae circa administrationem versantur, coram
tribunali loci ubi administratio gesta est; 2_ in causis quae respiciunt
hereditates vel legata pia, coram tribunali ultimi domicilii vel
quasi-domicilii vel commorationis, ad normam cann. 1408-1409, illius de cuius
hereditate vel legato pio agitur, nisi agatur de mera exsecutione legati, quae
videnda est secundum ordinarias competentiae normas.
1414.
Ratione
conexionis, ab uno eodemque tribunali et in eodem processu cognoscendae sunt
causae inter se conexae, nisi legis praescriptum obstet.
1415.
Ratione
praeventionis, si duo vel plura tribunalia aeque competentia sunt, ei ius est
causam cognoscendi, quod prius partem conventam legitime citaverit.
1416.
Conflictus
competentiae inter tribunalia eidem tribunali appellationis subiecta, ab hoc
tribunali solvuntur; a Signatura Apostolica, si eidem tribunali appellationis
non subsunt.
1417.
§
1. Ob primatum Romani Pontificis integrum est cuilibet fideli causam suam sive
contentiosam sive poenalem, in quovis iudicii gradu et in quovis litis statu,
cognoscendam ad Sanctam Sedem deferre vel apud eandem introducere. § 2.
Provocatio tamen ad Sedem Apostolicam interposita non suspendit, praeter casum
appellationis, exercitium iurisdictionis in iudice qui causam iam cognoscere
coepit; quique idcirco poterit iudicium prosequi usque ad definitivam
sententiam, nisi Sedes Apostolica iudici significaverit se causam advocasse.
1418.
Quodlibet
tribunal ius habet in auxilium vocandi aliud tribunal ad causam instruendam vel
ad actus intimandos.
1419.
§
1. In unaquaque dioecesi et pro omnibus causis iure expresse non exceptis,
iudex primae instantiae est Episcopus dioecesanus, qui iudicialem potestatem
exercere potest per se ipse vel per alios, secundum canones qui sequuntur.
§ 2. Si vero agatur de iuribus aut bonis temporalibus personae iuridicae
ab Episcopo repraesentatae, iudicat in primo gradu tribunal appellationis.
1420.
§
1. Quilibet Episcopus dioecesanus tenetur Vicarium iudicialem seu Officialem
constituere cum potestate ordinaria iudicandi, a Vicario generali distinctum,
nisi parvitas dioecesis aut paucitas causarum aliud suadeat. § 2. Vicarius
iudicialis unum constituit tribunal cum Episcopo, sed nequit iudicare causas
quas Episcopus sibi reservat. § 3. Vicario iudiciali dari possunt
adiutores, quibus nomen est Vicariorum iudicialium adiunctorum seu
Vice-officialium. § 4. Tum Vicarius iudicialis tum Vicarii iudiciales
adiuncti esse debent sacerdotes, integrae famae, in iure canonico doctores vel
saltem licentiati, annos nati non minus triginta. § 5. Ipsi, sede vacante,
a munere non cessant nec ab Administratore dioecesano amoveri possunt; adveniente
autem novo Episcopo, indigent confirmatione.
1421.
§
1. In dioecesi constituantur ab Episcopo iudices dioecesani, qui sint clerici.
§ 2. Episcoporum conferentia permittere potest ut etiam laici iudices
constituantur, e quibus, suadente necessitate, unus assumi potest ad collegium
efformandum. § 3. Iudices sint integrae famae et in iure canonico doctores
vel saltem licentiati.
1422.
Vicarius
iudicialis, Vicarii iudiciales adiuncti et ceteri iudices nominantur ad
definitum tempus, firmo praescripto can. 1420, § 5, nec removeri possunt
nisi ex legitima gravique causa.
1423.
§
1. Plures dioecesani Episcopi, probante Sede Apostolica, possunt concordes, in
locum tribunalium dioecesanorum de quibus in cann. 1419-1421, unicum
constituere in suis dioecesibus tribunal primae instantiae; quo in casu ipsorum
Episcoporum coetui vel Episcopo ab eisdem designato omnes competunt potestates,
quas Episcopus dioecesanus habet circa suum tribunal. § 2. Tribunalia, de
quibus in § 1, constitui possunt vel ad causas quaslibet vel ad aliqua tantum
causarum genera.
1424.
Unicus
iudex in quolibet iudicio duos assessores, clericos vel laicos probatae vitae,
sibi consulentes asciscere potest.
1425.
§
1. Reprobata contraria consuetudine, tribunali collegiali trium iudicum
reservantur: 1_ causae contentiosae: a) de vinculo sacrae ordinationis; b) de
vinculo matrimonii, firmis praescriptis cann. 1686 et 1688; 2_ causae poenales:
a) de delictis quae poenam dimissionis e statu clericali secumferre possunt; b)
de irroganda vel declaranda excommunicatione. § 2. Episcopus causas
difficiliores vel maioris momenti committere potest iudicio trium vel quinque
iudicum. § 3. Vicarius iudicialis ad singulas causas cognoscendas iudices
ex ordine per turnum advocet, nisi Episcopus in singulis casibus aliter statuerit.
§ 4. In primo iudicii gradu, si forte collegium constitui nequeat,
Episcoporum conferentia, quamdiu huiusmodi impossibilitas perduret, permittere
potest ut Episcopus causas unico iudici clerico committat, qui, ubi fieri
possit, assessorem et auditorem sibi asciscat. § 5. Iudices semel
designatos ne subroget Vicarius iudicialis, nisi ex gravissima causa in decreto
exprimenda.
1426.
§
1. Tribunal collegiale collegialiter procedere debet, et per maiorem
suffragiorum partem sententias ferre. § 2. Eidem praeesse debet, quatenus
fieri potest, Vicarius iudicialis vel Vicarius iudicialis adiunctus.
1427.
§
1. Si controversia sit inter religiosos vel domos eiusdem instituti religiosi
clericalis iuris pontificii, iudex primae instantiae, nisi aliud in
constitutionibus caveatur, est Superior provincialis, aut, si monasterium sit
sui iuris, Abbas localis. § 2. Salvo diverso constitutionum praescripto,
si res contentiosa agatur inter duas provincias, in prima instantia iudicabit
per se ipse vel per delegatum supremus Moderator; si inter duo monasteria,
Abbas superior congregationis monasticae. § 3. Si demum controversia
enascatur inter religiosas personas physicas vel iuridicas diversorum
institutorum religiosorum, aut etiam eiusdem instituti clericalis iuris
dioecesani vel laicalis, aut inter personam religiosam et clericum saecularem
vel laicum vel personam iuridicam non religiosam, iudicat in prima instantia
tribunal dioecesanum.
1428.
§
1. Iudex vel tribunalis collegialis praeses possunt auditorem designare ad
causae instructionem peragendam, eum seligentes aut ex tribunalis iudicibus aut
ex personis ab Episcopo ad hoc munus approbatis. § 2. Episcopus potest ad
auditoris munus approbare clericos vel laicos, qui bonis moribus, prudentia et
doctrina fulgeant. § 3. Auditoris est, secundum iudicis mandatum,
probationes tantum colligere easque collectas iudici tradere; potest autem,
nisi iudicis mandatum obstet, interim decidere quae et quomodo probationes
colligendae sint, si forte de hac re quaestio oriatur, dum ipse munus suum
exercet.
1429.
Tribunalis
collegialis praeses debet unum ex iudicibus collegii ponentem seu relatorem
designare, qui in coetu iudicum de causa referat et sententias in scriptis
redigat; in ipsius locum idem praeses alium ex iusta causa substituere potest.
1430.
Ad
causas contentiosas, in quibus bonum publicum in discrimen vocari potest, et ad
causas poenales constituatur in dioecesi promotor iustitiae, qui officio
tenetur providendi bono publico.
1431.
§
1. In causis contentiosis, Episcopi dioecesani est iudicare utrum bonum
publicum in discrimen vocari possit necne, nisi interventus promotoris
iustitiae lege praecipiatur vel ex natura rei evidenter necessarius sit. §
2. Si in praecedenti instantia intervenerit promotor iustitiae, in ulteriore
gradu huius interventus praesumitur necessarius.
1432.
Ad
causas, in quibus agitur de nullitate sacrae ordinationis aut de nullitate vel
solutione matrimonii, constituatur in dioecesi defensor vinculi, qui officio
tenetur proponendi et exponendi omnia quae rationabiliter adduci possint adversus
nullitatem vel solutionem.
1433.
In
causis in quibus promotoris iustitiae aut defensoris vinculi praesentia
requiritur, iis non citatis, acta irrita sunt, nisi ipsi, etsi non citati,
revera interfuerint, aut saltem ante sententiam, actis inspectis, munere suo
fungi potuerint.
1434.
Nisi
aliud expresse caveatur: 1_ quoties lex praecipit ut iudex partes earumve
alteram audiat, etiam promotor iustitiae et vinculi defensor, si iudicio
intersint, audiendi sunt; 2_ quoties instantia partis requiritur ut iudex aliquid
decernere possit, instantia promotoris iustitiae vel vinculi defensoris, qui
iudicio intersint, eandem vim habet.
1435.
Episcopi
est promotorem iustitiae et vinculi defensorem nominare, qui sint clerici vel
laici, integrae famae, in iure canonico doctores vel licentiati, ac prudentia
et iustitiae zelo probati.
1436.
§
1. Eadem persona, non autem in eadem causa, officium promotoris iustitiae et
defensoris vinculi gerere potest. § 2. Promotor et defensor constitui
possunt tum ad universitatem causarum tum ad singulas causas; possunt autem ab
Episcopo, iusta de causa, removeri.
1437.
§
1. Cuilibet processui intersit notarius, adeo ut nulla habeantur acta, si non
fuerint ab eo subscripta. § 2. Acta, quae notarii conficiunt, publicam
fidem faciunt.
1438.
Firmo
praescripto can. 1444, § 1, n. 1: 1_ a tribunali Episcopi suffraganei
appellatur ad tribunal Metropolitae, salvo praescripto can. 1439; 2_ in causis
in prima instantia pertractatis coram Metropolita fit appellatio ad tribunal
quod ipse, probante Sede Apostolica, stabiliter designaverit; 3_ pro causis
coram Superiore provinciali actis tribunal secundae instantiae est penes
supremum Moderatorem; pro causis actis coram Abbate locali, penes Abbatem
superiorem congregationis monasticae.
1439.
§
1. Si quod tribunal primae instantiae unicum pro pluribus dioecesibus, ad
normam can. 1423, constitutum sit, Episcoporum conferentia debet tribunal
secundae instantiae, probante Sede Apostolica, constituere, nisi dioeceses sint
omnes eiusdem archidioecesis suffraganeae. § 2. Episcoporum conferentia
potest, probante Sede Apostolica, unum vel plura tribunalia secundae instantiae
constituere, etiam praeter casus de quibus in § 1. § 3. Quod attinet
ad tribunalia secundae instantiae, de quibus in § § 1-2, Episcoporum
conferentia vel Episcopus ab ea designatus omnes habent potestates, quae
Episcopo dioecesano competunt circa suum tribunal.
1440.
Si
competentia ratione gradus, ad normam cann. 1438 et 1439 non servetur,
incompetentia iudicis est absoluta.
1441.
Tribunal
secundae instantiae eodem modo quo tribunal primae instantiae constitui debet.
Si tamen in primo iudicii gradu, secundum can. 1425, § 4, iudex unicus
sententiam tulit, tribunal secundae instantiae collegialiter procedat.
1442.
Romanus
Pontifex pro toto orbe catholico iudex est supremus, qui vel per se ipse ius
dicit, vel per ordinaria Sedis Apostolicae tribunalia, vel per iudices a se
delegatos.
1443.
Tribunal
ordinarium a Romano Pontifice constitutum appellationibus recipiendis est Rota
Romana.
1444.
§
1. Rota Romana iudicat: 1_ in secunda instantia, causas quae ab ordinariis
tribunalibus primae instantiae diiudicatae fuerint et ad Sanctam Sedem per
appellationem legitimam deferantur; 2_ in tertia vel ulteriore instantia,
causas ab ipsa Rota Romana et ab aliis quibusvis tribunalibus iam cognitas,
nisi res iudicata habeatur. § 2. Hoc tribunal iudicat etiam in prima
instantia causas de quibus in can. 1405, § 3, aliasve quas Romanus
Pontifex sive motu proprio, sive ad instantiam partium ad suum tribunal
advocaverit et Rotae Romanae commiserit; easque, nisi aliud cautum sit in
commissi muneris rescripto, ipsa Rota iudicat etiam in secunda et ulteriore
instantia.
1445.
§
1. Supremum Signaturae Apostolicae Tribunal cognoscit: 1_ querelas nullitatis
et petititones restitutionis in integrum et alios recursus contra sententias
rotales; 2_ recursus in causis de statu personarum, quas ad novum examen Rota
Romana admittere renuit; 3_ exceptiones suspicionis aliasque causas contra
Auditores Rotae Romanae propter acta in exercitio ipsorum muneris; 4_
conflictus competentiae de quibus in can. 1416. § 2. Ipsum Tribunal videt
de contentionibus ortis ex actu potestatis administrativae ecclesiasticae ad
eam legitime delatis, de aliis controversiis administrativis quae a Romano
Pontifice vel a Romanae Curiae dicasteriis ipsi deferantur, et de conflictu
competentiae inter eadem dicasteria. § 3. Supremi huius Tribunalis
praeterea est: 1_ rectae administrationi iustitiae invigilare et in advocatos
vel procuratores, si opus sit, animadvertere; 2_ tribunalium competentiam prorogare;
3_ promovere et approbare erectionem tribunalium, de quibus in cann. 1423 et
1439.
1446.
§
1. Christifideles omnes, in primis autem Episcopi, sedulo annitantur ut, salva
iustitia, lites in populo Dei, quantum fieri possit, vitentur et pacifice quam
primum componantur. § 2. Iudex in limine litis, et etiam quolibet alio
momento, quotiescumque spem aliquam boni exitus perspicit, partes hortari et
adiuvare ne omittat, ut de aequa controversiae solutione quaerenda communi
consilio curent, viasque ad hoc propositum idoneas ipsis indicet, gravibus
quoque hominibus ad mediationem adhibitis. § 3. Quod si circa privatum
partium bonum lis versetur, dispiciat iudex num transactione vel arbitrorum
iudicio, ad normam cann. 1713-1716, controversia finem habere utiliter possit.
1447.
Qui
causae interfuit tamquam iudex, promotor iustitiae, defensor vinculi,
procurator, advocatus, testis aut peritus, nequit postea valide eandem causam
in alia instantia tamquam iudex definire aut in eadem munus assessoris
sustinere.
1448.
§
1. Iudex cognoscendam ne suscipiat causam, in qua ratione consanguinitatis vel
affinitatis in quolibet gradu lineae rectae et usque ad quartum gradum lineae
collateralis, vel ratione tutelae et curatelae, intimae vitae consuetudinis,
magnae simultatis, vel lucri faciendi aut damni vitandi, aliquid ipsius
intersit. § 2. In iisdem adiunctis ab officio suo abstinere
debent iustitiae promotor, defensor vinculi, assessor et auditor.
1449.
§
1. In casibus, de quibus in can. 1448, nisi iudex ipse abstineat, pars potest
eum recusare. § 2. De recusatione videt Vicarius iudicialis; si ipse
recusetur, videt Episcopus qui tribunali praeest. § 3. Si Episcopus sit
iudex et contra eum recusatio opponatur, ipse abstineat a iudicando. § 4.
Si recusatio opponatur contra promotorem iustitiae, defensorem vinculi aut
alios tribunalis administros, de hac exceptione videt praeses in tribunali
collegiali vel ipse iudex, si unicus sit.
1450.
Recusatione
admissa, personae mutari debent, non vero iudicii gradus.
1451.
§
1. Quaestio de recusatione expeditissime definienda est, auditis partibus,
promotore iustitiae vel vinculi defensore, si intersint, neque ipsi recusati
sint. § 2. Actus positi a iudice antequam recusetur, validi sunt; qui
autem positi sunt post propositam recusationem, rescindi debent, si pars petat
intra decem dies ab admissa recusatione.
1452.
§
1. In negotio quod privatorum solummodo interest, iudex procedere potest
dumtaxat ad instantiam partis. Causa autem legitime introducta, iudex procedere
potest et debet etiam ex officio in causis poenalibus aliisque, quae publicum
Ecclesiae bonum aut animarum salutem respiciunt. § 2.
Potest autem praeterea iudex partium neglegentiam in probationibus afferendis
vel in exceptionibus opponendis supplere, quoties id necessarium censeat ad
vitandam graviter iniustam sententiam, firmis praescriptis can. 1600.
1453.
Iudices
et tribunalia curent ut quam primum, salva iustitia, causae omnes terminentur,
utque in tribunali primae instantiae ultra annum ne protrahantur, in tribunali
vero secundae instantiae, ultra sex menses.
1454.
Omnes
qui tribunal constituunt aut eidem opem ferunt, iusiurandum de munere rite et
fideliter implendo praestare debent.
1455.
§
1. In iudicio poenali semper, in contentioso autem si ex revelatione alicuius
actus processualis praeiudicium partibus obvenire possit, iudices et tribunalis
adiutores tenentur ad secretum officii servandum. § 2. Tenentur etiam
semper ad secretum servandum de discussione quae inter iudices in tribunali
collegiali ante ferendam sententiam habetur, tum etiam de variis suffragiis et
opinionibus ibidem prolatis, firmo praescripto can. 1609, § 4. § 3.
Immo, quoties natura causae vel probationum talis sit ut ex actorum vel
probationum evulgatione aliorum fama periclitetur, vel praebeatur ansa
dissidiis, aut scandalum aliudve id genus incommodum oriatur, iudex poterit
testes, peritos, partes earumque advocatos vel procuratores iureiurando
astringere ad secretum servandum.
1456.
Iudex
et omnes tribunalis administri, occasione agendi iudicii, dona quaevis
acceptare prohibentur.
1457.
§
1. Iudices qui, cum certe et evidenter competentes sint, ius reddere recusent,
vel nullo suffragante iuris praescripto se competentes declarent atque causas
cognoscant ac definiant, vel secreti legem violent, vel ex dolo aut gravi
neglegentia aliud litigantibus damnum inferant, congruis poenis a competenti
auctoritate puniri possunt, non exclusa officii privatione. § 2. Iisdem
sanctionibus subsunt tribunalis ministri et adiutores, si officio suo, ut
supra, defuerint; quos omnes etiam iudex punire potest.
1458.
Causae
cognoscendae sunt eo ordine quo fuerunt propositae et in albo inscriptae, nisi
ex iis aliqua celerem prae ceteris expeditionem exigat, quod quidem peculiari
decreto, rationibus suffulto, statuendum est.
1459.
§
1. Vitia, quibus sententiae nullitas haberi potest, in quolibet iudicii statu
vel gradu excipi possunt itemque a iudice ex officio declarari. § 2.
Praeter casus de quibus in § 1, exceptiones dilatoriae, eae praesertim
quae respiciunt personas et modum iudicii, proponendae sunt ante contestationem
litis, nisi contestata iam lite emerserint, et quam primum definiendae.
1460.
§
1. Si exceptio proponatur contra iudicis competentiam, hac de re ipse iudex
videre debet. § 2. In casu exceptionis de incompetentia relativa, si iudex
se competentem pronuntiet, eius decisio non admittit appellationem, at non
prohibentur querela nullitatis et restitutio in integrum. § 3. Quod si
iudex se incompetentem declaret, pars qua se gravatam reputat, potest intra
quindecim dies utiles provocare ad tribunal appellationis.
1461.
Iudex
in quovis stadio causae se absolute incompetentem agnoscens, suam
incompetentiam declarare debet.
1462.
§
1. Exceptiones rei iudicatae, transactionis et aliae peremptoriae quae dicuntur
litis finitae, proponi et cognosci debent ante contestationem litis; qui serius
eas opposuerit, non est reiciendus, sed condemnetur ad expensas, nisi probet se
oppositionem malitiose non distulisse. § 2. Aliae exceptiones peremptoriae
proponantur in contestatione litis, et suo tempore tractandae sunt secundum
regulas circa quaestiones incidentes.
1463.
§
1. Actiones reconventionales proponi valide nequeunt, nisi intra triginta dies
a lite contestata. § 2. Eaedem autem cognoscantur simul cum conventionali
actione, hoc est pari gradu cum ea, nisi eas separatim cognoscere necessarium
sit aut iudex id opportunius existimaverit.
1464.
Quaestiones
de cautione pro expensis iudicialibus praestanda aut de concessione gratuiti
patrocinii, quod statim ab initio postulatum fuerit, et aliae huiusmodi
regulariter videndae sunt ante litis contestationem.
1465.
§
1. Fatalia legis quae dicuntur, id est termini perimendis iuribus lege
constituti, prorogari non possunt, neque valide, nisi petentibus partibus,
coarctari. § 2. Termini autem iudiciales et conventionales, ante eorum
lapsum, poterunt, iusta intercedente causa, a iudice, auditis vel petentibus
partibus, prorogari, numquam autem, nisi partibus consentientibus, valide
coarctari. § 3. Caveat tamen iudex ne nimis diuturna lis fiat ex
prorogatione.
1466.
Ubi
lex terminos haud statuat ad actus processuales peragendos, iudex illos
praefinire debet, habita ratione naturae uniuscuiusque actus.
1467.
Si
die ad actum iudicialem indicto vacaverit tribunal, terminus intellegitur
prorogatus ad primum sequentem diem non feriatum.
1468.
Uniuscuiusque
tribunalis sedes sit, quantum fieri potest, stabilis, quae statutis horis
pateat.
1469.
§
1. Iudex e territorio suo vi expulsus vel a iurisdictione ibi exercenda
impeditus, potest extra territorium iurisdictionem suam exercere et sententiam
ferre, certiore tamen hac de re facto Episcopo dioecesano. § 2. Praeter
casum de quo in § 1, iudex, ex iusta causa et auditis partibus, potest ad
probationes acquirendas etiam extra proprium territorium se conferre, de
licentia tamen Episcopi dioecesani loci adeundi et in sede ab eodem designata.
1470.
§
1. Nisi aliter lex particularis caveat, dum causae coram tribunali aguntur, ii
tantummodo adsint in aula quos lex aut iudex ad processum expediendum
necessarios esse statuerit. § 2. Omnes iudicio assistentes, qui
reverentiae et oboedientiae tribunali debitae graviter defuerint, iudex potest
congruis poenis ad officium reducere, advocatos praeterea et procuratores etiam
a munere apud tribunalia ecclesiastica exercendo suspendere.
1471.
Si
qua persona interroganda utatur lingua iudici vel partibus ignota, adhibeatur
interpres iuratus a iudice designatus. Declarationes tamen scripto redigantur
lingua originaria et translatio addatur. Interpres etiam adhibeatur si surdus
vel mutus interrogari debet, nisi forte malit iudex quaestionibus a se datis scripto
respondeatur.
1472.
§
1. Acta iudicialia, tum quae meritum quaestionis respiciunt, seu acta causae,
tum quae ad formam procedendi pertinent, seu acta processus, scripto redacta
esse debent. § 2. Singula folia actorum numerentur et authenticitatis signo
muniantur.
1473.
Quoties
in actis iudicialibus partium aut testium subscriptio requiritur, si pars aut
testis subscribere nequeat vel nolit, id in ipsis actis adnotetur, simulque
iudex et notarius fidem faciant actum ipsum de verbo ad verbum parti aut testi
perlectum fuisse, et partem aut testem vel non potuisse vel noluisse
subscribere.
1474.
§
1. In casu appellationis, actorum exemplar, fide facta a notario de eius
authenticitate, ad tribunal superius mittatur. § 2. Si acta exarata
fuerint lingua tribunali superiori ignota, transferantur in aliam eidem
tribunali cognitam, cautelis adhibitis, ut de fideli translatione constet.
1475.
§
1. Iudicio expleto, documenta quae in privatorum dominio sunt, restitui debent,
retento tamen eorum exemplari. § 2. Notarii et cancellarius sine iudicis
mandato tradere prohibentur exemplar actorum iudicialium et documentorum, quae
sunt processui acquisita.
1476.
Quilibet,
sive baptizatus sive non baptizatus, potest in iudicio agere; pars autem
legitime conventa respondere debet.
1477.
Licet
actor vel pars conventa procuratorem vel advocatum constituerit, semper tamen
tenetur in iudicio ipsemet adesse ad praescriptum iuris vel iudicis.
1478.
§
1. Minores et ii, qui rationis usu destituti sunt, stare in iudicio tantummodo
possunt per eorum parentes aut tutores vel curatores, salvo praescripto §
3. § 2. Si iudex existimet minorum iura esse in conflictu cum iuribus
parentum vel tutorum vel curatorum, aut hos non satis tueri posse ipsorum iura,
tunc stent in iudicio per tutorem vel curatorem a iudice datum. § 3. Sed
in causis spiritualibus et cum spiritualibus conexis, si minores usum rationis
assecuti sint, agere et respondere queunt sine parentum vel tutoris consensu,
et quidem per se ipsi, si aetatem quattuordecim annorum expleverint; secus per
curatorem a iudice constitutum. § 4. Bonis interdicti, et ii qui minus
firmae mentis sunt, stare in iudicio per se ipsi possunt tantummodo ut de
propriis delictis respondeant, aut ad praescriptum iudicis; in ceteris agere et
respondere debent per suos curatores.
1479.
Quoties
adest tutor aut curator ab auctoritate civili constitutus, idem potest a iudice
ecclesiastico admitti, audito, si fieri potest, Episcopo dioecesano eius cui
datus est; quod si non adsit aut non videatur admittendus, ipse iudex tutorem
aut curatorem pro causa designabit.
1480.
§
1. Personae iuridicae in iudicio stant per suos legitimos repraesentantes.
§ 2. In casu vero defectus vel neglegentiae repraesentantis, potest ipse
Ordinarius per se vel per alium stare in iudicio nomine personarum iuridicarum,
quae sub eius potestate sunt.
1481.
§
1. Pars libere potest advocatum et procuratorem sibi constituere; sed praeter
casus in § § 2 et 3 statutos, potest etiam per se ipsa agere et
respondere, nisi iudex procuratoris vel advocati ministerium necessarium
existimaverit. § 2. In iudicio poenali accusatus aut a se constitutum aut
a iudice datum semper habere debet advocatum. § 3. In iudicio contentioso,
si agatur de minoribus aut de iudicio in quo bonum publicum vertitur, exceptis
causis matrimonialibus, iudex parti carenti defensorem ex officio constituat.
1482.
§
1. Unicum sibi quisque potest constituere procuratorem, qui nequit alium
sibimet substituere, nisi expressa facultas eidem facta fuerit. § 2. Quod
si tamen, iusta causa suadente, plures ab eodem constituantur, hi ita
designentur, ut detur inter ipsos locus praeventioni. § 3. Advocati autem
plures simul constitui queunt.
1483.
Procurator
et advocatus esse debent aetate maiores et bonae famae; advocatus debet
praeterea esse catholicus, nisi Episcopus dioecesanus aliter permittat, et
doctor in iure canonico, vel alioquin vere peritus et ab eodem Episcopo
approbatus.
1484.
§ 1. Procurator et advocatus
antequam munus suscipiant, mandatum authenticum apud tribunal deponere debent. § 2. Ad iuris tamen
extinctionem impediendam iudex potest procuratorem admittere etiam non exhibito
mandato, praestita, si res ferat, idonea cautione; actus autem qualibet vi
caret, si intra terminum peremptorium a iudice statuendum, procurator mandatum
rite non exhibeat.
1485.
Nisi
speciale mandatum habuerit, procurator non potest valide renuntiare actioni,
instantiae vel actis iudicialibus, nec transigere, pacisci, compromittere in
arbitros et generatim ea agere pro quibus ius requirit mandatum speciale.
1486.
§
1. Ut procuratoris vel advocati remotio effectum sortiatur, necesse est ipsis
intimetur, et, si lis iam contestata fuerit, iudex et adversa pars certiores
facti sint de remotione. § 2. Lata definitiva sententia, ius et officium
appellandi, si mandans non renuat, procuratori manet.
1487.
Tum
procurator tum advocatus possunt a iudice, dato decreto, repelli sive ex
officio sive ad instantiam partis, gravi tamen de causa.
1488.
§
1. Vetatur uterque emere litem, aut sibi de immodico emolumento vel rei
litigiosae parte vindicata pacisci. Quae si fecerint, nulla est pactio, et a
iudice poterunt poena pecuniaria mulctari. Advocatus praeterea tum ab officio
suspendi, tum etiam si recidivus sit, ab Episcopo, qui tribunali praeest, ex
albo advocatorum expungi potest. § 2. Eodem modo puniri possunt advocati
et procuratores qui a competentibus tribunalibus causas, in fraudem legis,
subtrahunt ut ab aliis favorabilius definiantur.
1489.
Advocati
ac procuratores qui ob dona aut pollicitationes aut quamlibet aliam rationem
suum officium prodiderint, a patrocinio exercendo suspendantur, et mulcta
pecuniaria aliisve congruis poenis plectantur.
1490.
In
unoquoque tribunali, quatenus fieri possit, stabiles patroni constituantur, ab
ipso tribunali stipendium recipientes, qui munus advocati vel procuratoris in
causis praesertim matrimonialibus pro partibus quae eos seligere malint,
exerceant.
1491.
Quodlibet ius non solum actione
munitur, nisi aliud expresse cautum sit, sed etiam exceptione.
1492.
§ 1. Quaevis actio extinguitur
praescriptione ad normam iuris aliove legitimo modo, exceptis actionibus de
statu personarum, quae numquam extinguuntur. § 2. Exceptio, salvo
praescripto can. 1462, semper competit et est suapte natura perpetua.
1493.
Actor pluribus simul actionibus,
quae tamen inter se non confligant, sive de eadem re sive de diversis, aliquem
convenire potest, si aditi tribunalis competentiam non egrediantur.
1494.
§ 1. Pars conventa potest coram
eodem iudice in eodem iudicio contra actorem vel propter causae nexum cum
actione principali vel ad submovendam vel ad minuendam actoris petitionem,
actionem reconventionalem instituere. § 2. Reconventio reconventionis non
admittitur.
1495.
Actio
reconventionalis proponenda est iudici coram quo actio prior instituta est,
licet ad unam causam dumtaxat delegato vel alioquin relative incompetenti.
1496.
§
1. Qui probabilibus saltem argumentis ostenderit super aliqua re ab alio
detenta ius se habere, sibique damnum imminere nisi res ipsa custodienda
tradatur, ius habet obtinendi a iudice eiusdem rei sequestrationem. §
2. In similibus rerum adiunctis obtinere potest, ut iuris exercitium alicui
inhibeatur.
1497.
§ 1. Ad crediti quoque
securitatem sequestratio rei admittitur, dummodo de creditoris iure satis
constet. § 2. Sequestratio extendi potest etiam ad res debitoris quae
quolibet titulo apud alias personas reperiantur, et ad debitoris credita.
1498.
Sequestratio
rei et inhibitio exercitii iuris decerni nullatenus possunt, si damnum quod
timetur possit aliter reparari et idonea cautio de eo reparando offeratur.
1499.
Iudex
potest ei, cui sequestrationem rei vel inhibitionem exercitii iuris concedit,
praeviam imponere cautionem de damnis, si ius suum non probaverit,
resarciendis.
1500.
Ad
naturam et vim actionis possessoriae quod attinet, serventur praescripta iuris
civilis loci ubi sita est res de cuius possessione agitur.
1501.
Iudex
nullam causam cognoscere potest, nisi petitio, ad normam canonum, proposita sit
ab eo cuius interest, vel a promotore iustitiae.
1502.
Qui
aliquem convenire vult, debet libellum competenti iudici exhibere, in quo
controversiae obiectum proponatur, et ministerium iudicis expostuletur.
1503.
§ 1. Petitionem oralem iudex
admittere potest, quoties vel actor libellum exhibere impediatur vel causa sit
facilis investigationis et minoris momenti. § 2. In utroque tamen casu
iudex notarium iubeat scriptis actum redigere qui actori legendus est et ab eo
probandus, quique locum tenet libelli ab actore scripti ad omnes iuris
effectus.
1504.
Libellus, quo lis introducitur,
debet: 1_ exprimere coram quo iudice causa introducatur, quid petatur et a quo
petatur; 2_ indicare quo iure innitatur actor et generatim saltem quibus factis
et probationibus ad evincenda ea quae asseruntur; 3_ subscribi ab actore vel
eius procuratore, appositis die, mense et anno, necnon loco in quo actor vel
eius procurator habitant, aut residere se dixerint actorum recipiendorum
gratia; 4_ indicare domicilium vel quasi-domicilium partis conventae.
1505.
§ 1. Iudex unicus vel
tribunalis collegialis praeses, postquam viderint et rem esse suae competentiae
et actori legitimam personam standi in iudicio non deesse, debent suo decreto
quam primum libellum aut admittere aut reicere. § 2. Libellus reici potest tantum: 1_ si iudex
vel tribunal incompetens sit; 2_ si sine dubio constet actori legitimam deesse
personam standi in iudicio; 3_ si non servata sint praescripta can. 1504, nn.
1-3; 4_ si certo pateat ex ipso libello petitionem quolibet carere fundamento,
neque fieri posse, ut aliquod ex processu fundamentum appareat. § 3. Si
libellus reiectus fuerit ob vitia quae emendari possunt, actor novum libellum
rite confectum potest eidem iudici denuo exhibere. § 4. Adversus libelli
reiectionem integrum semper est parti intra tempus utile decem dierum recursum
rationibus suffultum interponere vel ad tribunal appellationis vel ad
collegium, si libellus reiectus fuerit a praeside; quaestio autem reiectionis
expeditissime definienda est.
1506.
Si
iudex intra mensem ab exhibito libello decretum non ediderit, quo libellum
admittit vel reicit ad normam can. 1505, pars, cuius interest, instare potest
ut iudex suo munere fungatur; quod si nihilominus iudex sileat, inutiliter
lapsis decem diebus a facta instantia, libellus pro admisso habeatur.
1507.
§
1. In decreto, quo actoris libellus admittitur, debet iudex vel praeses ceteras
partes in iudicium vocare seu citare ad litem contestandam, statuens utrum eae
scripto respondere debeant an coram ipso se sistere ad dubia concordanda. Quod
si ex scriptis responsionibus perspiciat necessitatem partes convocandi, id
potest novo decreto statuere. § 2. Si libellus pro admisso habetur ad
normam can. 1506, decretum citationis in iudicium fieri debet intra viginti
dies a facta instantia, de qua in eo canone. § 3. Quod si partes
litigantes de facto coram iudice se sistant ad causam agendam, opus non est
citatione, sed actuarius significet in actis partes iudicio adfuisse.
1508.
§
1. Decretum citationis in iudicium debet statim parti conventae notificari, et
simul ceteris, qui comparere debent, notum fieri. § 2. Citationi libellus
litis introductorius adiungatur, nisi iudex propter graves causas censeat
libellum significandum non esse parti, antequam haec deposuerit in iudicio.
§ 3. Si lis moveatur adversus eum qui non habet liberum exercitium suorum
iurium, vel liberam administrationem rerum de quibus disceptatur, citatio
denuntianda est, prout casus ferat, tutori, curatori, procuratori speciali, seu
ei qui ipsius nomine iudicium suscipere tenetur ad normam iuris.
1509.
§
1. Citationum, decretorum, sententiarum aliorumque iudicialium actorum
notificatio facienda est per publicos tabellarios vel alio modo qui tutissimus
sit, servatis normis lege particulari statutis. § 2. De
facto notificationis et de eius modo constare debet in actis.
1510.
Conventus,
qui citatoriam schedam recipere recuset, vel qui impedit quominus citatio ad se
perveniat, legitime citatus habeatur.
1511.
Si
citatio non fuerit legitime notificata, nulla sunt acta processus, salvo
praescripto can. 1507, § 3.
1512.
Cum
citatio legitime notificata fuerit aut partes coram iudice steterint ad causam
agendam: 1_ res desinit esse integra; 2_ causa fit propria iudicis illius aut
tribunalis ceteroquin competentis, coram quo actio instituta est; 3_ in iudice
delegato firma redditur iurisdictio, ita ut non expiret resoluto iure
delegantis; 4_ interrumpitur praescriptio, nisi aliud cautum sit; 5_ lis
pendere incipit; et ideo statim locum habet principium lite pendente, nihil
innovetur.
1513.
§
1. Contestatio litis habetur cum per iudicis decretum controversiae termini, ex
partium petitionibus et responsionibus desumpti, definiuntur. § 2. Partium
petitiones responsionesque, praeterquam in libello litis introductorio, possunt
vel in responsione ad citationem exprimi vel in declarationibus ore coram
iudice factis; in causis autem difficilioribus partes convocandae sunt a iudice
ad dubium vel dubia concordanda, quibus in sententia respondendum sit. §
3. Decretum iudicis partibus notificandum est; quae nisi iam consenserint,
possunt intra decem dies ad ipsum iudicem recurrere, ut mutetur; quaestio autem
expeditissime ipsius iudicis decreto dirimenda est.
1514.
Controversiae
termini semel statuti mutari valide nequeunt, nisi novo decreto, ex gravi
causa, ad instantiam partis et auditis reliquis partibus earumque rationibus
perpensis.
1515.
Lite
contestata, possessor rei alienae desinit esse bonae fidei; ideoque, si damnatur
ut rem restituat, fructus quoque a contestationis die reddere debet et damna
sarcire.
1516.
Lite
contestata, iudex congruum tempus partibus praestituat probationibus
proponendis et explendis.
1517.
Instantiae
initium fit citatione; finis autem non solum pronuntiatione sententiae
definitivae, sed etiam aliis modis iure praefinitis.
1518.
Si
pars litigans moriatur aut statum mutet aut cesset ab officio cuius ratione
agit: 1_ causa nondum conclusa, instantia suspenditur donec heres defuncti aut
successor aut is, cuius intersit, litem resumat; 2_ causa conclusa, iudex
procedere debet ad ulteriora, citato procuratore, si adsit, secus defuncti
herede vel successore.
1519.
§
1. Si a munere cesset tutor vel curator vel procurator, qui sit ad normam can.
1481, § § 1 et 3 necessarius, instantia interim suspenditur. §
2. Alium autem tutorem vel curatorem iudex quam primum constituat; procuratorem
vero ad litem constituere potest, si pars neglexerit intra brevem terminum ab
ipso iudice statutum.
1520.
Si
nullus actus processualis, nullo obstante impedimento, ponatur a partibus per
sex menses, instantia perimitur. Lex particularis alios peremptionis terminos
statuere potest.
1521.
Peremptio
obtinet ipso iure et adversus omnes, minores quoque aliosve minoribus
aequiparatos, atque etiam ex officio declarari debet, salvo iure petendi
indemnitatem adversus tutores, curatores, administratores, procuratores, qui
culpa se caruisse non probaverint.
1522.
Peremptio
exstinguit acta processus, non vero acta causae; immo haec vim habere possunt
etiam in alia instantia, dummodo causa inter easdem personas et super eadem re
intercedat; sed ad extraneos quod attinet, non aliam vim obtinent nisi
documentorum.
1523.
Perempti
iudicii expensas, quas quisque ex litigantibus fecerit, ipse ferat.
1524.
§ 1. In quolibet statu et gradu
iudicii potest actor instantiae renuntiare; item tum actor tum pars conventa
possunt processus actis renuntiare sive omnibus sive nonnullis tantum. §
2. Tutores et administratores personarum iuridicarum, ut renuntiare possint
instantiae, egent consilio vel consensu eorum, quorum concursus requiritur ad
ponendos actus, qui ordinariae administrationis fines excedunt. § 3. Renuntiatio, ut valeat,
peragenda est scripto, eademque a parte vel ab eius procuratore, speciali tamen
mandato munito, debet subscribi, cum altera parte communicari, ab eaque
acceptari vel saltem non impugnari, et a iudice admitti.
1525.
Renuntiatio a iudice admissa, pro
actis quibus renuntiatum est, eosdem parit effectus ac peremptio instantiae,
itemque obligat renuntiantem ad solvendas expensas actorum, quibus renuntiatum
fuit.
1526.
§
1. Onus probandi incumbit ei qui asserit. § 2. Non indigent probatione: 1_
quae ab ipsa lege praesumuntur; 2_ facta ab uno ex contendentibus asserta et ab
altero admissa, nisi iure vel a iudice probatio nihilominus exigatur.
1527.
§
1. Probationes cuiuslibet generis, quae ad causam cognoscendam utiles videantur
et sint licitae, adduci possunt. § 2. Si pars instet ut probatio a iudice
reiecta admittatur, ipse iudex rem expeditissime definiat.
1528.
Si
pars vel testis se sistere ad respondendum coram iudice renuant, licet eos
audire etiam per laicum a iudice designatum aut requirere eorum declarationem
coram publico notario vel quovis alio legitimo modo.
1529.
Iudex
ad probationes colligendas ne procedat ante litis contestationem nisi ob gravem
causam.
1530.
Iudex
ad veritatem aptius eruendam partes interrogare semper potest, immo debet, ad
instantiam partis vel ad probandum factum quod publice interest extra dubium
poni.
1531.
§
1. Pars legitime interrogata respondere debet et veritatem integre fateri.
§ 2. Quod si respondere recusaverit, iudicis est aestimare quid ad
factorum probationem exinde erui possit.
1532.
In
casibus, in quibus bonum publicum in causa est, iudex partibus iusiurandum de
veritate dicenda aut saltem de veritate dictorum deferat, nisi gravis causa
aliud suadeat; in aliis casibus, potest pro sua prudentia.
1533.
Partes,
promotor iustitiae et defensor vinculi possunt iudici exhibere articulos, super
quibus pars interrogetur.
1534.
Circa
partium interrogationem cum proportione serventur, quae in cann. 1548, §
2, n. 1, 1552 et 1558-1565 de testibus statuuntur.
1535.
Assertio
de aliquo facto, scripto vel ore, coram iudice competenti, ab aliqua parte
circa ipsam iudicii materiam, sive sponte sive iudice interrogante, contra se
peracta, est confessio iudicialis.
1536.
§
1. Confessio iudicialis unius partis, si agatur de negotio aliquo privato et in
causa non sit bonum publicum, ceteras relevat ab onere probandi. § 2. In
causis autem quae respiciunt bonum publicum, confessio iudicialis et partium
declarationes, quae non sint confessiones, vim probandi habere possunt, a
iudice aestimandam una cum ceteris causae adiunctis, at vis plenae probationis
ipsis tribui nequit, nisi alia accedant elementa quae eas omnino corroborent.
1537.
Quoad
extraiudicialem confessionem in iudicium deductam, iudicis est, perpensis
omnibus adiunctis, aestimare quanti ea sit facienda.
1538.
Confessio
vel alia quaevis partis declaratio qualibet vi caret, si constet eam ex errore
facti esse prolatam, aut vi vel metu gravi extortam.
1539.
In
quolibet iudicii genere admittitur probatio per documenta tum publica tum
privata.
1540.
§
1. Documenta publica ecclesiastica ea sunt, quae persona publica in exercitio
sui muneris in Ecclesia confecit, servatis sollemnitatibus iure praescriptis.
§ 2. Documenta publica civilia ea sunt, quae secundum uniuscuiusque loci
leges talia iure censentur. § 3. Cetera documenta sunt privata.
1541.
Nisi
contrariis et evidentibus argumentis aliud evincatur, documenta publica fidem
faciunt de omnibus quae directe et principaliter in iis affirmantur.
1542.
Documentum
privatum, sive agnitum a parte sive recognitum a iudice, eandem probandi vim
habet adversus auctorem vel subscriptorem et causam ab iis habentes, ac
confessio extra iudicium facta; adversus extraneos eandem vim habet ac partium
declarationes quae non sint confessiones, ad normam can. 1536, § 2.
1543.
Si
abrasa, correcta, interpolata aliove vitio documenta infecta demonstrentur,
iudicis est aestimare an et quanti huiusmodi documenta sint facienda.
1544.
Documenta
vim probandi in iudicio non habent, nisi originalia sint aut in exemplari
authentico exhibita et penes tribunalis cancellariam deposita, ut a iudice et
ab adversario examinari possint.
1545.
Iudex
praecipere potest ut documentum utrique parti commune exhibeatur in processu.
1546.
§
1. Nemo exhibere tenetur documenta, etsi communia, quae communicari nequeunt
sine periculo damni ad normam can. 1548, § 2, n. 2 aut sine periculo
violationis secreti servandi. § 2. Attamen si qua saltem documenti particula
describi possit et in exemplari exhiberi sine memoratis incommodis, iudex
decernere potest ut eadem producatur.
1547.
Probatio per testes in quibuslibet
causis admittitur, sub iudicis moderatione.
1548.
§
1. Testes iudici legitime interroganti veritatem fateri debent. § 2. Salvo
praescripto can. 1550, § 2, n. 2, ab obligatione respondendi eximuntur: 1_
clerici, quod attinet ad ea quae ipsis manifestata sunt ratione sacri
ministerii; civitatum magistratus, medici, obstetrices, advocati, notarii aliique
qui ad secretum officii etiam ratione praestiti consilii tenentur, quod attinet
ad negotia huic secreto obnoxia; 2_ qui ex testificatione sua sibi aut coniugi
aut proximis consanguineis vel affinibus infamiam, periculosas vexationes,
aliave mala gravia obventura timent.
1549.
Omnes
possunt esse testes, nisi expresse iure repellantur vel in totum vel ex parte.
1550.
§
1. Ne admittantur ad testimonium ferendum minores infra decimum quartum aetatis
annum et mente debiles; audiri tamen poterunt ex decreto iudicis, quo id
expedire declaretur. § 2. Incapaces habentur: 1_ qui partes sunt in causa,
aut partium nomine in iudicio consistunt, iudex eiusve assistentes, advocatus
aliique qui partibus in eadem causa assistunt vel astiterunt; 2_ sacerdotes,
quod attinet ad ea omnia quae ipsis ex confessione sacramentali innotuerunt,
etsi poenitens eorum manifestationem petierit; immo audita a quovis et quoquo
modo occasione confessionis, ne ut indicium quidem veritatis recipi possunt.
1551.
Pars, quae testem induxit, potest
eius examini renuntiare; sed adversa pars postulare potest ut nihilominus
testis examinetur.
1552.
§
1. Cum probatio per testes postulatur, eorum nomina et domicilium tribunali
indicentur. § 2. Exhibeantur, intra terminum a iudice praestitutum,
articuli argumentorum super quibus petitur testium interrogatio; alioquin
petitio censeatur deserta.
1553.
Iudicis
est nimiam multitudinem testium refrenare.
1554.
Antequam
testes examinentur, eorum nomina cum partibus communicentur; quod si id,
prudenti iudicis existimatione, fieri sine gravi difficultate nequeat, saltem
ante testimoniorum publicationem fiat.
1555.
Firmo
praescripto can. 1550, pars petere potest ut testis excludatur, si iusta
exclusionis causa demonstretur ante testis excussionem.
1556.
Citatio
testis fit decreto iudicis testi legitime notificato.
1557.
Testis
rite citatus pareat aut causam suae absentiae iudici notam faciat.
1558.
§
1. Testes sunt examini subiciendi in ipsa tribunalis sede, nisi aliud iudici
videatur. § 2. Cardinales, Patriarchae, Episcopi et ii qui, suae civitatis
iure, simili favore gaudent, audiantur in loco ab ipsis selecto. § 3.
Iudex decernat ubi audiendi sint ii, quibus propter distantiam, morbum aliudve
impedimentum impossibile vel difficile sit tribunalis sedem adire, firmis
praescriptis cann. 1418 et 1469, § 2.
1559.
Examini testium partes assistere
nequeunt, nisi iudex, praesertim cum res est de bono privato, eas admittendas
censuerit. Assistere
tamen possunt earum advocati vel procuratores, nisi iudex propter rerum et
personarum adiuncta censuerit secreto esse procedendum.
1560.
§
1. Testes seorsim singuli examinandi sunt. § 2. Si testes inter se aut cum
parte in re gravi dissentiant, iudex discrepantes inter se conferre seu
comparare potest, remotis, quantum fieri poterit, dissidiis et scandalo.
1561.
Examen
testis fit a iudice, vel ab eius delegato aut auditore, cui assistat oportet
notarius; quapropter partes, vel promotor iustitiae, vel defensor vinculi, vel
advocati qui examini intersint, si alias interrogationes testi faciendas
habeant, has non testi, sed iudici vel eius locum tenenti proponant, ut eas
ipse deferat, nisi aliter lex particularis caveat.
1562.
§
1. Iudex testi in mentem revocet gravem obligationem dicendi totam et solam
veritatem. § 2. Iudex testi deferat iuramentum iuxta can. 1532; quod si
testis renuat illud emittere, iniuratus audiatur.
1563.
Iudex
imprimis testis identitatem comprobet; exquirat quaenam sit ipsi cum partibus
necessitudo et, cum ipsi interrogationes specificas circa causam defert,
sciscitetur quoque fontes eius scientiae et quo definito tempore ea, quae
asserit, cognoverit.
1564.
Interrogationes
breves sunto, interrogandi captui accommodatae, non plura simul complectentes,
non captiosae, non subdolae, non suggerentes responsionem, remotae a cuiusvis
offensione et pertinentes ad causam quae agitur.
1565.
§
1. Interrogationes non sunt cum testibus antea communicandae. § 2. Attamen
si ea quae testificanda sunt ita a memoria sint remota, ut nisi prius
recolantur certo affirmari nequeant, poterit iudex nonnulla testem praemonere,
si id sine periculo fieri posse censeat.
1566.
Testes
ore testimonium dicant, et scriptum ne legant, nisi de calculo et rationibus
agatur; hoc enim in casu, adnotationes, quas secum attulerint, consulere
poterunt.
1567.
§
1. Responsio statim redigenda est scripto a notario et referre debet ipsa editi
testimonii verba, saltem quod attinet ad ea quae iudicii materiam directe
attingunt. § 2. Admitti potest usus machinae magnetophonicae, dummodo dein
responsiones scripto consignentur et subscribantur, si fieri potest, a deponentibus.
1568.
Notarius
in actis mentionem faciat de praestito, remisso aut recusato iureiurando, de
partium aliorumque praesentia, de interrogationibus ex officio additis et
generatim de omnibus memoria dignis quae forte acciderint, cum testes
excutiebantur.
1569.
§
1. In fine examinis, testi legi debent quae notarius de eius depositione
scripto redegit, vel ipsi audita facere quae ope magnetophonii de eius
depositione incisa sunt, data eidem testi facultate addendi, supprimendi,
corrigendi, variandi. § 2. Denique actui subscribere debent testis, iudex
et notarius.
1570.
Testes,
quamvis iam excussi, poterunt parte postulante aut ex officio, antequam acta
seu testificationes publici iuris fiant, denuo ad examen vocari, si iudex id
necessarium vel utile ducat, dummodo collusionis vel corruptelae quodvis absit
periculum.
1571.
Testibus, iuxta aequam iudicis
taxationem, refundi debent tum expensae, quas fecerint, tum lucrum, quod
amiserint, testificationis reddendae causa.
1572.
In aestimandis testimoniis iudex,
requisitis, si opus sit, testimonialibus litteris, consideret: 1_ quae condicio
sit personae, quaeve honestas; 2_ utrum de scientia propria, praesertim de visu
et auditu proprio testificetur, an de sua opinione, de fama, aut de auditu ab
aliis; 3_ utrum testis constans sit et firmiter sibi cohaereat, an varius,
incertus vel vacillans; 4_ utrum testimonii contestes habeat, aliisve
probationis elementis confirmetur necne.
1573.
Unius testis depositio plenam fidem
facere non potest, nisi agatur de teste qualificato qui deponat de rebus ex
officio gestis, aut rerum et personarum adiuncta aliud suadeant.
1574.
Peritorum opera utendum est quoties
ex iuris vel iudicis praescripto eorum examen et votum, praeceptis artis vel
scientiae innixum, requiruntur ad factum aliquod comprobandum vel ad veram
alicuius rei naturam dignoscendam.
1575.
Iudicis est peritos nominare,
auditis vel proponentibus partibus, aut, si casus ferat, relationes ab aliis
peritis iam factas assumere.
1576.
Easdem
ob causas quibus testis, etiam periti excluduntur aut recusari possunt.
1577.
§
1. Iudex, attentis iis quae a litigantibus forte deducantur, singula capita
decreto suo definiat circa quae periti opera versari debeat. § 2. Perito
remittenda sunt acta causae aliaque documenta et subsidia quibus egere potest
ad suum munus rite et fideliter exsequendum. § 3. Iudex, ipso perito
audito, tempus praefiniat intra quod examen perficiendum est et relatio
proferenda.
1578.
§
1. Periti suam quisque relationem a ceteris distinctam conficiant, nisi iudex
unam a singulis subscribendam fieri iubeat: quod si fiat, sententiarum
discrimina, si qua fuerint, diligenter adnotentur. § 2. Periti debent
indicare perspicue quibus documentis vel aliis idoneis modis certiores facti
sint de personarum vel rerum vel locorum identitate, qua via et ratione processerint
in explendo munere sibi demandato et quibus potissimum argumentis suae
conclusiones nitantur. § 3. Peritus accersiri potest a iudice ut
explicationes, quae ulterius necessariae videantur, suppeditet.
1579.
§
1. Iudex non peritorum tantum conclusiones, etsi concordes, sed cetera quoque
causae adiuncta attente perpendat. § 2. Cum reddit rationes
decidendi, exprimere debet quibus motus argumentis peritorum conclusiones aut
admiserit aut reiecerit.
1580.
Peritis
solvenda sunt expensae et honoraria a iudice ex bono et aequo determinanda,
servato iure particulari.
1581.
§
1. Partes possunt peritos privatos, a iudice probandos, designare. § 2.
Hi, si iudex admittat, possunt acta causae, quatenus opus sit, inspicere,
peritiae exsecutioni interesse; semper autem possunt suam relationem exhibere.
1582.
Si
ad definitionem causae iudex opportunum duxerit ad aliquem locum accedere vel
aliquam rem inspicere, decreto id praestituat, quo ea quae in accessu
praestanda sint, auditis partibus, summatim describat.
1583.
Peractae
recognitionis instrumentum conficiatur.
1584.
Praesumptio
est rei incertae probabilis coniectura; eaque alia est iuris, quae ab ipsa lege
statuitur; alia hominis, quae a iudice conicitur.
1585.
Qui
habet pro se iuris praesumptionem, liberatur ab onore probandi, quod recidit in
partem adversam.
1586.
Praesumptiones,
quae non statuuntur a iure, iudex ne coniciat, nisi ex facto certo et
determinato, quod cum eo, de quo controversia est, directe cohaereat.
1587.
Causa
incidens habetur, quoties, incepto per citationem iudicio, quaestio proponitur
quae, tametsi libello, quo lis introducitur, non contineatur expresse,
nihilominus ita ad causam pertinet ut resolvi plerumque debeat ante quaestionem
principalem.
1588.
Causa
incidens proponitur scripto vel ore, indicato nexu qui intercedit inter ipsam
et causam principalem, coram iudice competenti ad causam principalem
definiendam.
1589.
§
1. Iudex, recepta petitione et auditis partibus, expeditissime decernat utrum
proposita incidens quaestio fundamentum habere videatur et nexum cum principali
iudicio, an vero sit in limine reicienda; et, si eam admittat, utrum talis sit
gravitatis, ut solvi debeat per sententiam interlocutoriam vel per decretum.
§ 2. Si vero iudicet quaestionem incidentem non esse resolvendam ante
sententiam definitivam, decernat ut eiusdem ratio habeatur, cum causa
principalis definietur.
1590.
§
1. Si quaestio incidens solvi debeat per sententiam, serventur normae de
processu contentioso orali, nisi, attenta rei gravitate, aliud iudici videatur.
§ 2. Si vero solvi debeat per decretum, tribunal potest rem committere
auditori vel praesidi.
1591.
Antequam
finiatur causa principalis, iudex vel tribunal potest decretum vel sententiam
interlocutoriam, iusta intercedente ratione, revocare aut reformare, sive ad
partis instantiam, sive ex officio, auditis partibus.
1592.
§
1. Si pars conventa citata non comparuerit nec idoneam absentiae excusationem
attulerit aut non responderit ad normam can. 1507, § 1, iudex eam a
iudicio absentem declaret et decernat ut causa, servatis servandis, usque ad sententiam
definitivam eiusque exsecutionem procedat. § 2. Antequam decretum, de quo
in § 1, feratur, debet, etiam per novam citationem si opus fuerit,
constare citationem, legitime factam, ad partem conventam tempore utili
pervenisse.
1593.
§
1. Si pars conventa dein in iudicio se sistat aut responsum dederit ante causae
definitionem, conclusiones probationesque afferre potest, firmo praescripto
can. 1600; caveat autem iudex, ne de industria in longiores et non necessarias
moras iudicium protrahatur. § 2. Etsi non comparuerit aut responsum non
dederit ante causae definitionem, impugnationibus uti potest adversus
sententiam; quod si probet se legitimo impedimento fuisse detentam, quod sine
sua culpa antea demonstrare non potuerit, querela nullitatis uti potest.
1594.
Si
die et hora ad litis contestationem praestitutis actor neque comparuerit neque
idoneam excusationem attulerit: 1_ iudex eum citet iterum; 2_ si actor novae
citationi non paruerit, praesumitur instantiae renuntiasse ad normam cann.
1524-1525; 3_ quod si postea in processu intervenire velit, servetur can. 1593.
1595.
§
1. Pars absens a iudicio, sive actor sive pars conventa, quae iustum
impedimentum non comprobaverit, tenetur obligatione tum solvendi litis
expensas, quae ob ipsius absentiam factae sunt, tum etiam, si opus sit,
indemnitatem alteri parti praestandi. § 2. Si tum actor tum pars conventa
fuerint absentes a iudicio, ipsi obligatione expensas litis solvendi tenentur
in solidum.
1596.
§
1. Is cuius interest admitti potest ad interveniendum in causa, in qualibet
litis instantia, sive ut pars quae proprium ius defendit, sive accessorie ad
aliquem litigantem adiuvandum. § 2. Sed ut admittatur, debet ante
conclusionem in causa libellum iudici exhibere, in quo breviter suum ius
interveniendi demonstret. § 3. Qui intervenit in causa, admittendus est in
eo statu in quo causa reperitur, assignato eidem brevi ac peremptorio termino
ad probationes suas exhibendas, si causa ad periodum probatoriam pervenerit.
1597.
Tertium,
cuius interventus videatur necessarius, iudex, auditis partibus, debet in
iudicium vocare.
1598.
§
1. Acquisitis probationibus, iudex decreto partibus et earum advocatis
permittere debet, sub poena nullitatis, ut acta nondum eis nota apud tribunalis
cancellariam inspiciant; quin etiam advocatis id petentibus dari potest actorum
exemplar; in causis vero ad bonum publicum spectantibus iudex ad gravissima
pericula evitanda aliquod actum nemini manifestandum esse decernere potest,
cauto tamen ut ius defensionis semper integrum maneat. § 2. Ad probationes
complendas partes possunt alias iudici proponere; quibus acquisitis, si iudex
necessarium duxerit, iterum est locus decreto de quo in § 1.
1599.
§
1. Expletis omnibus quae ad probationes producendas pertinent, ad conclusionem
in causa devenitur. § 2. Haec conclusio habetur quoties aut partes
declarent se nihil aliud adducendum habere, aut utile proponendis probationibus
tempus a iudice praestitutum elapsum sit, aut iudex declaret se satis
instructam causam habere. § 3. De peracta conclusione in causa, quocumque modo
ea acciderit, iudex decretum ferat.
1600.
§
1. Post conclusionem in causa iudex potest adhuc eosdem testes vel alios vocare
aut alias probationes, quae antea non fuerint petitae, disponere tantummodo: 1_
in causis, in quibus agitur de solo privato partium bono, si omnes partes
consentiant; 2_ in ceteris causis, auditis partibus et dummodo gravis exstet
ratio itemque quodlibet fraudis vel subornationis periculum removeatur; 3_ in
omnibus causis, quoties verisimile est, nisi probatio nova admittatur, sententiam
iniustam futuram esse propter rationes, de quibus in can. 1645, § 2, nn.
1-3. § 2. Potest autem iudex iubere vel admittere ut exhibeatur
documentum, quod forte antea sine culpa eius cuius interest, exhiberi non
potuit. § 3. Novae probationes publicentur, servato can. 1598, § 1.
1601.
Facta
conclusione in causa, iudex congruum temporis spatium praestituat ad
defensiones vel animadversiones exhibendas.
1602.
§
1. Defensiones et animadversiones scriptae sint, nisi disputationem pro
tribunali sedente iudex, consentientibus partibus, satis esse censeat. §
2. Si defensiones cum praecipuis documentis typis imprimantur, praevia iudicis
licentia requiritur, salva secreti obligatione, si qua sit. § 3. Quoad
extensionem defensionum, numerum exemplarium, aliaque huiusmodi adiuncta,
servetur ordinatio tribunalis.
1603.
§
1. Communicatis vicissim defensionibus atque animadversionibus, utrique parti
responsiones exhibere licet, intra breve tempus a iudice praestitutum. §
2. Hoc ius partibus semel tantum esto, nisi iudici gravi ex causa iterum
videatur concedendum; tunc autem concessio, uni parti facta, alteri quoque data
censeatur. 3§ . Promotor iustitiae et defensor vinculi ius habent iterum
replicandi partium responsionibus.
1604.
§
1. Omnino prohibentur partium vel advocatorum vel etiam aliorum informationes
iudici datae, quae maneant extra acta causae. § 2. Si causae discussio
scripto facta sit, iudex potest statuere ut moderata disputatio fiat ore pro
tribunali sedente, ad quaestiones nonnullas illustrandas.
1605.
Disputationi
orali, de qua in cann. 1602, § 1 et 1604, § 2, assistat notarius ad
hoc ut, si iudex praecipiat aut pars postulet et iudex consentiat, de
disceptatis et conclusis scripto statim referre possit.
1606.
Si
partes parare sibi tempore utili defensionem neglexerint, aut se remittant
iudicis scientiae et conscientiae, iudex, si ex actis et probatis rem habeat
plane perspectam, poterit statim sententiam pronuntiare, requisitis tamen
animadversionibus promotoris iustitiae et defensoris vinculi, si iudicio
intersint.
1607.
Causa
iudiciali modo pertractata, si sit principalis, definitur a iudice per
sententiam definitivam; si sit incidens, per sententiam interlocutoriam, firmo
praescripto can. 1589, § 1.
1608.
§
1. Ad pronuntiationem cuiuslibet sententiae requiritur in iudicis animo moralis
certitudo circa rem sententia definiendam. § 2. Hanc certitudinem iudex
haurire debet ex actis et probatis. § 3. Probationes autem aestimare iudex
debet ex sua conscientia, firmis praescriptis legis de quarundam probationum
efficacia. § 4. Iudex qui eam certitudinem adipisci non potuit, pronuntiet
non constare de iure actoris et conventum absolutum dimittat, nisi agatur de
causa iuris favore fruente, quo in casu pro ipsa pronuntiandum est.
1609.
§
1. In tribunali collegiali, qua die et hora iudices ad deliberandum conveniant,
collegii praeses statuat, et nisi peculiaris causa aliud suadeat, in ipsa
tribunalis sede conventus habeatur. § 2. Assignata conventui die, singuli
iudices scriptas afferant conclusiones suas in merito causae, et rationes tam
in iure quam in facto, quibus ad conclusionem suam venerint; quae conclusiones
actis causae adiungantur, secreto servandae. § 3. Post divini Nominis
invocationem, prolatis ex ordine singulorum conclusionibus secundum
praecedentiam, ita tamen ut semper a causae ponente seu relatore initium fiat,
habeatur discussio sub tribunalis praesidis ductu, praesertim ut constabiliatur
quid statuendum sit in parte dispositiva sententiae. § 4. In discussione
autem fas unicuique est a pristina sua conclusione recedere. Iudex vero qui ad
decisionem aliorum accedere noluit, exigere potest ut, si fiat appellatio, suae
conclusiones ad tribunal superius transmittantur. § 5. Quod si iudices in
prima discussione ad sententiam devenire aut nolint aut nequeant, differri
poterit decisio ad novum conventum, non tamen ultra hebdomadam, nisi ad normam
can. 1600 complenda sit causae instructio.
1610.
§
1. Si iudex sit unicus, ipse sententiam exarabit. § 2. In tribunali
collegiali, ponentis seu relatoris est exarare sententiam, desumendo motiva ex
iis quae singuli iudices in discussione attulerunt, nisi a maiore numero
iudicium praefinita fuerint motiva praeferenda; sententia dein singulorum
iudicium subicienda est approbationi. § 3. Sententia edenda est non ultra
mensem a die quo causa definita est, nisi, in tribunali collegiali, iudices
gravi ex ratione longius tempus praestituerint.
1611.
Sententia
debet: 1_ definire controversiam coram tribunali agitatam, data singulis dubiis
congrua responsione; 2_ determinare quae sint partium obligationes ex iudicio
ortae et quomodo implendae sint; 3_ exponere rationes seu motiva, tam in iure
quam in facto, quibus dispositiva sententiae pars innititur; 4_ statuere de
litis expensis.
1612.
§
1. Sententia, post divini Nominis invocationem, exprimat oportet ex ordine qui
sit iudex aut tribunal; qui sit actor, pars conventa, procurator, nominibus et
domiciliis rite designatis, promotor iustitiae, defensor vinculi, si partem in
iudicio habuerint. § 2. Referre postea debet breviter facti speciem cum
partium conclusionibus et formula dubiorum. § 3. Hisce subsequatur pars
dispositiva sententiae, praemissis rationibus quibus innititur. § 4.
Claudatur cum indicatione diei et loci in quibus prolata est et cum
subscriptione iudicis vel, si de tribunali collegiali agatur, omnium iudicum et
notarii.
1613.
Regulae
superius positae de sententia definitiva, sententiae quoque interlocutoriae
aptandae sunt.
1614.
Sententia
quam primum publicetur, indicatis modis quibus impugnari potest; neque ante
publicationem vim ullam habet, etiamsi dispositiva pars, iudice permittente,
partibus significata sit.
1615.
Publicatio
seu intimatio sententiae fieri potest vel tradendo exemplar sententiae partibus
aut earum procuratoribus, vel eisdem transmittendo idem exemplar ad normam can.
1509.
1616.
§
1. Si in sententiae textu vel error irrepserit in calculis, vel error
materialis acciderit in transcribenda parte dispositiva aut in factis vel
partium petitionibus referendis, vel omissa sint quae can. 1612, § 4
requirit, sententia ab ipso tribunali, quod eam tulit, corrigi vel compleri
debet sive ad partis instantiam sive ex officio, semper tamen auditis partibus
et decreto ad calcem sententiae apposito. § 2. Si qua pars refragetur,
quaestio incidens decreto definiatur.
1617.
Ceterae
iudicis pronuntiationes, praeter sententiam, sunt decreta quae si mere
ordinatoria non sint, vim non habent, nisi saltem summarie motiva exprimant,
vel ad motiva in alio actu expressa remittant.
1618.
Sententia
interlocutoria vel decretum vim sententiae definitivae habent, si iudicium
impediunt vel ipsi iudicio aut alicui ipsius gradui finem ponunt, quod attinet
ad aliquam saltem partem in causa.
1619.
Firmis
cann. 1622 et 1623, nullitates actuum, positivo iure statutae, quae, cum essent
notae parti querelam proponenti, non sint ante sententiam iudici denuntiatae,
per ipsam sententiam sanantur, quoties agitur de causa ad privatorum bonum
attinenti.
1620.
Sententia
vitio insanabilis nullitatis laborat, si: 1_ lata est a iudice absolute
incompetenti; 2_ lata est ab eo, qui careat potestate iudicandi in tribunali in
quo causa definita est; 3_ iudex vi vel metu gravi coactus sententiam tulit; 4_
iudicium factum est sine iudiciali petitione, de qua in can. 1501, vel non
institutum fuit adversus aliquam partem conventam; 5_ lata est inter partes,
quarum altera saltem non habeat personam standi in iudicio; 6_ nomine alterius
quis egit sine legitimo mandato; 7_ ius defensionis alterutri parti denegatum
fuit; 8_ controversia ne ex parte quidem definita est.
1621.
Querela
nullitatis, de qua in can. 1620, proponi potest per modum exceptionis in
perpetuum, per modum vero actionis coram iudice qui sententiam tulit intra
decem annos a die publicationis sententiae.
1622.
Sententia
vitio sanabilis nullitatis dumtaxat laborat, si: 1_ lata est a non legitimo
numero iudicum, contra praescriptum can. 1425, § 1; 2_ motiva seu rationes
decidendi non continet; 3_ subscriptionibus caret iure praescriptis; 4_ non
refert indicationem anni, mensis, diei et loci in quo prolata fuit; 5_ acta
iudiciali nullo innititur, cuius nullitas non sit ad normam can. 1619 sanata;
6_ lata est contra partem legitime absentem, iuxta can. 1593, § 2.
1623.
Querela
nullitatis in casibus, de quibus in can. 1622, proponi potest intra tres menses
a notitia publicationis sententiae.
1624.
De
querela nullitatis videt ipse iudex qui sententiam tulit; quod si pars vereatur
ne iudex, qui sententiam querela nullitatis impugnatam tulit, praeoccupatum
animum habeat ideoque eum suspectum existimet, exigere potest ut alius iudex in
eius locum subrogetur ad normam can. 1450.
1625.
Querela
nullitatis proponi potest una cum appellatione, intra terminum ad appellationem
statutum.
1626.
§
1. Querelam nullitatis interponere possunt non solum partes, quae se gravatas
putant, sed etiam promotor iustitiae aut defensor vinculi, quoties ipsis ius
est interveniendi. § 2. Ipse iudex potest ex officio sententiam nullam a
se latam retractare vel emendare intra terminum ad agendum can. 1623 statutum,
nisi interea appellatio una cum querela nullitatis interposita fuerit, aut
nullitas sanata sit per decursum termini de quo in can. 1623.
1627.
Causae
de querela nullitatis secundum normas de processu contentioso orali tractari
possunt.
1628.
Pars
quae aliqua sententia se gravatam putat, itemque promotor iustitiae et defensor
vinculi in causis in quibus eorum praesentia requiritur, ius habent a sententia
appellandi ad iudicem superiorem, salvo praescripto can. 1629.
1629.
Non
est locus appellationi: 1_ a sententia ipsius Summi Pontificis vel Signaturae
Apostolicae; 2_ a sententia vitio nullitatis infecta, nisi cumuletur cum
querela nullitatis ad normam can. 1625; 3_ a sententia quae in rem iudicatam
transiit; 4_ a iudicis decreto vel a sententia interlocutoria, quae non habeant
vim sententiae definitivae, nisi cumuletur cum appellatione a sententia
definitiva; 5_ a sententia vel a decreto in causa de qua ius cavet
expeditissime rem esse definiendam.
1630.
§
1. Appellatio interponi debet coram iudice a quo sententia prolata sit, intra
peremptorium terminum quindecim dierum utilium a notitia publicationis
sententiae. § 2. Si ore fiat, notarius eam scripto coram ipso appellante
redigat.
1631.
Si
quaestio oriatur de iure appellandi, de ea videat expeditissime tribunal
appellationis iuxta normas processus contentiosi oralis.
1632.
§
1. Si in appellatione non indicetur ad quod tribunal ipsa dirigatur,
praesumitur facta tribunali de quo in cann. 1438 et 1439. § 2. Si alia
pars ad aliud tribunal appellationis provocaverit, de causa videt tribunal quod
superioris est gradus, salvo can. 1415.
1633.
Appellatio
prosequenda est coram iudice ad quem dirigitur intra mensem ab eius
interpositione, nisi iudex a quo longius tempus ad eam prosequendam parti
praestituerit.
1634.
§
1. Ad prosequendam appellationem requiritur et sufficit ut pars ministerium
invocet iudicis superioris ad impugnatae sententiae emendationem, adiuncto
exemplari huius sententiae et indicatis appellationis rationibus. § 2.
Quod si pars exemplar impugnatae sententiae intra utile tempus a tribunali a
quo obtinere nequeat, interim termini non decurrunt, et impedimentum significandum
est iudici appellationis, qui iudicem a quo praecepto obstringat officio suo
quam primum satisfaciendi. § 3. Interea iudex a quo debet acta ad normam
can. 1474 iudici appellationis transmittere.
1635.
Inutiliter
elapsis fatalibus appellatoriis sive coram iudice a quo sive coram iudice ad
quem, deserta censetur appellatio.
1636.
§
1. Appellans potest appellationi renuntiare cum effectibus, de quibus in can.
1525. § 2. Si appellatio proposita sit a vinculi defensore vel a promotore
iustitiae, renuntiatio fieri potest, nisi lex aliter caveat, a vinculi
defensore vel promotore iustitiae tribunalis appellationis.
1637.
§
1. Appellatio facta ab actore prodest etiam convento, et vicissim. § 2. Si
plures sunt conventi vel actores et ab uno vel contra unum tantum ex ipsis sententia
impugnetur, impugnatio censetur ab omnibus et contra omnes facta, quoties res
petita est individua aut obligatio solidalis. § 3. Si interponatur ab una
parte super aliquo sententiae capite, pars adversa, etsi fatalia appellationis
fuerint transacta, potest super aliis capitibus incidenter appellare intra
terminum peremptorium quindecim dierum a die, quo ipsi appellatio principalis
notificata est. § 4. Nisi aliud constet, appellatio praesumitur facta
contra omnia sententiae capita.
1638.
Appellatio
exsecutionem sententiae suspendit.
1639.
§
1. Salvo praescripto can. 1683, in gradu appellationis non potest admitti nova
petendi causa, ne per modum quidem utilis cumulationis; ideoque litis
contestatio in eo tantum versari potest, ut prior sententia vel confirmetur vel
reformetur sive ex toto sive ex parte. § 2. Novae autem probationes
admittuntur tantum ad normam can. 1600.
1640.
In
gradu appellationis eodem modo, quo in prima instantia, congrua congruis
referendo, procedendum est; sed, nisi forte complendae sint probationes, statim
post litem ad normam can. 1513, § 1 et can. 1639, § 1 contestatam, ad
causae discussionem deveniatur et ad sententiam.
1641.
Firmo
praescripto can. 1643, res iudicata habetur: 1_ si duplex intercesserit inter
easdem partes sententia conformis de eodem petito et ex eadem causa petendi; 2_
si appellatio adversus sententiam non fuerit intra tempus utile proposita; 3_
si, in gradu appellationis, instantia perempta sit vel eidem renuntiatum
fuerit; 4_ si lata sit sententia definitiva, a qua non datur appellatio ad
normam can. 1629.
1642.
§
1. Res iudicata firmitate iuris gaudet nec impugnari potest directe, nisi ad
normam can. 1645, § 1. § 2. Eadem facit ius inter partes et dat
actionem iudicati atque exceptionem rei iudicatae, quam iudex ex officio quoque
declarare potest ad impediendam novam eiusdem causae introductionem.
1643.
Numquam transeunt in rem iudicatam
causae de statu personarum, haud exceptis causis de coniugum separatione.
1644.
§
1. Si duplex sententia conformis in causa de statu personarum prolata sit,
potest quovis tempore ad tribunal appellationis provocari, novis iisque
gravibus probationibus vel argumentis intra peremptorium terminum triginta
dierum a proposita impugnatione allatis. Tribunal autem appellationis intra
mensem ab exhibitis novis probationibus et argumentis debet decreto statuere
utrum nova causae propositio admitti debeat necne. § 2. Provocatio ad
superius tribunal ut nova causae propositio obtineatur, exsecutionem sententiae
non suspendit, nisi aut lex aliter caveat aut tribunal appellationis ad normam
can. 1650, § 3 suspensionem iubeat.
1645.
§
1, Adversus sententiam quae transierit in rem iudicatam, dummodo de eius
iniustitia manifesto constet, datur restitutio in integrum. § 2. De
iniustitia autem manifesto constare non censetur, nisi: 1_ sententia ita
probationibus innitatur, quae postea falsae deprehensae sint, ut sine illis
probationibus pars sententiae dispositiva non sustineatur; 2_ postea detecta
fuerint documenta, quae facta nova et contrariam decisionem exigentia indubitanter
probent; 3_ sententia ex dolo partis prolata fuerit in damnum alterius; 4_
legis non mere processualis praescriptum evidenter neglectum fuerit; 5_
sententia adversetur praecedenti decisioni, quae in rem iudicatam transierit.
1646.
§
1. Restitutio in integrum propter motiva, de quibus in can. 1645, § 2, nn.
1-3, petenda est a iudice qui sententiam tulit intra tres menses a die
cognitionis eorundem motivorum computandos. § 2. Restitutio in integrum
propter motiva, de quibus in can. 1645, § 2, nn. 4 et 5, petenda est a
tribunali appellationis, intra tres menses a notitia publicationis sententiae;
quod si in casu, de quo in can. 1645, § 2, n. 5, notitia praecedentis
decisionis serius habeatur, terminus ab hac notitia decurrit. § 3. Termini
de quibus supra non decurrunt, quamdiu laesus minoris sit aetatis.
1647.
§ 1. Petitio restitutionis in
integrum sententiae exsecutionem nondum inceptam suspendit. § 2. Si tamen ex probabilibus
indiciis suspicio sit petitionem factam esse ad moras exsecutioni nectendas,
iudex decernere potest ut sententia exsecutioni demandetur, assignata tamen
restitutionem petenti idonea cautione ut, si restituatur in integrum, indemnis
fiat.
1648.
Concessa
restitutione in integrum, iudex pronuntiare debet de merito causae.
1649.
§
1. Episcopus, cuius est tribunal moderari, statuat normas: 1_ de partibus
damnandis ad expensas iudiciales solvendas vel compensandas; 2_ de
procuratorum, advocatorum, peritorum et interpretum honorariis deque testium
indemnitate; 3_ de gratuito patrocinio vel expensarum deminutione concedendis;
4_ de damnorum refectione quae debetur ab eo qui non solum in iudicio
succubuit, sed temere litigavit; 5_ de pecuniae deposito vel cautione
praestanda circa expensas solvendas et damna reficienda. § 2. A
pronuntiatione circa expensas, honoraria et damna reficienda non datur
distincta appellatio, sed pars recurrere potest intra quindecim dies ad eundem
iudicem, qui poterit taxationem emendare.
1650.
§
1. Sententia quae transiit in rem iudicatam, exsecutioni mandari potest, salvo
praescripto can. 1647. § 2. Iudex qui sententiam tulit et, si appellatio
proposita sit, etiam iudex appellationis, sententiae, quae nondum transierit in
rem iudicatam, provisoriam exsecutionem iubere possunt ex officio vel ad
instantiam partis, idoneis, si casus ferat, praestitis cautionibus, si agatur
de provisionibus seu praestationibus ad necessariam sustentationem ordinatis,
vel alia iusta causa urgeat. § 3. Quod si sententia, de qua in § 2,
impugnetur, iudex qui de impugnatione cognoscere debet, si videt hanc
probabiliter fundatam esse et irreparabile damnum ex exsecutione oriri posse,
potest vel exsecutionem ipsam suspendere vel eam cautioni subicere.
1651.
Non
antea exsecutioni locus esse poterit, quam exsecutorium iudicis decretum
habeatur, quo edicatur sententiam ipsam exsecutioni mandari debere; quod
decretum pro diversa causarum natura vel in ipso sententiae tenore includatur
vel separatim edatur.
1652.
Si
sententiae exsecutio praeviam rationum redditionem exigat, quaestio incidens
habetur, ab illo ipso iudice decidenda, qui tulit sententiam exsecutioni
mandandam.
1653.
§
1. Nisi lex particularis aliud statuat, sententiam exsecutioni mandare debet
per se vel per alium Episcopus dioecesis, in qua sententia primi gradus lata
est. § 2. Quod si hic renuat vel neglegat, parte cuius interest instante
vel etiam ex officio, exsecutio spectat ad auctoritatem cui tribunal
appellationis ad normam can. 1439, § 3 subicitur. § 3. Inter
religiosos exsecutio sententiae spectat ad Superiorem qui sententiam
exsecutioni mandandam tulit aut iudicem delegavit.
1654.
§
1. Exsecutor, nisi quid eius arbitrio in ipso sententiae tenore fuerit
permissum, debet sententiam ipsam, secundum obvium verborum sensum, exsecutioni
mandare. § 2. Licet ei videre de exceptionibus circa modum et vim
exsecutionis, non autem de merito causae; quod si habeat aliunde compertum
sententiam esse nullam vel manifeste iniustam ad normam cann. 1620, 1622, 1645,
abstineat ab exsecutione, et rem ad tribunal a quo lata est sententia remittat,
partibus certioribus factis.
1655.
§
1. Quod attinet ad reales actiones, quoties adiudicata actori res aliqua est,
haec actori tradenda est statim ac res iudicata habetur. § 2. Quod vero
attinet ad actiones personales, cum reus damnatus est ad rem mobilem
praestandam, vel ad solvendam pecuniam, vel ad aliud dandum aut faciendum,
iudex in ipso tenore sententiae vel exsecutor pro suo arbitrio et prudentia
terminum statuat ad implendam obligationem, qui tamen neque infra quindecim
dies coarctetur neque sex menses excedat.
1656.
§
1. Processu contentioso orali, de quo in hac sectione, tractari possunt omnes
causae a iure non exclusae, nisi pars processum contentiosum ordinarium petat.
§ 2. Si processus oralis adhibeatur extra casus iure permissos, actus
iudiciales sunt nulli.
1657.
Processus
contentiosus oralis fit in primo gradu coram iudice unico, ad normam can. 1424.
1658.
§
1. Libellus quo lis introducitur, praeter ea quae in can. 1504 recensentur,
debet: 1_ facta quibus actoris petitiones innitantur, breviter, integre et
perspicue exponere; 2_ probationes quibus actor facta demonstrare intendit,
quasque simul afferre nequit, ita indicare ut statim colligi a iudice possint.
§ 2. Libello adnecti debent, saltem in exemplari authentico, documenta
quibus petitio innititur.
1659.
§
1. Si conamen conciliationis ad normam can. 1446, § 2 inutile cesserit,
iudex, si aestimet libellum aliquo fundamento niti, intra tres dies, decreto ad
calcem ipsius libelli apposito, praecipiat ut exemplar petitionis notificetur
parti conventae, facta huic facultate mittendi, intra quindecim dies, ad
cancellariam tribunalis scriptam responsionem. § 2.
Haec notificatio effectus habet citationis iudicialis, de quibus in can. 1512.
1660.
Si exceptiones partis conventae id
exigant, iudex parti actrici praefiniat terminum ad respondendum, ita ut ex
allatis utriusque partis elementis ipse controversiae obiectum perspectum
habeat.
1661.
§ 1. Elapsis terminis, de
quibus in cann. 1659 et
1660, iudex, perspectis actis, formulam dubii determinet; dein ad audientiam,
non ultra triginta dies celebrandam, omnes citet qui in ea interesse debent,
addita pro partibus dubii formula. § 2. In citatione partes certiores
fiant se posse, tres saltem ante audientiam dies, aliquod breve scriptum
tribunali exhibere ad sua asserta comprobanda.
1662.
In
audientia primum tractantur quaestiones de quibus in cann. 1459-1464.
1663.
§
. 1 Probationes colliguntur in audientia, salvo praescripto can. 1418. §
2. Pars eiusque advocatus assistere possunt excussioni ceterarum partium,
testium et peritorum.
1664.
Responsiones partium, testium,
peritorum, petitiones et exceptiones advocatorum, redigendae sunt scripto a
notario, sed summatim et in iis tantummodo quae pertinent ad substantiam rei
controversae, et a deponentibus subsignandae.
1665.
Probationes, quae non sint in
petitione vel responsione allatae aut petitae, potest iudex admittere tantum ad
normam can. 1452; postquam autem vel unus testis auditus est, iudex potest
tantummodo ad normam can. 1600 novas probationes decernere.
1666.
Si
in audientia probationes omnes colligi non potuerint, altera statuatur
audientia.
1667.
Probationibus collectis, fit in
eadem audientia discussio oralis.
1668.
§
1. Nisi ex discussione aliquid supplendum in causae instructione comperiatur,
vel aliud exsistat quod impediat sententiam rite proferri, iudex illico, expleta
audientia, causam seorsum decidat; dispositiva sententiae pars statim coram
partibus praesentibus legatur. § 2. Potest autem tribunal propter rei
difficultatem vel aliam iustam causam usque ad quintum utilem diem decisionem
differre. § 3. Integer sententiae textus, motivis expressis, quam primum,
ordinarie non ultra quindecim dies, partibus notificetur.
1669.
Si
tribunal appellationis perspiciat in inferiore iudicii gradu processum
contentiosum oralem esse adhibitum in casibus a iure exclusis, nullitatem sententiae
declaret et causam remittat tribunali quod sententiam tulit.
1670.
In
ceteris quae ad rationem procedendi attinent, serventur praescripta canonum de
iudicio contentioso ordinario. Tribunal autem potest suo decreto, motivis
praedito, normis processualibus, quae non sint ad validitatem statutae,
derogare, ut celeritati, salva iustitia, consulat.
1671.
Causae
matrimoniales baptizatorum iure proprio ad iudicem ecclesiasticum spectant.
1672.
Causae
de effectibus matrimonii mere civilibus pertinent ad civilem magistratum, nisi
ius particulare statuat easdem causas, si incidenter et accessorie agantur,
posse a iudice ecclesiastico cognosci ac definiri.
1673.
In
causis de matrimonii nullitate, quae non sint Sedi Apostolicae reservatae,
competentia sunt: 1_ tribunal loci in quo matrimonium celebratum est; 2_
tribunal loci in quo pars conventa domicilium vel quasi-domicilium habet; 3_
tribunal loci in quo pars actrix domicilium habet, dummodo utraque pars in
territorio eiusdem Episcoporum conferentiae degat et Vicarius iudicialis
domicilii partis conventae, ipsa audita, consentiat; 4_ tribunal loci in quo de
facto colligendae sunt pleraeque probationes, dummodo accedat consensus Vicarii
iudicialis domicilii partis conventae, qui prius ipsam interroget, num quid
excipiendum habeat.
1674.
Habiles
sunt ad matrimonium impugnandum: 1_ coniuges; 2_ promotor iustitiae, cum
nullitas iam divulgata est, si matrimonium convalidari nequeat aut non
expediat.
1675.
§
1. Matrimonium quod, utroque coniuge vivente, non fuit accusatum, post mortem
alterutrius vel utriusque coniugis accusari non potest, nisi quaestio de
validitate sit praeiudicialis ad aliam solvendam controversiam sive in foro
canonico sive in foro civili. § 2. Si autem coniux moriatur pendente
causa, servetur can. 1518.
1676.
Iudex,
antequam causam acceptet et quotiescumque spem boni exitus perspicit,
pastoralia media adhibeat, ut coniuges, si fieri potest, ad matrimonium forte
convalidandum et ad coniugalem convictum restaurandum inducantur.
1677.
§
1. Libello acceptato, praeses vel ponens procedat ad notificationem decreti
citationis ad normam can. 1508. § 2. Transacto termino quindecim dierum a
notificatione, praeses vel ponens, nisi alterutra pars sessionem ad litem
contestandam petierit, intra decem dies formulam dubii vel dubiorum decreto suo
statuat ex officio et partibus notificet. § 3. Formula dubii non tantum
quaerat an constet de nullitate matrimonii in casu, sed determinare etiam debet
quo capite vel quibus capitibus nuptiarum validitas impugnetur. § 4. Post
decem dies a notificatione decreti, si partes nihil opposuerint, praeses vel
ponens novo decreto causae instructionem disponat.
1678.
§
1. Defensori vinculi, partium patronis et, si in iudicio sit, etiam promotori
iustitiae ius est: 1_ examini partium, testium et peritorum adesse, salvo
praescripto can. 1559; 2_ acta iudicialia, etsi nondum publicata, invisere et
documenta a partibus producta recognoscere. § 2. Examini, de quo in §
1, n. 1, partes assistere nequeunt.
1679.
Nisi
probationes aliunde plenae habeantur, iudex, ad partium depositiones ad normam
can. 1536 aestimandas, testes de ipsarum partium credibilitate, si fieri
potest, adhibeat, praeter alia indicia et adminicula.
1680.
In
causis de impotentia vel de consensus defectu propter mentis morbum iudex unius
periti vel plurium opera utatur, nisi ex adiunctis inutilis evidenter appareat;
in ceteris causis servetur praescriptum can. 1574.
1681.
Quoties
in instructione causae dubium valde probabile emerserit de non secuta
matrimonii consummatione, tribunal potest, suspensa de consensu partium causa
nullitatis, instructionem complere pro dispensatione super rato, ac tandem acta
transmittere ad Sedem Apostolicam una cum petitione dispensationis ab alterutro
vel utroque coniuge et cum voto tribunalis et Episcopi.
1682.
§
1. Sententia, quae matrimonii nullitatem primum declaraverit, una cum
appellationibus, si quae sint, et ceteris iudicii actis, intra viginti dies a
sententiae publicatione ad tribunal appellationis ex officio transmittatur.
§ 2. Si sententia pro matrimonii nullitate prolata sit in primo iudicii
gradu, tribunal appellationis, perpensis animadversionibus defensoris vinculi
et, si quae sint, etiam partium, suo decreto vel decisionem continenter
confirmet vel ad ordinarium examen novi gradus causam admittat.
1683.
Si
in gradu appellationis novum nullitatis matrimonii caput afferatur, tribunal
potest, tamquam in prima instantia, illud admittere et de eo iudicare.
1684.
§
1. Postquam sententia, quae matrimonii nullitatem primum declaraverit, in gradu
appellationis confirmata est vel decreto vel altera sententia, ii, quorum
matrimonium declaratum est nullum, possunt novas nuptias contrahere statim ac
decretum vel altera sententia ipsis notificata est, nisi vetito ipsi sententiae
aut decreto apposito vel ab Ordinario loci statuto id prohibeatur. § 2.
Praescripta can. 1644 servanda sunt, etiam si sententia, quae matrimonii
nullitatem declaraverit, non altera sententia sed decreto confirmata sit.
1685.
Statim
ac sententia facta est exsecutiva, Vicarius iudicialis debet eandem notificare
Ordinario loci in quo matrimonium celebratum est. Is autem curare debet ut quam
primum de decreta nullitate matrimonii et de vetitis forte statutis in
matrimoniorum et baptizatorum libris mentio fiat.
1686.
Recepta
petitione ad normam can. 1677 proposita, Vicarius iudicialis vel iudex ab ipso
designatus potest, praetermissis sollemnitatibus ordinarii processus sed
citatis partibus et cum interventu defensoris vinculi, matrimonii nullitatem
sententia declarare, si ex documento, quod nulli contradictioni vel exceptioni sit
obnoxium, certo constet de exsistentia impedimenti dirimentis vel de defectu
legitimae formae, dummodo pari certitudine pateat dispensationem datam non
esse, aut de defectu validi mandati procuratoris.
1687.
§
1. Adversus hanc declarationem defensor vinculi, si prudenter existimaverit vel
vitia de quibus in can. 1686 vel dispensationis defectum non esse certa,
appellare debet ad iudicem secundae instantiae, ad quem acta sunt transmittenda
quique scripto monendus est agi de processu documentali. § 2. Integrum
manet parti, quae se gravatam putet, ius appellandi.
1688.
Iudex
alterius instantiae, cum interventu defensoris vinculi et auditis partibus,
decernet eodem modo, de quo in can. 1686, utrum sententia sit confirmanda, an
potius procedendum in causa sit iuxta ordinarium tramitem iuris; quo in casu
eam remittit ad tribunal primae instantiae.
1689.
In
sententia partes moneantur de obligationibus moralibus vel etiam civilibus,
quibus forte teneantur, altera erga alteram et erga prolem, ad sustentationem
et educationem praestandam.
1690.
Causae
ad matrimonii nullitatem declarandam nequeunt processu contentioso orali
tractari.
1691.
In
ceteris quae ad rationem procedendi attinent, applicandi sunt, nisi rei natura
obstet, canones de iudiciis in genere et de iudicio contentioso ordinario,
servatis specialibus normis circa causas de statu personarum et causas ad bonum
publicum spectantes.
1692.
§
1. Separatio personalis coniugum baptizatorum, nisi aliter pro locis
particularibus legitime provisum sit, decerni potest Episcopi dioecesani
decreto vel iudicis sententia ad normam canonum qui sequuntur. § 2. Ubi
decisio ecclesiastica effectus civiles non sortitur, vel si sententia civilis
praevidetur non contraria iuri divino, Episcopus dioecesis commorationis
coniugum poterit, perpensis peculiaribus adiunctis, licentiam concedere adeundi
forum civile. § 3. Si causa versetur etiam circa effectus mere civiles
matrimonii, satagat iudex ut, servato praescripto § 2, causa inde ab
initio ad forum civile deferatur.
1693.
§
1. Nisi qua pars vel promotor iustitiae processum contentiosum ordinarium
petant, processus contentiosus oralis adhibeatur. § 2. Si processus
contentiosus ordinarius adhibitus sit et appellatio proponatur, tribunal
secundi gradus ad normam can. 1682, § 2 procedat, servatis servandis.
1694.
Quod attinet ad tribunalis
competentiam, serventur praescripta can. 1673.
1695.
Iudex, antequam causam acceptet et
quotiescumque spem boni exitus perspicit, pastoralia media adhibeat, ut
coniuges concilientur et ad coniugalem convictum restaurandum inducantur.
1696.
Causae de coniugum separatione ad
publicum quoque bonum spectant; ideoque iis interesse semper debet promotor
iustitiae, ad normam can. 1433.
1697.
Soli
coniuges, vel alteruter, quamvis altero invito, ius habent petendi gratiam
dispensationis super matrimonio rato et non consummato.
1698.
§
1. Una Sedes Apostolica cognoscit de facto inconsummationis matrimonii et de
exsistentia iustae causae ad dispensationem concedendam. § 2. Dispensatio
vero ab uno Romano Pontifice conceditur.
1699.
§
1. Competens ad accipiendum libellum, quo petitur dispensatio, est Episcopus
dioecesanus domicilii vel quasi-domicilii oratoris, qui, si constiterit de
fundamento precum, processus instructionem disponere debet. § 2. Si tamen
casus propositus speciales habeat difficultates ordinis iuridici vel moralis,
Episcopus dioecesanus consulat Sedem Apostolicam. § 3. Adversus decretum
quo Episcopus libellum reicit, patet recursus ad Sedem Apostolicam.
1700.
§
1. Firmo praescripto can. 1681, horum processuum instructionem committat Episcopus,
stabiliter vel in singulis casibus, tribunali suae vel alienae dioecesis aut
idoneo sacerdoti. § 2. Quod si introducta sit petitio iudicialis ad
declarandam nullitatem eiusdem matrimonii, instructio ad idem tribunal
committatur.
1701.
§
1. In his processibus semper intervenire debet vinculi defensor. § 2.
Patronus non admittitur, sed, propter casus difficultatem, Episcopus permittere
potest ut iurisperiti opera orator vel pars conventa iuvetur.
1702.
In
instructione uterque coniux audiatur et serventur, quatenus fieri possit,
canones de probationibus colligendis in iudicio contentioso ordinario et in
causis de matrimonii nullitate, dummodo cum horum processum indole componi
queant.
1703.
§
1. Non fit publicatio actorum; iudex tamen, si conspiciat petitioni partis
oratricis vel exceptioni partis conventae grave obstaculum obvenire ob adductas
probationes, id parti cuius interest prudenter patefaciat. § 2. Parti
instanti documentum allatum vel testimonium receptum iudex ostendere poterit et
tempus praefinire ad deductiones exhibendas.
1704.
§
1. Instructor, peracta instructione, omnia acta cum apta relatione deferat ad
Episcopum, qui votum pro rei veritate promat tum super facto inconsummationis
tum super iusta causa ad dispensandum et gratiae opportunitate. § 2. Si instructio
processus commissa sit alieno tribunali ad normam can. 1700, animadversiones
pro vinculo in eodem foro conficiantur, sed votum de quo in § 1 spectat ad
Episcopum committentem, cui instructor simul cum actis aptam relationem tradat.
1705.
§
1. Acta omnia Episcopus una cum suo voto et animadversionibus defensoris
vinculi transmittat ad Sedem Apostolicam. § 2. Si, iudicio Apostolicae
Sedis, requiratur supplementum instructionis, id Episcopo significabitur,
indicatis elementis circa quae instructio complenda est. § 3. Quod si
Apostolica Sedes rescripserit ex deductis non constare de inconsummatione, tunc
iurisperitus de quo in can. 1701, § 2 potest acta processus, non vero
votum Episcopi, invisere in sede tribunalis ad perpendendum num quid grave
adduci possit ad petitionem denuo proponendam.
1706.
Rescriptum
dispensationis a Sede Apostolica transmittitur ad Episcopum; is vero rescriptum
partibus notificabit et praeterea parocho tum loci contracti matrimonii tum
suscepti baptismi quam primum mandabit, ut in libris matrimoniorum et
baptizatorum de concessa dispensatione mentio fiat.
1707.
§
1. Quoties coniugis mors authentico documento ecclesiastico vel civili
comprobari nequit, alter coniux a vinculo matrimonii solutus non habeatur, nisi
post declarationem de morte praesumpta ab Episcopo dioecesano prolatam. §
2. Declarationem, de qua in § 1, Episcopus dioecesanus tantummodo proferre
valet si, peractis opportunis investigationibus, ex testium depositionibus, ex
fama aut ex indiciis moralem certitudinem de coniugis obitu obtinuerit. Sola
coniugis absentia, quamvis diuturna, non sufficit. § 3. In casibus
incertis et implexis Episcopus Sedem Apostolicam consulat.
1708.
Validitatem sacrae ordinationis ius
habent accusandi sive ipse clericus sive Ordinarius, cui clericus subest vel in
cuius dioecesi ordinatus est.
1709.
§ 1. Libellus mitti debet ad
competentem Congregationem, quae decernet utrum causa ab ipsa Curiae Romanae
Congregatione an a tribunali ab ea designato sit agenda. § 2. Misso libello, clericus
ordines exercere ipso iure vetatur.
1710.
Si
Congregatio causam ad tribunal remiserit, serventur, nisi rei natura obstet,
canones de iudiciis in genere et de iudicio contentioso ordinario, salvis
praescriptis huius tituli.
1711.
In his causis defensor vinculi
iisdem gaudet iuribus iisdemque tenetur officiis, quibus defensor vinculi
matrimonialis.
1712.
Post secundam sententiam, quae
nullitatem sacrae ordinationis confirmavit, clericus omnia iura statui
clericali propria amittit et ab omnibus obligationibus liberatur.
1713.
Ad
evitandas iudiciales contentiones transactio seu reconciliatio utiliter
adhibetur, aut controversia iudicio unius vel plurium arbitrorum committi
potest.
1714.
De
transactione, de compromisso, deque iudicio arbitrali serventur normae a
partibus selectae vel, si partes nullas selegerint, lex ab Episcoporum
conferentia lata, si qua sit, vel lex civilis vigens in loco ubi conventio
initur.
1715.
§
1. Nequit transactio aut compromissum valide fieri circa ea quae ad bonum
publicum pertinent, aliaque de quibus libere disponere partes non possunt.
§ 2. Si agitur de bonis ecclesiasticis temporalibus, serventur, quoties
materia id postulat, sollemnitates iure statutae pro rerum ecclesiasticarum
alienatione.
1716.
§
1. Si lex civilis arbitrali sententiae vim non agnoscat, nisi a iudice confirmetur,
sententia arbitralis de controversia ecclesiastica, ut vim habeat in foro
canonico, confirmatione indiget iudicis ecclesiastici loci, in quo lata est.
§ 2. Si autem lex civilis admittat sententiae arbitralis coram civili
iudice impugnationem, in foro canonico eadem impugnatio proponi potest coram
iudice ecclesiastico, qui in primo gradu competens est ad controversiam
iudicandam.
1717.
§
1. Quoties Ordinarius notitiam, saltem veri similem, habet de delicto, caute
inquirat, per se vel per aliam idoneam personam, circa facta et circumstantias
et circa imputabilitatem, nisi haec inquisito omnino superflua videatur. §
2. Cavendum est ne ex hac investigatione bonum cuiusquam nomen in discrimen
vocetur. § 3. Qui investigationem agit, easdem habet, quas auditor in
processu, potestates et obligationes; idemque nequit, si postea iudicialis
processus promoveatur, in eo iudicem agere.
1718.
§ 1. Cum satis collecta
videantur elementa, decernat Ordinarius: 1_ num processus ad poenam irrogandam
vel declarandam promoveri possit; 2_ num id, attento can. 1341, expediat; 3_
utrum processus iudicialis sit adhibendus an, nisi lex vetet, sit procedendum
per decretum extra iudicium. § 2. Ordinarius decretum, de quo in § 1,
revocet vel mutet, quoties ex novis elementis aliud sibi decernendum videtur.
§ 3. In ferendis decretis, de quibus in § § 1 et 2, audiat
Ordinarius, si prudenter censeat, duos iudices aliosve iuris peritos. § 4. Antequam ad normam §
1 decernat, consideret Ordinarius num, ad vitanda inutilia iudicia, expediat ut,
partibus consentientibus, vel ipse vel investigator quaestionem de damnis ex
bono et aequo dirimat.
1719.
Investigationis
acta et Ordinarii decreta, quibus investigatio initur vel clauditur, eaque
omnia quae investigationem praecedunt, si necessaria non sint ad poenalem
processum, in secreto curiae archivo custodiantur.
1720.
Si
Ordinarius censuerit per decretum extra iudicium esse procedendum: 1_ reo
accusationem atque probationes, data facultate sese defendendi, significet,
nisi reus, rite vocatus, comparere neglexerit; 2_ probationes et argumenta
omnia cum duobus assessoribus accurate perpendat; 3_ si de delicto certo
constet neque actio criminalis sit extincta, decretum ferat ad normam cann.
1342-1350, expositis, breviter saltem, rationibus in iure et in facto.
1721.
§
1. Si Ordinarius decreverit processum poenalem iudicialem esse ineundum, acta
investigationis promotori iustitiae tradat, qui accusationis libellum iudici ad
normam cann. 1502 et 1504 exhibeat. § 2. Coram tribunali
superiore partes actoris gerit promotor iustitiae apud illud tribunal
constitutus.
1722.
Ad
scandala praevenienda, ad testium libertatem protegendam et ad iustitiae cursum
tutandum, potest Ordinarius, audito promotore iustitiae et citato ipso
accusato, in quolibet processus stadio accusatum a sacro ministerio vel ab
aliquo officio et munere ecclesiastico arcere, ei imponere vel interdicere
commorationem in aliquo loco vel territorio, vel etiam publicam sanctissimae
Eucharistiae participationem prohibere; quae omnia, causa cessante, sunt revocanda,
eaque ipso iure finem habent, cessante processu poenali.
1723.
§
1. Iudex reum citans debet eum invitare ad advocatum, ad normam can. 1481,
§ 1, intra terminum ab ipso iudice praefinitum, sibi constituendum. §
2. Quod si reus non providerit, iudex ante litis contestationem advocatum ipse
nominet, tamdiu in munere mansurum quamdiu reus sibi advocatum non
constituerit.
1724.
§
1. In quolibet iudicii gradu renuntiatio instantiae fieri potest a promotore
iustitiae, mandante vel consentiente Ordinario, ex cuius deliberatione
processus promotus est. § 2. Renuntiatio, ut valeat,
debet a reo acceptari, nisi ipse sit a iudicio absens declaratus.
1725.
In causae discussione, sive scripto
haec fit sive ore, accusatus semper ius habeat ut ipse vel eius advocatus vel
procurator postremus scribat vel loquatur.
1726.
In quolibet poenalis iudicii gradu
et stadio, si evidenter constet delictum non esse a reo patratum, iudex debet
id sententia declarare et reum absolvere, etiamsi simul constet actionem
criminalem esse extinctam.
1727.
§
1. Appellationem proponere potest reus, etiam si sententia ipsum ideo tantum
dimiserit, quia poena erat facultativa, vel quia iudex potestate usus est, de
qua in cann. 1344 et 1345. § 2. Promotor iustitiae appellare potest
quoties censet scandali reparationi vel iustitiae restitutioni satis provisum
non esse.
1728.
§
1. Salvis praescriptis canonum huius tituli, in iudicio poenali applicandi
sunt, nisi rei natura obstet, canones de iudiciis in genere et de iudicio
contentioso ordinario, servatis specialibus normis de causis quae ad bonum
publicum spectant. § 2. Accusatus ad confitendum delictum non tenetur, nec
ipsi iusiurandum deferri potest.
1729.
§
1. Pars laesa potest actionem contentiosam ad damna reparanda ex delicto sibi
illata in ipso poenali iudicio exercere, ad normam can. 1596. § 2.
Interventus partis laesae, de quo in § 1, non amplius admittitur, si
factus non sit in primo iudicii poenalis gradu. § 3. Appellatio in causa
de damnis fit ad normam cann. 1628-1640, etiamsi appellatio in poenali iudicio fieri
non possit; quod si utraque appellatio, licet a diversis partibus, proponatur,
unicum fiat iudicium appellationis, salvo praescripto can. 1730.
1730.
§
1. Ad nimias poenalis iudicii moras vitandas potest iudex iudicium de damnis
differre usque dum sententiam definitivam in iudicio poenali protulerit. §
2. Iudex, qui ita egerit, debet, postquam sententiam tulerit in poenali
iudicio, de damnis cognoscere, etiamsi iudicium poenale propter propositam
impugnationem adhuc pendeat, vel reus absolutus sit propter causam quae non
auferat obligationem reparandi damna.
1731.
Sententia
lata in poenali iudicio, etiamsi in rem iudicatam transierit, nullo modo ius
facit erga partem laesam, nisi haec intervenerit ad normam can. 1729.
1732.
Quae
in canonibus huius sectionis de decretis statuuntur, eadem applicanda sunt ad
omnes administrativos actus singulares, qui in foro externo extra iudicium
dantur, iis exceptis, qui ab ipso Romano Pontifice vel ab ipso Concilio
Oecumenico ferantur.
1733.
§
1. Valde optandum est ut, quoties quis gravatum se decreto putet, vitetur inter
ipsum et decreti auctorem contentio atque inter eos de aequa solutione
quaerenda communi consilio curetur, gravibus quoque personis ad mediationem et
studium forte adhibitis, ita ut per idoneam viam controversia praecaveatur vel
dirimatur. § 2. Episcoporum conferentia statuere potest ut in unaquaque
dioecesi officium quoddam vel consilium stabiliter constituatur, cui, secundum
normas ab ipsa conferentia statuendas, munus sit aequas solutiones quaerere et
suggerere; quod si conferentia id non iusserit, potest Episcopus eiusmodi
consilium vel officium constituere. § 3. Officium vel consilium, de quo in
§ 2, tunc praecipue operam navet, cum revocatio decreti petita est ad
normam can. 1734, neque termini ad recurrendum sunt elapsi; quod si adversus
decretum recursus propositus sit, ipse Superior, qui de recursu videt,
recurrentem et decreti auctorem hortetur, quotiescumque spem boni exitus
perspicit, ad eiusmodi solutiones quaerendas.
1734.
§
1. Antequam quis recursum proponat, debet decreti revocationem vel emendationem
scripto ab ipsius auctore petere; qua petitione proposita, etiam suspensio
exsecutionis eo ipso petita intellegitur. § 2. Petitio fieri debet intra
peremptorium terminum decem dierum utilium a decreto legitime intimato. §
3. Normae § § 1 et 2 non valent: 1_ de recursu proponendo ad
Episcopum adversus decreta lata ab auctoritatibus, quae ei subsunt; 2_ de
recursu proponendo adversus decretum, quo recursus hierarchicus deciditur, nisi
decisio data sit ab Episcopo; 3_ de recursibus proponendis ad normam cann. 57
et 1735.
1735.
Si
intra triginta dies, ex quo petitio, de qua in can. 1734, ad auctorem decreti
pervenit, is novum decretum intimet, quo vel prius emendet vel petitionem
reiciendam esse decernat, termini ad recurrendum decurrunt ex novi decreti
intimatione; si autem intra triginta dies nihil decernat, termini decurrunt ex
tricesimo die.
1736.
§
1. In iis materiis, in quibus recursus hierarchicus suspendit decreti
exsecutionem, idem efficit etiam petitio, de qua in can. 1734. § 2. In
ceteris casibus, nisi intra decem dies, ex quo petitio de qua in can. 1734 ad
ipsum auctorem decreti pervenit, is exsecutionem suspendendam decreverit,
potest suspensio interim peti ab eius Superiore hierarchico, qui eam decernere
potest gravibus tantum de causis et cauto semper ne quid salus animarum
detrimenti capiat. § 3. Suspensa decreti exsecutione ad normam § 2,
si postea recursus proponatur, is qui de recursu videre debet, ad normam can.
1737, § 3 decernat utrum suspensio sit confirmanda an revocanda. § 4.
Si nullus recursus intra statutum terminum adversus decretum proponatur,
suspensio exsecutionis, ad normam § 1 vel § 2 interim effecta, eo
ipso cessat.
1737.
§
1. Qui se decreto gravatum esse contendit, potest ad Superiorem hierarchicum
eius, qui decretum tulit, propter quodlibet iustum motivum recurrere; recursus
proponi potest coram ipso decreti auctore, qui eum statim ad competentem
Superiorem hierarchicum transmittere debet. § 2.
Recursus proponendus est intra peremptorium terminum quindecim dierum utilium,
qui in casibus de quibus in can. 1734, § 3 decurrunt ex die quo decretum
intimatum est, in ceteris autem casibus decurrunt ad normam can. 1735. §
3. Etiam in casibus, in quibus recursus non suspendit ipso iure decreti exsecutionem
neque suspensio ad normam can. 1736, § 2 decreta est, potest tamen gravi
de causa Superior iubere ut exsecutio suspendatur, cauto tamen ne quid salus
animarum detrimenti capiat.
1738.
Recurrens semper ius habet advocatum
vel procuratorem adhibendi, vitatis inutilibus moris; immo vero patronus ex
officio constituatur, si recurrens patrono careat et Superior id necessarium
censeat; semper tamen potest Superior iubere ut recurrens ipse compareat ut
interrogetur.
1739.
Superiori,
qui de recursu videt, licet, prout casus ferat, non solum decretum confirmare
vel irritum declarare, sed etiam rescindere, revocare, vel si id Superiori
magis expedire videatur, emendare, subrogare, ei obrogare.
1740.
Cum
alicuius parochi ministerium ob aliquam causam, etiam citra gravem ipsius
culpam, noxium aut saltem inefficax evadat, potest ipse ab Episcopo dioecesano
a paroecia amoveri.
1741.
Causae,
ob quas parochus a sua paroecia legitime amoveri potest, hae praesertim sunt:
1_ modus agendi qui ecclesiasticae communioni grave detrimentum vel
perturbationem afferat; 2_ imperitia aut permanens mentis vel corporis
infirmitas, quae parochum suis muneribus utiliter obeundis imparem reddunt; 3_
bonae existimationis amissio penes probos et graves paroecianos vel aversio in
parochum, quae praevideantur non brevi cessaturae; 4_ gravis neglectus vel
violatio officiorum paroecialium quae post monitionem persistat; 5_ mala rerum
temporalium administratio cum gravi Ecclesiae damno, quoties huic malo aliud
remedium afferi nequeat.
1742.
§
1. Si ex instructione peracta constiterit adesse causam de qua in can. 1740,
Episcopus rem discutiat cum duobus parochis e coetu ad hoc stabiliter, a
consilio presbyterali constituto, Episcopo proponente, selectis; quod si exinde
censeat ad amotionem esse deveniendum, causa et argumentis ad validitatem
indicatis, parocho paterne suadeat ut intra tempus quindecim dierum renuntiet.
§ 2. De parochis qui sunt sodales instituti religiosi aut societatis vitae
apostolicae, servetur praescriptum can. 682, § 2.
1743.
Renuntiatio
a parocho fieri potest non solum pure et simpliciter, sed etiam sub condicione,
dummodo haec ab Episcopo legitime acceptari possit et reapse acceptetur.
1744.
§
1. Si parochus intra praestitutos dies non responderit, Episcopus iteret
invitationem prorogando tempus utile ad respondendum. § 2. Si Episcopo
constiterit parochum alteram invitationem recepisse, non autem respondisse etsi
nullo impedimento detentum, aut si parochus renuntiationem nullis adductis
motivis recuset, Episcopus decretum amotionis ferat.
1745.
Si
vero parochus causam adductam eiusque rationes oppugnet, motiva allegans quae
insufficientia Episcopo videantur, hic ut valide agat: 1_ invitet illum ut,
inspectis actis, suas impugnationes in relatione scripta colligat, immo
probationes in contrarium, si quas habeat, afferat; 2_ deinde, completa, si
opus sit, instructione, una cum iisdem parochis de quibus in can. 1742, §
1, nisi alii propter illorum impossibilitatem sint designandi, rem perpendat;
3_ tandem statuat utrum parochus sit amovendus necne, et mox decretum de re
ferat.
1746.
Amoto
parocho, Episcopus consulat sive assignatione alius officii, si ad hoc idoneus
sit, sive pensione, prout casus ferat et adiuncta permittant.
1747.
§
1. Parochus amotus debet a parochi munere exercendo abstinere, quam primum liberam
relinquere paroecialem domum, et omnia quae ad paroeciam pertinent ei tradere,
cui Episcopus paroeciam commiserit. § 2. Si autem de infirmo agatur, qui e
paroeciali domo sine incommodo nequeat alio transferri, Episcopus eidem
relinquat eius usum etiam exclusivum, eadem necessitate durante. §
3. Pendente recursu adversus amotionis decretum, Episcopus non potest novum
parochum nominare, sed per administratorem paroecialem interim provideat.
1748.
Si bonum animarum vel Ecclesiae
necessitas aut utilitas postulet, ut parochus a sua, quam utiliter regit, ad
aliam paroeciam aut ad aliud officium transferatur, Episcopus eidem
translationem scripto proponat ac suadeat ut pro Dei atque animarum amore
consentiat.
1749.
Si parochus consilio ac suasionibus
Episcopi obsequi non intendat, rationes in scriptis exponat.
1750.
Episcopus, si, non obstantibus
allatis rationibus, iudicet a proposito non esse recedendum, cum duobus
parochis ad normam can. 1742, § 1 selectis, rationes perpendat quae
translationi faveant vel obstent; quod si exinde translationem peragendam
censeat, paternas exhortationes parocho iteret.
1751.
§ 1. His peractis, si adhuc et
parochus renuat et Episcopus putet translationem esse faciendam, hic decretum
translationis ferat, statuens paroeciam, elapso praefinito tempore, esse
vacaturam. § 2. Hoc tempore inutiliter transacto, paroeciam vacantem
declaret.
1752.
In
causis translationis applicentur praescripta canonis 1747, servata aequitate
canonica et prae oculis habita salute animarum, quae in Ecclesia suprema semper
lex esse debet.
Made with Concordance